Bəziləri müəyyən səbəblərdən sui-zənnə düçar olur, bədbinlik onlarda xasiyyətə çevrilir, kimsəyə etimad göstərmirlər. Bəzən isə insanda qeyri-təbii hallar baş verir. Məsələn, bir səhvə, bir nöqsana görə uzun illərin dostluğu qayçılanır, hətta xəyanətlərə yol açılır. Bu xüsusi cərəyan bais olur ki, insan təkcə o şəxsə qarşı yox, bəlkə hamıya qarşı etimadsız olsun. Hər halda xüsusi bir zərər, bir ruhi, psixoloji, iqtisadi, ictimai sıxıntı və ya ciddi bir narahatçılıq səbəb olur ki, insan özünə nəzarəti əldən versin, hamıya qarşı bədbin olub desin: hamı xaindir və bu dünyada k
... Read more »
"İnsan üçün ən böyük bəhrələrdən biri saleh, layiqli yoldaşdır. Yaxşılarla əyləş ki, onlardan sayılasan və pislərdən çəkin ki, onlardan hesab edilməyəsən.” ("Nəhcül-bəlağə”.)
«Haram yolla əldə olunan təam pis təamdır, zəifə edilən zülm ən çirkin zülmdür. Çirkin iş, adı kimi çirkin olar və çətinliklərə dözmək qəlbi pak saxlayar. Müdara (xoş keçinmə) sərtlik hesab olunan yerdə sərtlik müdaradır. Nə çox ki, dərman dərd ola, dərd dərman. Nə çox ki, nəsihət göznəlilməyən kəs nəsihət versin və nəsihət istənilən şəxs xəyanət etsin.» (... Read more »
«Qəlbini ədəblə pak və işıqlı et, necə ki, alovu odunla şölələndirirlər. Gecə odunçusu, sel üstə çör-çöp kimi olma! Nemətə qarşı nankorluq, naşükürlük alçaqlıqdır və cahillə yoldaşlıq bədbəxtlikdir.»(«Nəhcül-bəlağə».)
«Təcrübəni yadda saxlamaq ağıl və düşüncə nişanəsidir. Ən yaxşı təcrübə sənə öyüd verən təcrübədir. Yumşaq rəftar böyüklükdəndir. Qüssəyə batmazdan qabaq fürsəti qənimət say.» («Nəhcül-bəlağə».)
«Əzm və iradə uzaqgörənlikdəndir. Süstlük fürsətin əldən verilməsi səbəblərindəndir. Hər axtaran tapası deyil. Hər müsafir geri dönməz. Azuqəni zay etmək də bir zərərdir. Hər bir işin sonu var. Çox olsun ki, kiçik bir xeyir onun çoxundan üstün olsun. Qədərsiz köməkçi faydasızdır. Üzrün (düzəldiləsi səhvin) varsa, gecədən keçməyə qoyma. Helmə üstünlük verən böyük oldu. A
... Read more »
«Gözlə ki, tərslik və inadkarlıq miniyi dəlisov at kimi səni götürüb, fəlakət girdabına yuvarlatmasın! Bir günaha batdıqda onu tövbə ilə yumağa tələs!»
