Cənab Şeyx heç vaxt maddi cəhətdən vacib həcc fərizəsini yerinə yetirmək üçün istitaət tapmamış və həccə getməmişdi. Amma onun həccə gedən bə᾽zi şəxslərə verdiyi nəsihətlərdən mə᾽lum olurdu ki, Allah dostlarının həccinin sirlərindən tamamilə və dəqiq şəkildə agahdır. O, inanırdı ki, yalnız o zaman həqiqi və kamil həcc gerçəkləşə bilər ki, həccə gedən şəxs Kə᾽bənin sahibinin aşiqi olsun ki, həcc əməllərinin həqiqi məqsədlərini dərk edə bilsin. Buna görə də bir nəfər ona həccə getməyi təklif etdikdə, buyururdu: Get əvvəlcə aşiqliyi öyrən, sonra gəl birlikdə Məkkəyə gedək.

1. Həzrət Vəliyyi Əsr (əccələllahu təala fərəcəhu şərif)-i ziyarət etmək üçün çalışmaq;

Cənab Şeyxin qədim dostlarından biri deyir: Məkkeyi-müəzzəməyə etdiyim ilk səfərdə Şeyxin hüzuruna gəldim və ondan mənə yol göstərməsini istədim. O, buyurdu: Hərəkət etdiyin vaxtdan qırx gün keçənə qədər— Rəbbi ədxilni müdxələ sidqin və əxricni müxrəcə sidqin vəc᾽əlni minlədünkə sultanən nəsira»(İsra surəsi-80.) ayəsini oxu, bəlkə Həzrət Vəliyyi Əsri (ə) görə biləsən.

Sonra buyururdu: Necə mümkün ola bilər ki, bir şəxs də᾽vət olunaraq bir evə getsin, amma ev sahibini görməsin?! Bütün diqqətin və fikrin bunda olmalıdır ki, inşaallah, o mübarək vücudu həccin mərhələlərindən birində ziyarət edəsən.

2. Ehramda Allahdan başqasına məhəbbət bəsləməyin qadağan olunması;

Ehram bağlayan şəxs bilməlidir ki, bura gəlmişdir ki, Allahdan başqalarını özünə haram etsin. Təlbiyə (ləbbeyk) dediyi vaxtdan Allahın də᾽vətini qəbul edib, Allahdan başqalarını özünə haram etsin və ömrünün axır anlarına kimi Allahdan qeyrilərinə diqqət yetirməsin!

3. Təvafda Allahı diqqət mərkəzində saxlamaq;

Kə᾽bənin təvafı zahirdə evin ətrafına fırlanmaqdır, lakin bilməliyik ki, əsas məsələ mehvər qərar vermək və Allah dərgahında fani olmaqdır. Elə bir hal tap ki, Onun ətrafına fırlanasan, Ona qurban olasan, elə bir iş görəsən ki, həqiqətdə ev sənin ətrafına fırlansın;

4. Qızıl navdanın altında dua;

Hicri-İsmail və qızıl navdanın altında Allah evinin ziyarətçiləri öz müşküllərinin və çətinliklərinin həll olunmasını Allahdan istəyirlər. Sən isə belə de: Pərvərdigara! Məni Özünə bəndəçilik və İmam Zaman Höccət ibnil Həsənin xalis ardıcılı olmaq üçün tərbiyələndir.

5. Nəfsin öldürülməsi;

Minaya gedərkən qurbangahda nə edəcəksən? Bilirsənmi qurbanlığın fəlsəfəsi nədir? Həqiqətdə əmmarə nəfsini qurbanlıq etməlisən—Fətubu ila bariikum fəqtulu ənfüsəkum—nəfsin başını kəs və qayıt. Özünü nəfsin əlindən xilas et. Nəinki sadəcə gedib qayıdasan və nəfsin də əvvəlkindən daha güclü olsun!

Həcdən qayıtdıqdan sonra Şeyxin hüzuruna gəlib dedim: Ziyarətimin hasilinin nə olmasını bilmək istəyirəm.

Buyurdu: Başını aşağı salıb həmd oxu.

Dərindən diqqət etdikdən sonra Məscidul-həramın, mənim dayandığım yerlərin əlamətlərini tamamilə bəyan edib sonra buyurdu: Sənə məhəbbət göstərilən yeganə yer «Bəqi» qəbristanlığı idi. Sən elə bir halda idin və filan-filan şeyləri istəyirdin.

O yerdə Allahdan istədiyim şeylərin hamısı Şeyx üçün əyan idi.

Həcc səfərindən qayıtdıqdan sonra Şeyxi və dostlardan bir qrupunu mənzilimə çağırıb ehsan verdim. Plov hazırlamışdım. Şeyx və bir neçə xüsusi şəxslər üçün yuxarı mərtəbədə—eyvanda ayrıca bir süfrə salmışdım. Şeyx bu hadisədən xəbərdar olduqda məni çağırıb buyurdu: Lovğalıq edirsənmi? Çox da özünü tutma! Camaat arasında fərq qoyma. Əgər Allah üçündürsə hamıya bir gözlə bax. Nə üçün bə᾽zilərinə artıq imtiyaz verirsən? Xeyr, mən də onların içərisində olmalıyam, aramızda heç bir fərq qoyma.

