Cəmkəran məscidi... Bura İmam Zaman (ə)-ın aşiqlərinin onunla ruhən görüşdükləri bir məkandır. Bilirsinizmi bu əzəmətli və mə`nəviyyatla dolu olan məscid necə tikilmişdir? Bilirsinizmi bu müqəddəs məkan nə üçün İmam Zamanla (ə) görüş yerinə çevrilmişdir?

Bu məscid min il bundan qabaq Qum şəhərində elmi hövzə tə`sis olunması məqsədilə dəftərxana olaraq İmam Zaman (ə)-ın aşiqlərinin onun müqəddəs vücudu ilə görüşə bilmələri üçün tikilmişdir. Hal-hazırda bura camaatın İmam Zamanla (ə) görüş diyarı və öz hacətlərini ondan aldıqları dilək yeridir. Əgər bu məsciddə yalnız İmam Zaman (ə)-ın hüzuru və onunla əlaqədar nəql olunan görüşləri bir yerə yığmaq istəsək, bəlkə də yüzlərlə əhvalat nəql edə bilərik. Amma nə etmək olar ki, bu görüşlərə nail olan bə`zi şəxslər görüşlərin onların şəxsi həyatı ilə birbaşa əlaqəsi olduğu üçün onları nəql etməyə icazə verməmişlər. Bu görüşlərdən bə`ziləri Ali-Məhəmmədin sirlərilə əlaqəli olduğu üçün biz onlar barədə söhbət açmayacağıq. Hər halda, Cəmkəran məscidi bu günlər bəlkə də, Qumdakı həzrət Mə`sumənin ziyarətgahından daha çox ziyarət edilir. Bir neçə il bundan əvvəl, hətta cümə axşamlarında belə orada çox az sayda insan göründüyü halda, lakin indinin özündə bu məscidin minlərlə İmam Zaman (ə) aşiqinin ziyarətgahına çevrildiyi şübhəsizdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu məscidin əhəmiyyət və əzəmətini gözdən salmaq və ya şübhə altına almaq istəyən "zirək” düşmənlər və bə`zən də nadan dostlar demişlər ki, onun tə`sisi əhvalatını Həsən ibn Müslə yuxuda görmüşdür. Lakin, bu əhvalatın qeyd olunduğu bütün mənbələrdə onun oyaq vaxtı baş verdiyi və heç bir halda yuxuya aid olmadığı vurğulanıb. "Nəcmus-Saqib”, "Qum tarixi” və "Munisul-həzin” kitablarında bu əhvalat belə nəql olunur:

"Şeyx Həsən Müslə Cəmkərani buyurur: 393-cü hicri qəməri ilinin Ramazan ayının 17-si, çərşənbə axşamı evimdə (Cəmkəran kəndində) yatmışdım. Gecənin yarısı neçə nəfər evimin qapısı arxasından məni səsləyib yuxudan oyadaraq dedilər: Qalx! İmam Zaman (ə) səni çağırır. Tez ayağa qalxıb qaranlıqda köynəyimi geymək istədim. Amma, deyəsən, səhvən başqa bir köynək götürmüşdüm. Göynəyi geyinmək istəyirdim ki, eşikdən səs eşitdim: O köynək sənin deyil, onu geyinmə! Öz köynəyimi tapıb geyindikdən sonra şalvarımı geyinmək istədim. Yenə də eşikdən səs gəldi: O şalvar səninki deyil, onu geyinmə! Mən yenə şalvarı kənara qoyub öz şalvarımı tapıb geyindim. Bundan sonra həyətin qapısını açmaq üçün qıfılın açarını axtarmağa başladım ki, yenidən həmin səs eşidildi: Qapı açıqdır və açara ehtiyac yoxdur. Qapıya yaxınlaşdıqda, baxıb gördüm ki, bir qrup böyük şəxs məni gözləyir. Onlara salam verdim, onlar da salamımın cavabını verib "mərhəba!” – dedilər. Sonra onlarla birlikdə (indiki Cəmkəran məscidinin olduğu yerə) yola düşdüm. Görüş yerinə çatdıqda, gördüm ki, açıq bir yerə taxt qoyulmuş, taxtın üzərinə xalı döşənmiş, onun üzərinə də balışlar qoyulmuşdu. Taxtda, təxminən otuz yaşlı bir cavan oturub balışlara söykənmişdi. Cavanın yanında qoca bir kişi də oturub əlindəki kitabdan onun üçün nə isə oxuyurdu. Taxtın kənarında isə altmış nəfərə yaxın adam namaz qılırdı. Onların bə`zilərinin əynində ağ, bə`zilərinin əynində isə sarı paltar var idi.

