Əxlaq alimləri nəfsin islahını və insan xoşbəxtliyini bu elmin son nailiyyəti hesab edirlər. Buna yetişmək üçün də yalnız bir yol vardır - özünüdərketmə. Buna görə də sizin diqqətinizi İslam nəzərindən bu mövzunun nə qədər əhəmiyyətli olmasına cəlb edirik, ancaq bəhsə başlamazdan əvvəl belə bir suala cavab vermək lazım gəlir: dərk olunması lazım olan, saflaşmanın
... Read more »
"İnsan özünü necə islah etməli?” sualına cavab vermək üçün bir neçə məsələyə diqqət yetirmək lazımdır:
1.Bədənin sağlam və gümrah olması üçün idman zəruri olduğu kimi, özünüislahetmədə də nəfslə mübarizə aparmaq zəruridir.
2.Bədən tərbiyəsində idmanın yüngül növündən başlayıb tədriclə ağır növü ilə məşq edildiyi kimi, ruhun tərbiyəsində də gərək adi işdən, aş
... Read more »
Əxlaq alimləri nəfsin islahını və insan xoşbəxtliyini bu elmin son nailiyyəti hesab edirlər. Buna yetişmək üçün də yalnız bir yol vardır - özünüdərketmə. Buna görə də sizin diqqətinizi İslam nəzərindən bu mövzunun nə qədər əhəmiyyətli olmasına cəlb edirik, ancaq bəhsə başlamazdan əvvəl belə bir suala cavab vermək lazım gəlir: dərk olunması lazım olan, saflaşmanın
... Read more »
Allaha tərəf gedən şəxs üçün ikinci addım qəflətdən ayılıb, məsuliyyət daşımaqdır. İnsan bu böyük dünyaya əbəs yerə gəlməmişdir. "Qurani-Kərim”də buyurulur:
"Yoxsa sizi əbəs yerə yaratdığımızı və (qiyamət günü dirilib haqq-hesab üçün) hüzurumuza qa
... Read more »
İnsan həmişə Allahı xatırlamalı, onu düşünməli, heç vaxt Allah-təalanın qarşısında məsuliyyət və bəndəliyini unutmamalıdır, çünki hər kim Allahı unutsa, nəticədə özünü unutmuş olar. Belələri özünə yad olub qəflət vadisində sərgərdan gəzəcəkdir. "Qurani-Kərim”də buyurulur:
İmam Sadiq(ə) buyurur: "Təfəkkür və düşüncə yaxşılıqların güzgüsü, pisliklərin örtüyü, qəlblərin nurlandırıcısı, xoşbəxtliyin açarı və qəlbin genişliyidir. Təfəkkür vasitəsilə insan qiyamət gününün xeyrindən, öz işinin aqibətindən xəbərdar olur, elm və biliyi günbəgün artır. Təfəkkür etməkdən yaxşı ibadət yoxdur.» Peyğəmbər(s) buyurur: "Bir saat təfəkkür, bir illik ibadətdən (əlbəttə
... Read more »
Əxlaq elmində şəhvət və qəzəb kimi təbir olunan məhəbbət və nifrət fəzilətləri kəsb edib, rəzilətləri rədd etmək üçün ən əhəmiyyətli düşüncə, xüsusiyyətdir. İnsan bir şeyi sevməyincə ona tərəf hərəkət etməz və bir şeyə nifrət bəsləməyincə ondan uzaqlaşmaz. İmam Sadiq(ə) buyurur: "Hər kim özünün xeyir əməlindən xoşhallanıb, pis əməlindən narahat olarsa, o, həqiqətən
... Read more »
Saleh bəndə olmaq istəyən şəxs müəyyən bir işə başlamazdan əvvəl onun haqqında məlumat toplayıb öz işini şəriət ölçüləri ilə uyğun şəkildə qurmalıdır. Şəri hökmləri, qanunları bilmədən tərbiyələnmək və öhdəmizə düşən vəzifəni yerinə yetirmək mümkün deyil. Buna əsasən, dində müəyyən zəruri hömkləri (təqlidlə və ya ictihadla) bilmək hamıya vacibdir. Heç olmazsa, dini məs
... Read more »
Hər hansı bir səfərdə vəfalı və sədaqətli yoldaşın çətinlikləri həll etməkdə mühüm rolu olduğu kimi, mənəviyyatı saflaşdırmaqda da yaxşı yoldaş böyük əhəmiyyətə malikdir.
Həzrəti-Musa(ə) Bəni-İsrail tayfasını Fironun əlindən qur
... Read more »
Haram əməllərdən çəkinmək (Günahlardan uzaqlaşmaq)
İlkin mərhələdə atılan addımlardan səkkizincisi haram əməlləri tərk etməkdir, yəni bədən tərbiyəsində bir qisim iş və yeməklərdən çəkinmək zəruri olduğu kimi, nəfsin saflaşdırılmasında da bəzi əməl və yeməklərdən imtina etmək lazımdır.