Maraqlı məsələdir ki, cənab Şeyxin həccin fəlsəfəsi barəsində dedikləri məhz özünün şühud elmi vasitəsi ilə dərk etdiklərindən ibarət idi və onun dedikləri imam Xomeyni (rə)-in həccin irfani yönləri barəsində bəyan etdikləri ilə çox yaxındır. Bu fəslin təkmil olması üçün onlardan bə᾽zilərini qeyd edirik:

Təkrar ləbbeyklərin deyilməsi o kəslər üçün həqiqidir ki, haqqın nidasını cani dildən eşidərək Allahın də᾽vətinə came adlarla cavab versin. Əsas məsələ Allahın hüzurunda hazır olmaq, məhbubun cəmalını müşahidə etməkdir. Sanki bu kimi hüzurda insanın ixtiyarı əlindən alınır, də᾽vətin cavabını təkrar edir və bunun ardınca mütləq mə᾽nada şərikləri Ondan inkar edir. Bunları yalnız əhlullah (Allah adamları) bilər. Təkcə ilahiyyat məqamında şəriklər deyil, bütün hallarda şərikləri inkar etmək. Baxmayaraq ki, ondakı şərikləri səlb etmək elə bütün mərtəbələri əhatə edir. Nə qədər ki, aləmin fəna olması mə᾽rifət əhlinin nəzərindədir, bütün ehtiyat və müstəhəb əməlləri əhatə edir, məsələn:Əlhəmdu ləkə vənne᾽mətu ləkə... və həmdi Allahın Müqəddəs Zatına məxsus bilirlər; həmçinin ne᾽məti də Ona məxsus bilib şərikləri inkar edirlər. Bu mə᾽rifət əhlinin yanında tövhidin son mərhələsidir. Bu mə᾽nayadır ki, hər bir həmd, hər bir ne᾽mət varlıq aləmində gerçəkləşirsə, elə Allaha edilən həmd və Allahın ne᾽mətidir, heç bir şərik olmadan. Hər bir məqamda və məş᾽ərdə, vuqufda və hərəkətdə, sükunda və əməldə bu mətləb və bu ali məqsəd cərəyandadır, onun xilafı ümumi mə᾽nada olan şirkdir ki, bizim kimi bədbəxtlərin hamısı ona mübtəladır.(İmam Xomeyni (rə)-in qurban bayramı münasibəti ilə əlaqədar həcc ziyarətinə gedənlərə pəyamı.)

Allah evinin ətrafına fırlanmaq bunu göstərir ki, Allahdan başqa heç kəsin ətrafına fırlanmayasan.(«İmam Xomeyni (rə)-in həcc ziyarətçilərinə pəyamı» 11/7358.)

Allaha eşq əlaməti olaraq Allah evinin təvafında qəlbini başqalarından təmizləyir, ruhunu Ondan başqasının qorxusundan paklayırsan, haqqa eşqin səvviyyəsinə uyğun olaraq böyüklü-kiçikli bütün bütlərdən, tağutlardan və istismarçılardan bəraət (bezarlıq) edirsən ki, Allah-taala və Onun dostları onlardan bəraət etmişlər, bütün dünyanın azadlıqsevərləri də onlara nifrət edirlər.(«İmam Xomeyni (rə)-in həcc ziyarətçilərinə pəyamı» 16/5/1365.)

Həcərül-əsvədə əl sürtməklə sanki Allahla bey᾽ət edirsən ki, Onun özünün, göndərdiklərinin və eləcə də saleh və azadların düşmənləri ilə düşmən olasan. Onlara itaət və bəndəçilikdə hər nə məqamda olurlarsa olsunlar itaət etməyəsən, onlardan yaranan xovf və zəlilliyi qəlbindən çıxardasan. Çünki Allah düşmənləri, onların da başında böyük Şeytan—Amerika—zəlildir. Baxmayaraq ki, insaniyyəti məhv etməkdə, məzlumları əzməkdə və cinayət işlərində başqalarından üstündürlər.

Səfa və Mərvə dağları arasında sə᾽y edərkən məhbubu tapmaq üçün tam mə᾽nada sidqi-ürəkdən çalışmalısan. Onu tapsan bütün dünyanı tapmısan, bütün şəkk və tərəddüd səndən uzaq olur, bütün heyvani xovf və ümidlər aradan gedir, maddiyyata olan qəlbi bağlılıqlar qırılır, azadlıqsevərlik ruhiyyəsi çiçəklənir, şeytan və tağutun zəncirləri qırılır, çünki onlar Allah bəndələrini əsarətə və öz itaətinə çəkirlər.

Ərəfata və Məş᾽ərul-hərama şüur və irfan halı ilə gedirsən. Hər bir məqamda Allahın haqq və᾽dələrinə, məzlumların hakimiyyətə çatmalarına tam xatircəm olursan. Sükut və sükunlarla Haqq-taalanın ayələrində təfəkkür edirsən, məhrumların və müstəz᾽əflərin dünya ağalığına can atanların caynaqlarından xilas olması üçün bir çarə fikrinə düşürsən, həmin kəramətli yerlərdə Haqq-taaladan onların xilas olmasını istəyirsən.

Sonra Minaya gedir və orada özünün haqq arzularına nail olursan. Bu da insanın ən sevimli bir şeyini Mütləq Məhbubunun yolunda qurbanlıq etməsidir. İnsan bilməlidir ki, bunların ən yüksən səviyyədə olanı nəfsi sevmək və dünya məhəbbətindən keçməyincə mütləq məhbuba çata bilməz.

Siz bu ilahi səfərə gedərkən şeytanı daşlayırsınız. Əgər Allah eləməmiş, özünüz də şeytanın dəstəsindən olsanız, özünüzü daşlamış olarsınız. Siz ilahi sifətdə olmalısınız ki, şeytanı daşlayarkən Allah qoşunu tərəfindən şeytana daş atmış olasınız.(İmam Xomeyni (r.ə.)-in Həcc karvanının başçıları və ruhanilərlə görüşü. 8/7/1358.)