Həzrət Xızr (ə) olan həmin qoca mənə İmam Zaman (ə) olan o cavanın yanında yer verdi və o Həzrət məni adımla çağırıb buyurdu: Həsən Müslə! Get, Həsən Müslimə de ki, neçə ildir bu yeri abadlaşdırır və əkinçiliklə məşğul olursan. De ki, bundan belə bu yerdən istifadə etməyə ixtiyarın yoxdur. Bu vaxta qədər götürdüyün məhsulların gəlirini gərək geri qaytarasan ki, biz də burada məscid tikə bilək! Həsən Müslimə bunu da de ki, bu yer çox şərəfli bir yerdir və Allah-təala oranı seçib bəyənmişdir. Sən isə bu yeri öz ixtiyarına keçirəndən sonra Allah-təala səni cəzalandırmaq məqsədilə iki oğlunu əlindən alsa da, amma bir nəticə çıxarmadın. Əgər bu işdən yenə də əl çəkməsən, Allah-təala səni ağlına gətirmədiyin əzaba düçar edəcəkdir. Dedim: Ey mənim ağam, ey mənim sərvərim! Camaat mənim dediklərimi qəbul etməz və əlimdə bir dəlil olmazsa, onlar mənim dediklərimi təkzib edərlər. Buyurdu: Biz sənə bir əlamət deyəcəyik, sən isə get bizim dediklərimizi ona çatdır. Sonra Seyyid Əbül-Həsənə de ki, səninlə birgə gedib onun bu vaxta qədər əldə etdiyi gəlirini geri alıb, həmin pulu burada məscidin tikilişinə sərf etsin. Məscidin qalan məxaricini isə bizim Ərdəhaldakı mülkümüzün gəlirindən gətirib, məscidin tikintisini sona çatdırsın. Biz o mülkün mənfəətinin yarısını məscidə vəqf etmişik ki, hər il əldə olunan gəlirdən onun təmirinə sərf olunsun. Camaata da deyin ki, bu yerə böyük diqqət və rəğbət göstərsinlər. Məscidin ehtiramını əziz tutub, orada dörd rükət namaz qılsınlar. Birinci namazın qılınma qaydası isə belədir:

("Təhiyyət” namazında) hər rükətdə "Həmd” surəsini oxuduqdan sonra yeddi dəfə "İxlas” surəsi, həmçinin yeddi dəfə də rüku və səcdələrin zikrləri təkrar olunsun.

İkinci namaz isə İmam Zaman (ə) üçün niyyət olunmalıdır. Qayda belədir ki, hər rükətdə "Həmd” surəsindəki «İyyakə nə`budu və iyyakə nəstəin» ("Biz yalnız Sənə ibadət edir və yalnız Səndən kömək diləyirik”) – ayəsi yüz dəfə, rüku və səcdələrin zikrləri isə yeddi dəfə təkrar olunsun və namaz salamlarla sona çatdırılsın. Namazdan sonra Həzrət Zəhra (ə.h)-ın zikrini (34 dəfə "Allahu əkbər”, 33 dəfə "Əlhəmdu lilah”, 33 dəfə də "Subhanəllah”) deyib səcdə edilsin və yüz dəfə Peyğəmbər və onun xanədanına salavat göndərilsin. Sonra buyurdu: "Kim bu iki rükətlik namazı burada qılarsa, sanki Kə`bədə iki rükət namaz qılmışdır.”(Hər iki namaz iki rükətdən ibarətdir.)

Bu sözləri eşitdikdə, öz-özümə dedim ki, məscidin yeri o cavanın (İmam Zaman (ə)) əyləşdiyi yer olacaq. Bundan sonra İmam Zaman (ə) mənə işarə etdi ki, gedə bilərsən.

