Quran, Allah kəlamı olduğu üçün bir çox xüsusiyyətləri ilə digər kitablardan fərqlənir. Bu səbəbdən də Quran oxuyan hər bir şəxs bir sıra qanun və qaydalara riayət etməlidir. Bu qaydalardan bəziləri Qurana hörmət və ehtiram, bəziləri də qarilərin Quranın məna və məfhumunun dərk etməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu dərsimizdə onlardan bəziləri haqda söhbət açacağıq.

Yaxşı olar qarilər özlərindən yaşca böyük olan şəxslərə hörmət və ehtiramla yanaşdıqları kimi, Quran oxuduqları zaman da təharətə (təmizliyə) tam şəkildə riayət edib dəstəmaz aldıqdan sonra Quran oxumağa başlasınlar. İstər ayaq üstə, istərsə də oturduğu vəziyyətdə Quranın qarşısında son dərəcə təvazökar olmağa çalışsınlar. Uzanan halda və ya ayaqları uzadan halda, ümumiyyətlə ədəb-ərkandan uzaq olan vəziyyətlərdə Quran oxumaqdan çəkinib daim dişlərini yumağa cəhd etsinlər.

Peyğəmbər (s) buyurur:

«Həqiqətən sizin ağzınız Quranın yoludur; onu yumaqla pak saxlayın.»(Biharul-ənvar, 92-ci cild, bab-26. )

Hamam, ayaq yolu, ümumiyyətlə hörmətsizliyə səbəb olan yerlərdə Quran oxunmamalıdır. Məscid, ziyarətgah və bu kimi müqəddəs yerlərdə isə Quran oxunmasına təkid olunmuşdur. Eyni zamanda evlərdə də Quranın qiraət olunmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu məzmunda Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş rəvayətdə deyilir:

«Evlərinizi Quran nuru ilə münəvvər edin; yəhudi və məsihilər təkcə kilsə və məbədlərdə ibadət edib evlərinizi qəbristanlığa çevirməyin. Quran oxunan evlərdə xeyir bərəkət artar və ev sahibləri səadət və xoşbəxtçilik içində yaşayarlar.

Ulduzlar yerə işıq saçdığı kimi, həmin evlər də səma sakinlərinə nur saçar.»

Әli (ə) buyurur:

«Quran oxunub, Allah zikr olunan evlərdə xeyir-bərəkət artar və mələklərin daimi məskəninə çevrilər. Şeytanlar isə həmin evlərdən uzaq olarlar. Ulduzlar yer sakinlərinə nur saçdığı kimi, Quran oxunan evlər də nur kimi işıq saçar. Quran oxunmayan evlərdən isə xeyir-bərəkət azalar, mələklər oranı tərk edər, Şeytanlar isə oranı özlərinə məskən seçərlər».(Üsuli-kafi, 2-ci cild. )

Nəql olunmuş rəvayətlərdə gün ərzində ən azı əlli ayə oxunulması tövsiyə olunur. İmam Sadiq (ə) buyurur:

«Quran, Allahla insanlar arasında bağlanan əhd-peymandır. Bunun üçün də hər bir müsəlman bu əhd-peymana sadiq qalmalı və hər gün ondan əlli ayə oxumalıdır».(Üsuli-kafi, 2-ci cild. )

Səhabələrdən biri imam Sadiq (ə)-dan soruşur: «Quranı bir gündə xətm etmək olarmı?» İmam Sadiq (ə) həmin şəxsin cavabında buyurur: «Bir aydan az vaxtda xətm etməyini məsləhət görməzdim».(Həmən mənbə. )

Təbii ki, Quranı bir gün ərzində xətm edən şəxslər onun məna və məfhumunu olduğu kimi dərk etməyəcəklər. Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş rəvayətdə deyilir:

«Quranı üç gündən tez xətm edənlər onu dərk etməyəcəklər.»(Sünəni ibni Macə, 1347-xəbər. )

Quran oxunuşunda riayət olunması lazım olan şeylərdən biri də qarinin tilavət etməzdən əvvəl Şeytanı lənətləyib (Әuzu billahi minəşşəytanir-rəcim) Allahın adını çəkməsidir (Bismillahir rəhmanir rəhim). Nəhl surəsinin 98-ci ayəsində deyilir:

