İnsan fitrəti kamillik və fəzilət sorağındadır. İslam da kamillik və fəzilət dini olduğundan bəşəriyyətin fitrətinə uyğundur. İslam uşağın tərbiyəsində, onun kamillik və fəzilətə dəvətində tənbeh və zora yol vermir. Uşağı öz dilində başa salmaqla, təşviq etməklə onun istedadları kamilliyə yönəldilir. Əgər bir uşaq bilməzlikdən səhv etmişsə, onu dərhal tənbeh etmək olmaz. Onu pis işlərin nəticəsi ilə tanış etməklə, kamilliyə həvəsləndirməklə səhvlərdən çəkindirmək lazımdır.

Əgər bu işlər cavanı pis işlərdən çəkindirməkdə təsirsiz olarsa, islam heç vəchlə günahla razılaşmadığından son tədbir kimi tənbehdən istifadə etmək olar. Ona görə də islami hökumət, hakim göstəriş verir ki, günahkar şəxs yetkinlik yaşına çatmasa da tənbeh olunsun. İmam Sadiqdən (ə) belə nəql olunur ki, yetkinlik yaşına çatmamış günahkar tənbeh olunsun.("Vəsail" c.18) Əlbəttə ki, burada tənbeh hakimdən və həmin gəncin tərbiyəsinə məsul olan şəxsdən aslıdır.

Amma islamın üsulu, tərbiyə yolu təşviqdir. İstər fəzilətə dəvətdə, istərsə də günahdan çəkindirməkdə təşviqin rolu böyükdür. Təşviq yalnız sözdə məhdudlaşmır. Kamilliyə yiyələnmək üçün uşaqlar arasında rəqabət yaratmaq, onlara özlərini aşkarlamaq üçün imkan vermək lazımdır. Onlara lütf və məhəbbət göstərmək, kamillik və hünərə görə fərqləndirmək məqsədəuyğundur. Qabiliyyətə görə fərqləndirmə özü bir ədalətli tərbiyə üsuludur. Sənət öyrədilməsi bəhsində deyiləcək ki, üstünlük göstərən uşaqlara hədiyyə verilməsi necə də zəruridir. Peyğəmbər (s) və imamların həyatında da bu qaydanı müşahidə edə bilərsiniz. Mənəviyyat və fəzilətcə başqalarından fərqlənənlərə daha artıq məhəbbət göstərilməsi mənfi fərqləndirmə deyil. Quranda həzrət Yəqubun (s) övladları haqqında buyurulur: Bir zaman belə demişdilər: «Biz bir dəstə olduğumuz halda Yusif və onun qardaşı atamıza daha əzizdirlər». Quran bu fikri inkar etmədiyindən məlum olur ki, malik olduqları ləyaqətlərə görə Yəqub bu iki övladını daha artıq sevmiş və düzgün ölçülərlə onları fərqləndirmişdir. Yəqub (ə) məsum peyğəmbərlərdəndir və günahdan uzaqdır. Onun mövqeyini, yolunu Quran təsdiq edir.

İmam Sadiqin (ə) həyatından nəql olunur ki, İmam (ə) oğlu Abdullahı nəsihət edəndə Abdullah ərz etdi: «Məgər Musa ilə mən eyni kökdən deyilikmi?! Atamız və əslimiz birdir. Bəs nə üçün Musaya daha çox diqqət yetirilir?»

Abdullahın bu sualı Yusifin qardaşlarının mövqeyinə uyğundur. İmam Sadiq (ə) Musaya daha çox diqqət yetirməsinin səbəbini belə izah edir: «Musa mənim canımdır, amma sən mənim övladlarımdan birisən». İmam (ə) bu cümlə ilə Musanın ləyaqətini bildirir.

Bu həqiqət imam Museyi Kazimin (ə) (Musanın) öz dilindən də nəql olunmuşdur. Ondan soruşulanda ki, övladlar arasıda fərq qoyula bilərmi? Belə buyurub: «Bəli, atam mənimlə qardaşım Abdullah arasında fərq qoyardı». Bu qayda başqa imamların haqqında da nəql olunub.("Vəsail" c.15)

Beləliklə, ilahi meyarlara, ləyaqətlərə görə uşaqları fərqləndirmək peyğəmbərlər məktəbinin təkididir. Əgər qardaşları Yusifi sevimli olmasına dözməyib, günah etdilərsə, bu onların öz səhvləridir. Əgər onlar öz fitrətlərinin, vicdanlarının səsinə qulaq assaydılar, həmin mövqedə dayanmazdılar. Çünki hər bir insanın vicdanı düzgün ölçülərlə fərqi qəbul edir. Uşaqlar arasında biri öz bacarığına görə fərqləndirilirsə, bu diqqət o biri uşaqları naharat etmir. Əksinə, onlar da daha çox məhəbbət qazanmaq, fərqlənmək üçün həvəslənir, səy göstərirlər. Uşaqlara və cavanlara əzab verən haqsız, yersiz fərqləndirmədir.

Buna görə də tərbiyə üsullarından biri uşaqları kamillik və fəzilətə həvəsləndirmək, müsabiqələr keçirmək, düzgün ölçülər əsasında onları fərqləndirməkdir.