Aralanıb Cəmkərandakı evimə getmək istəyirdim ki, yenə də məni səsləyib buyurdu: Çoban Cə`fər Kaşaninin sürüsündə bir keçi var ki, onu almalısan. Əgər Cəmkəran kəndinin camaatı o keçinin pulunu versələr ki, heç, yox əgər verməsələr, öz pulunla onu al. Sabah axşam mübarək Ramazan ayının on səkkizinci günü onu burada kəsərsən. Ətindən hər hansı ağır xəstə və ya əlil yesə, Allah ona şəfa verər. O keçinin yunu çox və üzərində xalları vardır ki, onların üçü onun sağ, dördü isə sol tərəfindədir.

Mən aralanıb getmək istəyirdim ki, yenə də məni səsləyib buyurdu: Biz yetmiş, ya yeddi gün (sənədlərdə müxtəlif nəql olub) hələ burada olacağıq (Əgər yeddi gün hesablasaq, mübarək Ramazan ayının iyirmi üçüncü günü, yə`ni qədr gecəsi və əgər yetmiş gün hesablasaq, Zilqədə ayının iyirmi beşinci gecəsi olacaqdır ki, bu da olduqca əhəmiyyətli günlərdəndir).

Beləliklə, son dəfə Həzrətin hüzurundan ayrılıb evə getdim və səhərə qədər bu haqda fikirləşdim. Səhər açıldıqda, sübh namazını qılıb Əli Münzərin yanına getdim və hər şeyi ona danışdım. Məscidin yerində İmam Zaman (ə)-dan qalan nişanə və əlamətlər yerə çalınmış mıx və zəncirlər idi.

Sonra birlikdə Seyyid Əbül-Həsən Rzanın yanına getdik. Evinə yaxınlaşdıqda gördük ki, xidmətçiləri bizi gözləyirlər. Bizi görcək, əvvəl məndən soruşdular: "Sən Cəmkərandansanmı? Dedim: Bəli. Dedilər: Seyyid Əbül-Həsən səhər açılandan sizi gözləyir.

Bundan sonra Seyyidin yanına gəlib salam verdim. O da çox gözəl tərzdə cavab verib mənə böyük ehtiram göstərdi. Mən ona bir şey deməzdən əvvəl buyurdu: Ey Həsən Müslə! Dünən gecə yuxuda bir şəxs mənə bunları dedi: Cəmkərandan Həsən Müslə adlı bir şəxs sənin yanına gələcəkdir ki, o nə desə, qəbul elə və ona e`timad et. Çünki, onun dedikləri bizim sözümüzdür. Dediyi hər bir sözə qulaq as və heç nəyi rədd etmə. Həmin andan yuxudan ayılıb sizi gözləyirəm! Mən də əhvalatı ətraflı ona danışdım.

Sonra o, xidmətçilərə atları yəhərləməyi əmr etdi. Biz də atlara minib yola düşdük və birlikdə Cəmkəran kəndinə çatdıq. Yolun kənarında çoban Cə`fəri sürüsü ilə birgə gördük. Sürünün arasına girib həmin keçini axtarmağa başladım. Birdən sürünün arxasından həmin keçinin gəldiyini gördüm. Keçini götürüb pulunu vermək qərarına gəldim. Çoban Cə`fər and-aman etdi ki, hələ bu vaxta qədər bu keçini sürüdə görməmiş və nə qədər onu tutmağa çalışsa da, bunu edə bilməmişdir. Dedi: İndi ki, o özü sizin yanınıza gəlir, götürün onu aparın, o bizim deyildir.

Mən də keçini məscidin indiki yerinə aparıb, orada deyildiyi kimi kəsib xəstələrə payladım. Mən həmin keçinin ətindən hər xəstəyə verdimsə, şəfa tapdı. Seyyid Əbül-Həsən Rza, Həsən Müslimi yanına çağırıb əhvalatı ona danışdı. O da ötən illərdə əldə etdiyi gəlirləri ödəyib, məscidin yerini geri qaytardı.

Nəhayət, məscid tikildi və üstü taxta ilə örtüldü. Seyyid Əbül-Həsən Rza yerdə qalan mıx və zəncirləri isə evinə apardı.

Sonralar xəstələr onların vasitəsi ilə şəfa alardılar. Seyyid Əbül-Həsən Rza mıx və zəncirləri evində sandıqda saxlayırmış. Deyilənlərə görə onun vəfatından sonra övladları xəstələrə əlac etmək istəyərkən, onların yoxa çıxdığını görürlər.”