Əmirəl-möminin Əlinin (ə) öz oğlu imam Həsən Müctəbaya (ə) vəsiyyətinin bir hissəsini şərh və t
... Read more »
«Səni əmin, etibarlı bilən şəxsə hətta o xəyanət etsə də, sən xəyanət etmə! O sənin sirrini faş etsə də, səni onun sirrini açma! Daha çoxa çatmaq ümidi ilə özünü böyük təhlükəyə atma! Ruzi üçün çalış, həqiqətən, təyin olunmuş ruzi sənə çatasıdır. (Qazanc ardınca qaçan) Tacir özünü təhlükəyə atmışdır».(... Read more »
«Yaxşılıqla bağışla. Xalqla gözəl surətdə danış. Bu söz cəmiyyət üçün necə də hikmətlidir. Özün üçün istədiyini xalq üçün də istə. Özün üçün xoşlamadığını, onlar üçün də xoşlama. Az olar ki, birinə münasibətdə hövsələsizlik edib, salamat qalasan və ya ehsan edib peşiman olasan. Həqiqətən də, əhdə vəfa böyüklükdür. Üz döndərmək kin-küdurət nişanəsidir. Bəhanə axtarmaq xəsisli
... Read more »
«Dostunun düşməni ilə dost olma. Belə etsən, dostla düşmənçilik etmiş olarsan. Hiyləgərlik etmə, bu, alçaqların sifətidir. Qardaşına nəsihət verərkən-istər yaxşı, istər pis-səmimi, xalis, qərəzsiz ol. Ona daimi köməkçi, hara getsə yoldaş ol. Ona cəza arzulama, hətta ağzına torpaq da vursa. Düşməninlə ehsanla rəftar et, bu, qələbə üçün faydalıdır. Bəyənilmiş əxlaqla öz
... Read more »
«Bağlandıqdan sonra qırılmaq, qardaşlıqdan sonra cəfa, dostluqdan sonra düşmənçilik, sənə arxayın olana xəyanət və sənə etimad edənə hiylə gəlmək necə də pisdir. Qardaşından qırılmaq (uzaqlaşmaq) istəyəndə (geriyə dönməyə) yer qoy ki, əgər bir gün həqiqət aşkar olsa, (dostluğa) geri dönmək mümkün olsun. Sənə olan xoş gümanı (əməl ilə) təsdiq et. Qardaşının haqqını ona
... Read more »
«Səni istəməyənə bağlanma. Məbada, qardaşının dostluq əlaqələrini qırmaqda gücü sənin bu əlaqələri qorumaqdakı gücündən çox ola. Məbada, pislik qüvvən yaxşılıq qüvvəni üstələyə. Məbada, xəsislik əzminiz bağışlamaq əzmindən çox ola. Məbada, təqsir gücün fəzilət gücünü üstələyə. Məbada, zalımın zülmü gözünə böyük görünə. Çünki o bu zülmü ilə öz zərərinə və sənin xeyirinə
... Read more »
«Ruzi iki qismdir: birini sən axtarırsan, biri isə səni axtarır və sən onun ardınca getməsən, o sənin ardınca gələsidir. Bil ki, oğlum, dövran dəyişməkdədir. Məzəmməti ağır, xalq yanında üzrü az adamlardan olma. Ehtiyaclı olanda təvazö, varlı olanda sərtlik necə də pisdir».(«Nəhcül-bəlağə».)
«Həqiqətən, dünya həyatından faydan odur ki, öz axirət evini abad edəsən. Yerində infaq (yardım) et və başqaları üçün xəzinədar olma. Əlindən çıxan üçün ağlayırsansa, bütün əldə etmədiklərin üçün ağla».(«Nəhcül-bəlağə».)
«Olmuşlardan hələ ki olmamışlar üçün nəticə çıxar. Çünki işlər bir-birlərinin oxşarıdır. Nemət sahibinə naşükür olma. Nemətə qarşı naşükürlük ən çirkin küfrdür. Üzrü qəbul edən ol».(«Nəhcül-bəlağə».)
«Olmuşlardan hələ ki olmamışlar üçün nəticə çıxar. Çünki işlər bir-birlərinin oxşarıdır. Nemət sahibinə naşükür olma. Nemətə qarşı naşükürlük ən alçaq küfrdür. Üzrü qəbul edən ol».(«Nəhcül-bəlağə».)
«O adamlardan olma ki, yalnız məcbur edildikdə nəsihətdən bəhrələnirlər. Həqiqətən, aqil şəxs nəsihəti ədəblə qəbul edir, dördayaqlı isə yalnız qamçı ilə».
«İstər uca, istər alçaq məqamlı şəxs sənin haqqını tanıyırsa, onun haqqını tanı. Səbr və əminliyə könül verməklə, sorağına gəlmiş qüssələri özündən uzaqlaşdır».(«Nəhcül-bəlağə».)
«Orta həddi gözləməyən şəxs zülmə gedir. Qənaət insan üçün necə də xoş bəhrədir. İnsan üçün ən pis yoldaş həsəd və ümidsizliklə süslükdür. Xəsislik məzəmmət gətirər».(«Nəhcül-bəlağə».)
Qadın yaranışının xüsusiyyətiləri, yaranışda qadın və kişi arasındakı fərqlər, qadının fərdi və ictimai hüquqları elmi və mədəni müzakirələrdə ardıcıl olaraq şərh edilmişdir. Bəşər tarixində müxtəlif məktəb və ideologiyalar bu məsələyə müxtəlif şəkillərdə yanaşmış, onun haqqında bəzən ziddiyyətli, bəzən ifrat dərəcədə və bəzən də səthi formada danışmışdır.