Şeytanı lənətlədikdən sonra isə Bismillahir-rəhmanir-rəhim deyərək Allahın adı çəkilməlidir. İmam Cəfər Sadiq (ə) buyurur: «Günah qapılarını Şeytanı lənətləməklə bağlayın, Allaha itaət qapılarını isə Onun adını zikr etməklə açın.»(Biharul-ənvar, 92-ci cild, bab-26. )

Allah-taala Muzzəmmil surəsinin 4-cü ayəsində buyurur:

İmam Sadiq (ə)-dan ayənin izahı haqda soruşduqda buyurur: «Әmirəl-möminin (ə) bu haqda buyurmuşdur: Yəni, Quran oxuyarkən şer kimi sürətlə və qısa ifadələr tək pərakəndə deyil, kəlmələri açıq aşkar bəyan edin. Daşlaşmış qəlblərinizi Quran sədası ilə qorxuya salın və tələm-tələsik surəni başa vurmağa çalışmayın».(Həmən mənbə. )

Yəni, Quran sürətlə oxunmamalı, lazımı yerlərdə dayanılıb məna və məfhumuna diqqət yetirilməlidir.

Yaxşı olar ki, qarilər Quranı gözəl və ürəyə yatımlı səslə oxusunlar.

Peyğəmbər (s) buyurur:

«Qurana gözəl avazla zinət verin».(Sünəni Darmi, 2-ci cild. )

«Həqiqətən gözəl səs Quranın zinətidir».(Biharul-ənvar, 92-ci cild, bab-21. )

«Hər şeyin bir zinəti vardır, Quranın da zinəti gözəl avazdır».(Həmən mənbə. )

Yaxşı olar ki, qarilər Quran oxuyarkən onun əzəmətinin qarşısında kiçilib həzin səslə oxusunlar. Belə olduqda ayələrin mənaları qəlbə daha tez yol tapır və insanın mənən saflaşaraq ilahi göstərişlərə tabe olmasına köməklik edir.

Hədid surəsinin 16-cı ayəsində deyilir:

Peyğəmbər (s) buyurur:

«Quranı həzin səslə oxuyun, çünki o həzin olaraq nazil olmuşdur».(Kənzül-ümmal, 2777-ci xəbər. )

Qarinin üzərinə düşən ən başlıca vəzifələrdən biri də ayələrin məna və məfhumunu dərk etməsidir. Çünki, Quran oxumaqdan əsas məqsəd, əxlaq və hidayət xarakterli ayələrdən düzgün nəticə əldə etmək və onları əməli olaraq həyata keçirməkdir. Bunun üçün də qarilər Quran tilavət edərkən ayələrin məna və məfhumuna diqqət yetirməli, ayələrin mənasını dərk etmədikdə isə təfsir kitablarına və təfsirçilərin irəli sürdükləri fərziyyələrə müraciət etməlidirlər.

Allah-taala Sad surəsinin 29-cu ayəsində buyurur:

Әli (ə) buyurur:

«Bilin ki, qiraət edərkən ayələrin məna və məfhumunu dərk etmədikdə heç bir xeyir əldə etmək olmaz».(Biharul-ənvar, 92-ci cild, bab-26. )

Quran oxuyan hər bir şəxs tilavət etdiyi surə, ayə və yaxud bütün Quranı əzbər bilsə belə yaxşı olar ki, onu əzbərdən deyil, Qurana nəzər salaraq oxusun. Belə ki, nəql olunmuş rəvayətlərdə Quranın üzündən oxunuşunun özünün ibadət olduğu göstərilir. İmam Cəfər Sadiq (ə)-ın səhabələrindən biri deyir: İmam Cəfər Sadiq (ə)-a dedim: Quranı əzbər bilirəm, onu əzbərdən oxusam yaxşı olar, ya baxaraq?

Buyurdu: «Quranı baxaraq oxusan daha yaxşı olar. Məgər bilməyirsənmi ki, Qurana baxmaq özü bir ibadətdir?!»

1. Quran oxuyan şəxs qiraət zamanı hansı hisslər keçirməlidir?

2. Quran hansı yerlərdə oxunmalıdır?

3. Gün ərzində ən azı neçə ayə oxunmalıdır?

4. Tərtil nə deməkdir?

5. Quranın məna və məfhumunu dərk etməyin əhəmiyyətini bəyan edin.