Şükür olsun Allaha ki, bu günlər Qumun elmi hövzələrində təhsil alan tələbələrin və İmam Zaman (ə)-ın aşiqlərinin sayı xeyli artmış və bu şəhər sözün əsl mə`nasında o Həzrətin əsgərlərinin qərargahına çevrilmişdir. Lakin, İmam Zaman (ə)-ın göstərişi ilə Qumda "İmam Həsən Müctəba” adlı başqa bir məscid də tikilir ki, bu əhvalat belədir:

Həzrət Ayətullah hacı şeyx Lütfüllah Safi "On suala cavab” adlı kitabında (səh. 31) yazır: Bizim dövrümüzdə baş verən qeyri-adi əhvalatlardan biri də bu olmuşdur ki, qədim Qum-Tehran yolunun kənarında sağ tərəfdə baş sahədə Hacı Yədulla Rəcəbiyan "İmam Müctəba” adına çox gözəl və böyük bir məscid tikdirir. İndinin özündə də həmin məsciddə camaat namazları qılınır. Məscidlə əlaqəli olan bu əhvalatı 1357-ci hicri şəmsi (1978) ilinin tir ayını yeddisi (1398-ci hicri qəməri ilinin rəcəb ayının 22-si) çoxdan Tehranda yaşayan böyük alimlərdən olan cənab Əhməd Əsgəri Kermanşahinin özündən eşitdim. Əhvalatın canlı şahidi olan Kermanşahi onu bizə Hacı Yədulla Rəcəbiyanın evində bir neçə hörmətli şəxsin hüzurunda nəql edirdi:

"Təqribən iyirmi beş il bundan qabaq bir cümə axşamı sübh namazının duasını oxuyurdum ki, birdən qapı döyüldü. Eşiyə çıxdıqda qapının ağzında üç nəfər cavan oğlan gördüm. Onların hər üçü mexanik idi və bir yerdə maşınla gəlmişdilər. Məni görcək dedilər: Bu gün cümə axşamıdır. Xahiş edirik bizimlə birlikdə Cəmkəran məscidinə gedib, orada dua edək ki, bir hacətimiz vardır.

Onlar mənim dərslərimdə iştirak edər, gəlib namaz və Qur`an öyrənərdilər. Etdikləri xahişdən xəcalət çəkdim və başımı aşağı salıb dedim: Axı mən kiməm ki, gəlim sizinlə dua da edim. Amma onlar israr edərək onlarla getməyimi xahiş etdilər. Gördüm ki, onların xahişini qəbul etməsəm yaxşı alınmayacaq. Nəhayət, razılaşıb onlarla birlikdə Cəmkəran məscidinə yola düşdük.

O vaxtlar Qumun ətrafındakı Tehran yolu üstə indiki binalar yox idi. Gözə dəyən yalnız yolun sol tərəfindəki Qara Əlinin qəhvəxanası adlanan xarabalığa çevrilmiş bir karvansara idi. Yolumuza davam edirdik ki, birdən Hacı Rəcəbiyanın tikdirdiyi indiki "İmam Həsən Müctəba” məscidindən bir qədər yuxarıda maşınımız işdən düşdü. Onlar maşından düşdülər və kopotu açıb maşını tə`mir etməyə başladılar. Əliağa adlı cavanlardan birindən təharət üçün bir qədər su alıb kənara çəkildim. İndiki məscidin yerində çox gözəl, surəti ağ çatmaqaş bir seyyid gördüm. Əynində ağ əba, ayaqlarında sarı başmaq, başında isə xorasanlıların əmmaməsinə oxşar yaşıl əmmamə var idi. Əlindəki səkkiz metrlik nizə ilə məscidin yerində nə isə xətlər çəkirdi. Öz-özümə dedim: Bir buna bax, səhərin gözü açılmamış dost-düşmənin keçdiyi bir yerdə əlinə nizə alıb, nə işdir görür. (Əhməd Əsgəri özü bu sözlərindən peşman olduğu halda üzrxahlıq edərək deyir:) Ürəyimdə öz-özümə dedim: Ay zəmanə adamı, indi top-tüfəng, atom dövrüdür. Əlindəki nizə ilə nə etmək fikrin var?! Get dərsini oxu! Ayaqyoluna getmək istəyirdim ki, birdən məni səsləyib dedi: Ağa Əsgəri, ora olmaz, oranı mən xətləmişəm, ora məscidin yeridir.