Qədim Hind, Çin, Rum və ərəb cəmiyyətlərində qadına elə anormal münasibətlər olub ki, indi də dünyanın bəzi nöqtələrində həmin münasibətlərə təsadüf edilir. Bu baxışlara əsasən daim kişinin xidmətində dayanmağa borclu olan qadın, heyvan kimi bir mövcud sayılır. Buna görə də qadın bütün fərdi və ictimai hüquqlardan məhrum edilmiş, hətta öz talehini müəyyənləşdirmək haqqına malik olmamışdır. Axı əslində insan hesab edilməyən qadın hansı insani hüquqlara malik ola bilərdi!
Yuxarıda qeyd edilən baxış, münasibət açıq-aşkar qadının insani kəramətinə, dəyərinə zidd idi. Bu baxış insani cəmiyyət tərəfindən heç vaxt qəbul edilməmiş, hətta dinsiz cəmiyyətlər qadını cahiliyyət buxovundan azad etmək üçün təlaş göstərmişlər. On yeddinci əsrdən başlayaraq bu hərəkat yüksəlmişdir. İyirminci əsrə qədər dünyanın müxtəlif nöqtələrində bu hərəkatın hamiləri tapılmış və hətta «Birləşmiş millətlər təşkilatı» bunu qanuniləşdirmiş-dir.
İfratçı cahiliyyət və təfritçi iyirminci əsr nəzəriyyələri qarşısında qadının yaranış və hüququna islami baxış da vardır. Bu baxış fitrət və həqiqətə əsaslanır, qadının bütün fərdi və ictimai hüquqlarını kişilər kimi qadının fitrətinə əsasən tənzimləyir. Qadını kəramətləndirən və onun səadəti ilə nəticələnən yeganə yol vəhy və Peyğəmbər yoludur. Bəşəriyyət çirkinliklər və bədbəxtliklərdən qurtulmaq üçün vəhyə üz tutub, islama qayıtmalıdır. Sözsüz ki, bir gün bu həqiqətlər üzə çıxacaq və bəşəriyyət anlayacaq ki, yeganə həqiqi sığınacaq nəfs istəkləri yox, ilahi vəhy yoludur. İsla
... Read more »
Qurani-kərimin iddiası budur ki, qadın və kişi xilqət, yaranış nöqteyi-nəzərincə bir həqiqətdəndirlər. İnsan ruh və bədəndən təşkil olsa da, onun həqiqətini təşkil edən, onu kamilliyə və ya tənəzzülə sövq edən «mücərrəd ruh»dur.
Yaxşı işlərə görə mükafatı, günahların cəzasını dadan, duyan ruhdur. (Bu sözlər qiyamətdə dirilmənin cisimlə birgə olmasını inkar etmir). O biri dünyada da cəza və mükafatı qazanan ruhdur. İllər ötdükdən sonra bir insanı keçmişdəki əməlinə
... Read more »
Bu barədə Quran buyurur: «Ey insanlar, sizi tək bir şəxsdən, o şəxsdən də zövcəsini yaradan və onlardan da bir çox kişi və qadın törədən Allahınızdan qorxun!» («Nisa» surəsi, ayə 1)
Mübarək ayə insanın yaranış başlanğıcını həqiqətdən bilir və buyurulur: «Sizi və sizin zövcənizi həqiqətdən yaratmış Allahdan qorxun və təqvalı olun.»
İkinci müddəa təkamül yolunun həm kişi, həm də qadın üçün eyni olmasıdır. Hər bir fəzilətin əldə edilməsində kişi və ya qadın olmaq şərt deyil. Çünki kişi və qadının ruhu, həqiqəti eynidir və fəzilətə yetmək, təkamül çatmaq insanın ruhuna, həqiqətinə aiddir. Eləcə də insanın ruhundan kənar fərqlər burada təsirsizdir.
İslamda təkamül yolu iman və saleh əməllə adlanır. Kişi və qadın təfavütsüz olaraq vəzifəlidirlər.
Qurani-kərim bu barədə buyurur: «Mömin olub, yaxşı işlər görən kişi və qadına xoş həyat nəsib edəcək və yaxşı əməllərinə görə onları mükafatlandıracağıq.»(«Nəhl» surəsi, ayə 97.)
