Gündəlik həyatımızda müxtəlif işlərlə məşğul olur, özümüzün, məsuliyyətini daşıdığımız başqa şəxslərin məişət tələbatını təmin etməyə çalışırıq. Bütün bunlar yaşamaq zərurətlərindən biridir və İslam dini də buna böyük dəyər verir. Belə ki, Rəsuli-əkrəm (s) halal qazanc əldə etməyi ibadətlərin ən üstün dərəcəlisi sayaraq buyurur:

Lakin, bəzi vaxtlar məşğuliyyətlərimizin çoxluğu bizi Allaha bəndəlik etməkdən, dini göstərişlərini yerinə yetirməkdən saxlayır. Odur ki, hər şeyi öz həddində yerinə yetirməyə çalışaq və özümüzü Allahın zikrindən, ibadətindən ayrı salmayaq. Allah Qurani-kərimdə heç nəyə aldanmayan, ibadətlərini vaxtlı-vaxtında yerinə yetirən şəxslər haqqında buyurur:

Tarixdə qeyd edilir ki, Peyğəmbərin (s) səhabələrindən biri həmişə ilk cərgədə o Həzrətin (s) arxasında namaz qılırdı. Bu səhabənin həyat tərzi çox ağır keçirdi. Peyğəmbər (s) bunu hiss edir və çox narahat olurdu. Cəbrail (ə) Peyğəmbərə (s) nazil olub buyurdu: "Ya rəsulullah, öz pulundan bir dinar o şəxsə ver. O da həmin pulla ticarətlə məşğul olsun”. İslam peyğəmbəri (s) səhabəyə o miqdarda pulu verdi və o da tədricən ticarətə qoşuldu. Səhabənin sərvəti artdıqca yavaş-yavaş ilk cərgədən sonrakı cərgələrə və nəhayət daha məscidə - Peyğəmbərin (s) arxasında namaz qılmağa gəlmədi. Hətta dünya malına hərisliyi o həddə çatdı ki, dini zərurətləri icra etməkdən belə uzaqlaşmağa başladı. Cəbrail (ə) yenidən Peyğəmbərə (s) nazil olub dedi: "Ey Allahın rəsulu (s), siz səhabənizi belə və ya dinin göstərişlərinə əvvəlki kimi əməl edən halda görmək istəyirsiz?” Həzrət buyurdu: "Əlbəttə ki, ilk vaxtlar olduğu kimi görmək istəyirəm”. Vəhy mələyi dedi: "Ya Peyğəmbər (s) ona verdiyin dinarı al. Bu zaman o əvvəlki halına qayıdacaq”. Belə də oldu. Peyğəmbər (s) ondan borcunu geri aldıqdan sonra o şəxs müflisləşib əvvəlki vaxtına qayıtdı.

Amma, Allah övliyaları nə qədər sərvətli olsalar da heç vaxt var-dövlət onları özünə təslim edə bilmir. Onlar bütün bunlarla yanaşı Allahlarını zikr edir, dua edir və buyuruqlarına təslim olurlar. Hətta onlar Allahı zikr etmək üçün bütün var-dövlətlərindən keçməyə belə hazırdırlar.

Həzrət İbrahim (ə) qoyun sürüsünü apardığı zaman bir cavanın "Subbuhun, quddusun, rəbbuna və rəbbul-məlaikəti vər-ruh”, deyə zikr etməsini eşitdi. Bu zaman Allahın xəlili olan İbrahim buyurdu: "Bu zikri deyən kimdir? Əgər bunu bir daha təkrar etsəniz sürümün bir hissəsini sizə bağışalayaram”. Yenə də bu zikr təkrar edildi: "Subbuhun, quddusun, rəbbuna və rəbbul-məlaikəti vər-ruh”. Həzrət İbrahim (ə), onun bir dəfə də bu zikri oxumasını istədi və müqabilində bütün sürünü ona verəcəyini bildirdi. Yenə də zikr təkrar edildi və o sürünü orda qoyub uzaqlaşmağa başladı. Bu zaman arxadan səs gəldi: "Ey İbrahim, sürünü qoyub hara gedirsən?” İbrahim cavab verdi: "Mən şərtimə əməl edirəm, artıq qoyun sürüsü sənə məxsusdur”. Cavan dedi: Mən Allahın vəhy mələyi olan Cəbrailəm. Biz sənin Allaha olan eşqini yoxlamaq üçün imtahan etdik”("Gəncinəyi-məarif”, səh. 113.).

Allah övliyaları var-dövlətlərindən keçib Allahın zikrini, aldanmışlar isə Allahın zikrini əldən verib dünya malı tələb edirlər.