Mən, onun məni haradan tanıdığını bilmədim və böyüyün sözünü eşidən uşaq tək "baş üstə” – deyib sözünə qulaq asdım. Sonra o mənə dedi: O təpənin arxasına keç. Mən onun dediyi kimi də etdim və öz-özümə dedim: Gedib ona üç sual verəcəyəm və sonra deyəcəyəm ki, ay seyyid, ay peyğəmbər övladı, get dərsini oxu. Vermək istədiyim suallar isə bunlar idi:

1. Məscidi cinlər üçün tikirsən, yoxsa mələklər? Qumdan iki fərsəx yol gəlib, qızmar günəşin altında məscidin lahiyyəsini çəkirsən? Olmaya, oxumamış me`mar olubsan?!

2. Hələ ki, burada məscid tikilməyib, nə üçün icazə vermirsən?

3. Tikəcəyin məsciddə cinlər namaz qılacaq, yoxsa mələklər?

Sualları hazırladım və ona tərəf yaxınlaşıb salam vermək istədim. Amma o məni qabaqlayıb birinci salam verdi və əlindəki nizəni yerə batırıb məni bağrına basdı. Onun əlləri olduqca ağ və yumşaq idi. Öz-özümə bunu da fikirləşdim ki, Tehranda seyyidlərdən kimsə şuluqluq etdiyi zaman, zarafatla "məgər bu gün çərşənbədirmi?” – dediyim sözləri ona da deyim. Amma hələ bir söz deməmiş təbəssümlə dedi: Bu gün çərşənbə yox, cümə axşamıdır və nəzərdə tutduğun sualları da buyur ver. Başa düşə bilmədim ki, mən bir söz deməmiş o mənim sual nəzərdə tutduğumu haradan bildi. Dedim: Ay seyyid, ay peyğəmbər övladı! Dərsi buraxıb, sübh tezdən nizə ilə bu yolun kənarında nə etmək fikriniz var? Bilmirsən ki, yaşadığımız dövr top-tüfəng dövrüdür və əlindəki nizə sənin dərdinə dəyməz? Axı dost var, düşmən var, get dərsini oxu! O, gülümsəyib başını aşağı saldı və sonra buyurdu: Burada məscidin lahiyyəsini çəkirəm. Dedim: Cinlər üçün, yoxsa mələklər üçün? Buyurdu: Adəm övladı üçün, bura abadlıq olacaqdır. Dedim: Deyin görüm, nə üçün məscid tikilməzdən əvvəl burada ayaqyoluna icazə vermədin?

Buyurdu: Həzrət Zəhranın (ə) əziz övladlarından biri burada şəhid olmuşdur. Gördüyün kimi, mən burada bir düzbucaqlı çəkmişəm. Sonra bir-bir işarə edərək buyurdu: Gördüyün bu yerdə mehrab olacaqdır, qan damcıları gördüyün bu yerdə isə mö`minlər dayanacaqlar. Bura isə Allah və Onun peyğəmbərinin düşmənlərinin sərildiyi yerdir, məscidin ayaqyolusu da elə burada olacaqdır. Sonra durduğu yerdən geri döndü və məni də özü ilə geri qaytarıb buyurdu: Bura isə Hüseyniyyə olacaqdır. Bunu deyərkən, ixtiyarsız gözlərindən yaş axdı. Məni də ağlamaq tutdu. Sonra buyurdu: Buranın arxası isə kitabxana olacaqdır. Sən kitabxananı kitablarla tə`min edə bilərsənmi? Dedim: Ey peyğəmbər övladı, bunun üç şərti var: Birinci şərti budur ki, o vaxt sağ olum. Buyurdu: İnşaallah. İkinci şərti budur ki, bura məscid olsun.Buyurdu: Bərəkəllah. Üçüncü şərti isə budur ki, göstərişinizi yerinə yetirmək üçün bacardığım qədər, hətta bir kitab belə olsa, bura gətirə biləm. Amma indi xahiş edirəm, get və bu fikri də birdəfəlik başından at. Bunu dedikdən sonra güldü və məni iki dəfə qucaqladı. Dedim: Axı demədin buranı kim tikəcək? Buyurdu: "Allahın əli qüdrəti onların əllərindən yuxarıdır.” Dedim: Ay seyyid, mən özüm bu qədər dərs oxumuşam, yə`ni, Allahın əlinin qüdrəti bütün əllərdən qüdrətlərdən üstün olduğunu yaxşı bilirəm. Buyurdu: Sən intizarda ol və məscid tikilib qurtardıqdan sonra onu tikənə mənim adımdan salam söyləyərsən. Bunu deyib yenə məni qucaqlayıb buyurdu: Allah köməyin olsun.