Bəli, fəzilətlərə çatmaqda, xoş həyatdan faydalanmaqda qadınla kişi arasında heç bir fərq yoxdur və onlara əməllərindən üstün mükafat veriləcək. Təkamülün şərti iman və saleh əməldir. Bu məsələdə qadın və kişi eynidir.<
... Read more »
İlahi vəhyə əsasən Quran insanın hidayəti, nuraniyyəti, paklaşması üçün gəlmişdir. Məqsəd insanın zülmətdən, cəhalətdən mənəviyyata yönəldilməsidir. «Bu Quran elə bir kitabdır ki, onu sənə insanları zülmətdən nura çıxarmaq üçün nazil etmişik». («İbrahim» surəsi, ayə 1).
Paklanma ya ağıl və təfəkkür yolu ilə, ya da eşq və məhəbbət (qəlb) yolu ilə olur. Bəzi ustadların buyurduğu kimi, "Əgər kişilər üçün ağıl və təfəkkür yolu hamardırsa, qadınlar üçün qəl
... Read more »
Ötən mövzulara diqqət edərkən belə bir sual yarana bilər ki, islam məktəbində təkamül yolu ibadətdir və insan bəndəlik yolu ilə yüksəlir. İbadət yolu isə islamın insanlara təqdim etdiyi hökmlər və vəzifələrdən ibarətdir. Qadın və kişinin vəzifələrində isə xeyli fərqlər vardır. Qadın ayda neçə gün ibadətlərin üstünü olan namazdan məhrumdur. Həmin günlərdə Ramazan ayının fəzilətli oruclarına da nail olmur. Eləcə də ədalətin qələbəsi üçün cihaddan da məhrumdur. Qısası, çox hökmlərdə qadın və kişinin vəzifələri fərqlənir. Necə olar ki, təkamül yolu qadın və kişi üçün eyni olsun?
Bu və buna oxşar sualların cavabında belə demək olar: Söhbət təkamül yolunu keçməkdən gedir, vəzifələr isə ayrı bir məsələdir. Vəzifələrdəki fərq uyğun eyniliyə nöqsan gətirmir. Çünki zəruri fərqlər əsasında tənzimlənən vəzifə fərqləri qadın və kişinin insani həqiqətinə, ruhuna aid deyil (bu barədə sonra danışılacaq). Vəzifə dəyişikliyi fəzilətlərdən məhrumluğa dəlalət etmir. Məsələn, qadın adətən (aybaşı) günlərində namaz qılmaqdan məhrum olursa, onun əvəzində Allahını zikr etməklə təkamül yolunu davam edir. Rəvayətdə deyilir ki, əgər qadın namaz vaxtı dəstəmaz alıb, üzü qibləyə öz səc
... Read more »
Bu sual-cavab uyğun şübhələri cavablandırır. Bu sual o qədər cəlbedici və yığcam ünvanlanır ki, həzrət Peyğəmbəri (s) belə "Əhsənə» vadar edir. Bəli, İslam cəmiyyətin fikir dirçəlişində bu qədər təsirlidir. Qadının insan hesab edilmədiyi bir əsrdə islam qadını dəyərli suallar vermək səviyyəsinə ucaldır.
Yəzid ənsarinin qızı əsma qadınların nümayəndəsi kimi Peyğəmbərin (s) hüzuruna gəlib, ərz edir: Sizə özüm, atam-anam fəda, bu mənim və bütün qadınların sö
... Read more »
Başqa bir sual da verilə bilər: Axı qadın və kişi arasında aşkar fərqlər olduğu halda bu iki fərd həqiqətinin eyni olma iddiası nə dərəcədə doğrudur? Bu iddia həm də uyğun fərqi aşkar bəyan edən Quran ayələrinə ziddir. «Nisa» surəsində buyurulur: «Kişilər qadınlar üzərində ixtiyar sahibidirlər.» Yəni qadınlara rəhbərlik kişilərin öhdəsindədir. Çünki həm fiziki, həm də iqtisadi cəhətdən kişilər üstündür. «Kişilər onlardan bir dərəcə üstündürlər.»(«Bəqərə» surəsi, ayə 228.)Bu ayələri oxuyaraq necə demək olar ki, bu iki cins eyn
... Read more »
DOSTLUĞUN BƏLASI