Ən mühüm və əsas bəhslərdən biri də dil günahları, ondan törəyən bəlalardır. Dil ünsiyyət vasitəsi kimi faydalı və dəyərli olsa da, ondan baş verən günahlar da ziyanverici və xoşagəlməzdir. Allah dərgahında haqq sözü deməkdən yaxşı ibadət olmadığı kimi, batil sözü də söyləməkdən də pis günah yoxdur. Dil bəlaları haqqında səmavi təlimlərdə və hikmət sahiblərinin kəlamlarında o qədər faydalı, maraqlı mətləblər vardır ki, onların hamısını burada araşdırmağa bizim vaxtımız çatmaz. Lakin bacardıqca deyilənlərdən bir neçəsinə işarə edəcəyik. Əsl mövzu barədə söhbətə başlamazdan öncə
... Read more »
Əxlaq alimləri bu əqidədədirlər ki, dili islah etmək çox çətindir. Əlləri dinc qoyub başqasının üzünə sillə vurmaqdan, ayaqları nalayiq yerə getməkdən çəkindirmək mümkün olduğu halda, dilə sahib durub, onu islah etmək çox müşkül məsələdir. Buna görə də məsum İmamlar(ə) dili günahdan qoruyub saxlamaq üçün ciddi tapşırıqlar vermişlər. Çünki insanda baş verən günahların çoxu dilin islah olunmamasından irəli gəlir.
Peyğəmbər(s) buyurur: "İnsanın buraxdığı səhvl
... Read more »
Qeybət etmək kimi qeybətə qulaq asmaq da haram və günahdır. Bu məsələdə fiqh, əxlaq alimləri arasında heç bir fikir ayrılığı yoxdur. «Cəvahir» adlı kitabın müəllifi Şeyx Ənsari və həzrət İmam Xomeyni(r.ə) buyurublar: "Qeybətə qulaq asmaq haramdır. Onun haram olması barədə heç bir fikir müxtəlifliyi yoxdur".(«Məhəccətül-beyza» V c,
səh.268; «Təfsiri-Qürtəbi» XVI, səh.332)
"Miftahül-kiramə" adlı kitabda yazılı
... Read more »
Bəhsimizin bu bölməsində bədgümanlığın ictimai, fərdi və mənəvi baxımdan nə qədər təhlükəli olması haqda məlumat verən hədisləri qeyd edirik. Çünki bu təhlükə və zərərləri bilməklə ola bilsin ki, öz xəstəliklərimizi müalicə edək.
Qurani-Kərim”də belə göstəriş verilir ki, insan heç vaxt özünü tərifləyib başqalarını pisləməməlidir, çünki heç kimin başqasının daxilindən xəbəri yoxdur:
"Özünüzü təmizə çıxartmayın. O, Allahdan qorxub, pis əməllərdən çəkinənin kim olduğunu ən gözəl biləndir". («Nəcm»-32)
"Özlərini təmizə çıxaranları görmürsənmi? Xeyr (elə d
... Read more »
Kəffarə günahın təsirini itirib Allah-təalanın bağışlamaq və əfv etmək şəraitini yaradan əmələ deyilir. Təbii ki, hər bir günahın özünəməxsus kəffarəsi vardır. Qeybət elə günahlardandır ki, iki mənfi təsirə malikdir:
1) Allah əmrinə tabe olmamaq; 2) bir və ya bir neçə Tanrı bəndəsini incidib narahat etmək.
Özündəki eyibləri tapıb paklaşdırmaq və başqasından eyib tutmaq
Mömin və gözəl əxlaqlı insanın xüsusiyyətlərindən biri də özündəki eyibləri tapıb paklaşdırmaqdır. Hamı bilir ki, başqasından eyib tutmaq pis və rəzil sifətlərdəndir, lakin özündəki eybi axtarıb aradan götürmək isə yaxşı və fəzilətli sifətlərdən sayılır. Çünki insan yalnız özündəki eyibləri paklaşdırdığı zaman kamillik dərəcəsinə çata bilər. Şübhə yoxdur ki, Məsumlardan(ə) başqa bütün insanlarda çatışmamazlıq və qüsurlar olub, onlar heç biri nöqsandan xali deyildir. Buna görə də hamı öz eybini axtarıb düzəltməlidir. Bu əməl o v
... Read more »
Müstəsna hallardan biri də insanlar arasında sülh yaratmaqdır, yəni insan kin-küdurəti aradan qaldırmaq və mehribanlıq yaratmaq üçün yalan danışıb bu yolla xalq arasında dostluq ya
... Read more »
Haram buyurulmuş əməllərdən biri də (həm də qeybət amillərindən olduğuna görə) istehza və rişxənddir. Bu amilin özünün başqa səbəblərdən qaynaqlandığına baxmayaraq, öz yerində araşdırılmalı bir məsələdir. Lakin bəhsimiz hələlik qeybətə yaxın amillər (yəni, bilavasitə qeybət etməkdə təsirli olan amillər) barədədir.
Şübhə yoxdur ki, rişxənd və istehza da çox zaman zəif imanlı adamları qeybətə vadar edən həmin amillərdən biridir. Elələri vardır ki, başqalarını g
... Read more »
Başlanğıc mərhələlərindən biri də tövbə və istiğfardır. İnsan qəflət, nadanlıq, heyvani və nəfsani qüvvələrin coşub-daşması nəticəsində günaha batarsa, gecikmədən Allahın mərhəmətinə sığınıb ondan bağışlanmasını istəsin. Tövbə və istiğfar suyu ilə qəlbini, ruhunu yuyub təmizləsin, əks təqdirdə səhlənkarlıq və işi bu gün-sabaha qoymaq özü də bir günah olub inadkarlığa dəlalət edər.
I FƏSİL