Geri qayıdanda, artıq maşının mühərriki işə düşmüşdü. Onlardan soruşdum: Nə olmuşdu? Dedilər: Filan məftilin altına bir kibrit çöpü qoyduq, sən gələn kimi işə düşdü. Dedilər: Orada kiminlə danışırdın? Dedim: Məgər əlində o boyda nizə tutan seyyidi görmədinizmi? Mən onunla danışırdım. Dedilər: Hansı seyyid? Geri qayıtdıqda, orada kimsəni görmədim. Həmin yer əlin içi kimi düz olmuşdu, oradakı çökəklik və təpəliklərdən heç bir əsər-əlamət də qalmamışdı. Geri dönüb maşında oturdum və kimsə ilə bir kəlmə söz danışmadım. Sonra birlikdə Həzrət Mə`sumənin (ə) ziyarətgahına yola düşdük, amma bilmədim zöhr və əsr namazlarını necə qıldım.

Nəhayət, gəlib Cəmkəran məscidinə çatdıq. Orada namaz qılıb sonra çörək yedik. Mən əsla özümdə deyildim və yoldaşlarım mənimlə danışsalar da mən onlara cavab verə bilmirdim. Cəmkəran məscidində bir tərəfimdə qoca bir kişi, o biri tərəfimdə isə cavan bir oğlan oturmuşdu. Ortada oturub nalə ilə zar-zar ağlayırdım. Cəmkəran Məscidin namazını qılıb salavat demək üçün səcdəyə getmək istəyirdim ki, birdən xoş ətir qoxusu gəldi və bir şəxs adımı çəkərək mənə salam verib yanımda oturdu. Onun səsi səhər çağı mənə nəsihət verən həmin seyyidin səsinə oxşayırdı.

Salavat demək üçün səcdəyə getdim, amma ürəyim Həzrətin yanında idi. Başımı səcdədən qaldırıb onun haralı olduğunu və məni haradan tanıdığını soruşmaq istəyirdim ki, gördüm o artıq yoxdur. Yanımdakı qoca kişi və cavan oğlandan mənimlə söhbət edən şəxsin hara getdiyini soruşdum. Amma onlar da bilmədilər. Birdən, elə bil göy başıma dolandı və mən başa düşdüm ki, həmin şəxs həzrət Mehdi (ə) imiş. Daha özümdən getdim və yoldaşlarım üzümə su vurub məni ayıltdılar. Onlar məndən nə baş verdiyini soruşsalar da, bir cavab vermədim. Nəhayət, namazlarımızı qılıb tez Tehrana qayıtdıq.

Çatdığım ilk gündə Tehranın böyük alimlərindən biri ilə görüşdüm və baş verənləri ona danışdım. Sonra o məndən həmin şəxsin xüsusiyyətlərini xəbər aldı. Mən də onu olduğu kimi vəsf etdim. O məni axıra qədər dinlədikdən sonra dedi: O, həzrətin özü olmuşdur. İndi isə intizarda olmaq lazımdır, əgər orada məscid tikilərsə, buna tam əmin ola bilərsən.

Bir neçə ay bundan əvvəl dostlarımızdan birinin atası vəfat etmişdi. Məsciddə mənimlə birgə olan yoldaşlarla onu Quma gətirərkən, həmin yerə çatdıqda, orada iki sütunun ucaldığını gördüm. Yoldaşlarımdan orada nə tikildiyini soruşdum. Onlar hacı Hüseyn Suhaninin oğullarının məscid tikdirdiklərini bildirdilər. Beləliklə, Quma çatıb cənazəni "Behişt bağı” adlanan qəbiristanlıqda dəfn etdik. Amma mən özümdə deyildim. Yoldaşlarıma dedim ki, siz gedib nahar edənə kimi mən də qayıdacağam. Tez taksiyə oturub Hacı Hüseynin oğullarının halva dükanına getdim və onlardan soruşdum: O məscidi sizmi tikdirirsiniz? Dedilər: Xeyr. Soruşdum: Onda bəs kim tikir? Dedilər: Hacı Yədulla Rəcəbiyan. Onlar elə Yədulla demişdilər ki, ürəyim çırpınmağa başladı. Onlar məni bu vəziyyətdə görüb dedilər: Ay qardaş, sənə nə oldu? Tez məni əyləşdirdilər. Tər başdan-ayağa bütün vücudumu bürümüşdü. Heyrət içində qalıb yalnız bunları deyə bildim. "Allahın əli bütün əllərdən yuxarıdır.” Başa düşdüm ki, bu həmin şəxs Hacı Yədullahdır, onu da mən o vaxta qədər nə görmüş, nə də tanıyırdım. Tehrana qayıtdıqdan sonra həmin alimin yanına getdim və bu əhvalatı da olduğu kimi ona nəql etdim. O da məni dinlədikdən sonra buyurdu: Qayıt ora, başına gələnlər həqiqət imiş.

Mən də dörd yüz cild kitab aldıqdan sonra Quma getdim və orada Hacı Yədullanın işlədiyi yunəyirmə karxanasını axtarıb tapdım. Karxanaya gedib qaravulçudan Hacı Yədullanı soruşdum. Dedi: Hacı evə getdi. Dedim: Xahiş edirəm, ona zəng vurub deyin ki, Tehrandan bir nəfər gəlib, sizinlə işi vardır. O da zəng etdi. Hacı telefonun dəstəyini götürdü və mən də nəzakətlə ona salam verib Tehrandan gəldiyimi, məscidin kitabxanasına dörd yüz cild kitab vəqf etmək istədiyimi bildirdim. Soruşdu: Kim bu işi sizə tapşırıb və bizi necə tanıyırsınız? Dedim: Qardaş, mən yalnız dörd yüz cild kitab vəqf etmək istəyirəm. Dedi: Biz bilməliyik onlar kimindirlər. Dedim: Bu telefon söhbəti deyil. Dedi: Gələn cümə axşamı sizi gözləyəcəyəm, kitabları gətirərsən evimizə. Evimiz isə "Şah dörd yolayrıcı”nda, Şükrullahi döngəsinin sol tərəfində, sol tərəfdən üçüncü qapıdır.

Tehrana qayıdıb kitabları qutulara yığdım və cümə axşamı dostlardan birinin maşını ilə onları Hacının evinə gətirdim. Hacı məni görcək dedi: Belə qəbul edə bilmərəm, gərək nə baş verdiyini danışasan. Mən də çarəsiz qalıb baş verənləri ona danışdım və kitabları təqdim edib həmin məscidə getdim. Orada İmam Zaman (ə)-ın namazını qılıb xeyli ağladım. Hacı Yədulla məscidin lahiyyəsini İmam Zamanın (ə) çəkdiyi kimi mənə göstərib dedi: Allah köməyin olsun, əhdinə vəfa etdin.

"İmam Həsən Müctəba məscidi”nin əhvalatı ixtisarla bundan ibarət idi. Amma yenə diqqətinizi Hacı Rəcəbiyanın nəql etdiyi başqa bir maraqlı əhvalata da yönəltmək istəyirik. Hacı Rəcəbiyan deyir:

Adət üzrə hər cümə axşamı işdən sonra məscidin usta və fəhlələrinin pullarını ödəyər və bir sıra əlavə xərcləri hesablayardım. Bir dəfə məscidin baş ustası fəhlələrin haqqını almaq üçün yanıma gəlib dedi: Bu gün bir nəfər seyyid gəlib bu əlli tüməni məscidə verdi. Dedim: Məscidin banisi kimsədən pul almır. O isə səsini qaldıraraq mənə dedi: Deyirəm al bunu!

Ustadan əlli tüməni aldım. Onun arxasında belə bir yazı var idi: «İmam Həsən Müctəba məscidinin tikilişinə xərclənəcək.» İki-üç gündən sonra mənə bir qadın müraciət etdi və özünün və iki yetiminin ağır vəziyyətindən gileyləndi. Əlimi cibimə salıb gördüm ki, pulum yoxdur. Evdən çıxanda da yadıma düşmədi ki, özümlə pul götürüm. Həmin əlli tüməni ona verib öz-özümə dedim: Sonra özüm yerinə qoyaram. Pulu qadına verəndən sonra ona ünvanımızı verib dedim ki, ehtiyacın olanda gəl həmişə kömək edərik. Qadın pulu alıb getdi, amma ünvanımızı bilsə də, bir daha müraciət etmədi. Amma sonradan bərk peşman oldum ki, gərək o pulu verməyəydim.

Növbəti cümə günü baş usta yanıma gəlib dedi: Bu həftə sizdən bir xahişim var, əgər qəbul edəcəyinizə söz versəniz, deyərdim. Dedim: Buyur, de. O bir daha dedi: Əvvəl söz verin ki, onu qəbul edəcəksiniz. Dedim: Usta, əgər öhdəsindən gələ bilsəm, qəbul edərəm. Dedi: Bilərsən. Dedim: Yaxşı, de. Daha neçə dəfə aramızda bu söz təkrar olandan sonra dedi: Seyyidin verdiyi o əlli tüməni səndən istəyirəm. Öz-özümə dedim: Usta dərdimi təzələdin. Çünki, o əlli tüməni o qadına verəndən sonra çox peşman idim və həmin əhvalatdan iki il sonraya qədər əlimə düşən hər əlli tümənə baxırdım ki, birdən həmin pul olar. Dedim: O gecə müxtəsər dedin, indi isə ətraflı danış görüm, nə olub? Dedi: O gün günortadan sonra, təxminən dördün yarısı olardı və hava da çox isti idi. İstinin qızmar çağında işimlə məşğul idim və yanımda iki-üç fəhlə də var idi. Birdən gördüm ki, məscidin qapılarının birindən nurani bir şəxs içəri daxil oldu. Zahiri görünüşü olduqca cazibəli idi. Rəftarından olduqca alicənablıq duyulur və vüqarlı, böyük şəxsiyyət olduğu mə`lum idi. Məscidə daxil olan andan daha əlim iş tutmadı, elə hey ona tamaşa etməyə başladım. O, bir qədər məscidin salonunda gəzdikdən sonra gəlib üzərində işlədiyim dayağın qarşısında dayandı. Sonra əlini əbasına aparıb, oradan pul çıxardı və mənə verib dedi: Usta, tut bu pulu, onu məscidinin banisinə verərsən. Dedim: Ağa, o kimsədən pul almır. Mən onu sizdən alsam da, ola bilsin, o almayıb narahat olsun. Birdən, onun üzünün rəngi dəyişdi və dedi: Sənə deyirəm al bu pulu, bunu götürər. Mən də bulaşıq əllərimlə tez pulu alıb cibimə qoydum. O isə daha çıxıb getdi. Öz-özümə dedim: Havanın bu isti çağında bu şəxs kim idi, belə? Fəhlələrdən Məşhədi Əlini tez yanıma çağırıb dedim: Get gör, o hara gedir? Kiminlə və nə ilə gəlmişdir? Məşhədi Əli getdi, amma beş dəqiqə keçdi gəlmədi, on dəqiqə keçdi, yenə gəlmədi. Axır onu səsləyib dedim ki, harda qaldın? Bəs niyə gəlmirsən? Dedi: Ağaya tamaşa edirəm. Dedim: Gəl daha. Gəlib dedi ki, o şəxs başını aşağı salıb getdi. Ondan soruşdum: O nə ilə gəlmişdi? Maşınla idimi? Dedi: Xeyr, heç bir minik vasitəsi yox idi və başını aşağı salıb eləcə getdi. Dedim: Onda bəs sən kimi gözləyirdin? Dedi: Dayanıb, ağaya tamaşa edirdim.

Hacı Rəcəbiyan deyir: Bax, bu idi əlli tümənin əhvalatı. Amma inanın ki, o əlli tümənin məscidin tikilişinə böyük tə`sir qoydu. Mən heç məscidi bu asanlıqla tikəcəyimə və tək başıma bu ərsəyə çatdıracağıma ümid etmirdim. Həmin əlli tümənin əlimə düşdüyü gündən həm məscidin tikilişinə, həm də şəxsi işlərimə böyük tə`siri oldu.”("Fəth”, 10.)