Allah-taala Qurani-kərimdə insanın həris və eyni zmanda ona edilən bəzi pisliklərin qarşısında dözümsüz olduğunu və nəyəsə malik olduğu zaman ondan digərlərinin istifadə etməsinə mane olmasını xatırladır:

Paxılların tezliklə öz cəzalarına çatacaqları haqqında isə oxuyuruq:

Həzrət Əli (ə) paxılların hərəkətindən təəccüb edərək buyurur:

Lakin Allah-taala namaz qılan şəxslərin belə rəzil əxlaqi keyfiyyətdən uzaq olmalarını, onların həmişə namaz qılmalarını, öz mallarından kasıblara bağışlamalarını, Cəza gününə iman gətirmələrini, Allahın əzabından qorxmalarını, bu əzabdan amanda qalmaları üçün Ona pənah aparmalı olduqlarını xatırladır:

Məlum ayədə "həmişə namaz qılırlar” ibarəsində məqsəd hər bir işi kənara atıb, bütün günü rükuda, səcdədə olmaq yox, əksinə yalnız müəyyən edilmiş vaxtlarda (5 dəfə zöhr, əsr, məğrib, işa, sübh) namaz qılmaqdır. Müstəhəb olan digər namazları da, xüsusi ilə gecə namazını bu ibadətlər cərgəsinə daxil etmək olar.

Allah Qurani-kərimdə buyurur:

"Və onlar (möminlər) ki, namazlarını qoruyurlar”("Məaric”, 34.).

Namaz iki halda qoruna bilər:

1. Namaz qılan şəxs namazın hökmlərinin düzgün icrasına, surə və zikrləri doğru qiraət etməsinə diqqət yetirməlidir.

Namazda qorunması lazım olan şərtlərə və onların mənəvi yönlərinə diqqət edək:

a) Namaz qılan şəxsin bədəni və paltarı nəcisdən pak olmalıdır. Bu, həm də insanın günah və rəzil əxlaqi keyfiyyətlərdən pak olmasına işarədir.

Bəlkə də, dəstəmaz almaqdan məqsəd maddi aləmdən əlini üzüb, mənəviyyata yaxınlaşmaq, qüsl isə şəhvət dəryasından paklıq sahilinə çıxmaqdır.

b) Namaz halında üzü qibləyə - Kəbə evinə tərəf dayandığımız kimi, bütün vücudumuzu, qəlbimizi də o evin sahibinə - Allaha yönəltməliyik.

q) Namaz vaxtlarına diqqət yetirmək insanı ömr sərmayəsinin qədrini bilməyə, bu xəzinədən lazım olan bir gün üçün səmərli istifadə etməyə sövq edir.

c) Namaz qılınan yerin mübah olmasının lazımlığı, insanın maddi aləmin fövqündə dayanmasının rəmzidir. Buna görə də namaz "Merac”a bənzədilmişdir.

2. Yuxarıda qeyd edilən şərtlərdən başqa Namazda saf niyyətin, qəlb hüzurunun olması da çox önəmlidir. İslam Peyğəmbərindən (s) belə nəql edilir:

Namazda nə qədər qəlb hüzuru olarsa, namaz da o qədər qəbul edilir. Belə ki, əgər insanın namaz halında Allaha diqqəti bir-iki dəqiqəlik olarsa, onun bir iki dəqiqəlik namazı da qəbul edilir və namazın qalan hissəsi isə boş əyilib qalxmaqdan başqa bir şey olmur.

İmam Baqir (ə) buyurur:

İndiyə qədər günəşin mikroskopun vasitəsi ilə kağızı yandırmasına diqqət yetirmisinizmi? Niyə günəş mikroskopsuz kağızı yandırmır? Çünki, mikroskop əhatəsində olan bütün günəş şualarını bir yerə toplayır və yaranan hərarət vasitəsi ilə kağız yanmağa başlayır.

İnsan namaz halında qəlb hüzuru ilə diqqətini bir yerə topladıqda fikrində mikroskopun fəaliyyəti icra olur. Namaz qılan şəxsdə bu hal yaranan zaman ilahi feyzi qəbul etməyə hazır olur. Allahın rəhmət feyzi hər yeri əhatə etmişdir. Yalnız biz özümüzü onu qəbul etməyə hazır etməliyik ki, Allahın eşqi canımıza yayılsın.

Əksər vaxtlarda hansısa xeyirli bir işi icra etmək istədikdə bir çox maneələrlə qarşılaşırıq. Bütün bunlar ruhiyyəmizi sarsıdır və bizim sona qədər işimizi layiqincə davam etdirməyimizin qarşısını alır. Lakin, mömin olan şəxs dini əmrləri icra emək və qadağaların qarşısını almaq üçün bütün bu çətinliklərə dözərək mübarizə etməli və tam sərbəstliyinin qorunması üçün çıxış yolu tapmalıdır. Bəzən bu çıxış yolu mənəvi görkəm alır. Belə ki, insan Allaha təvəkkül, məsumlara təvəssül etməklə işlərinin həllinı asanlaşdırır.

Ümumiyyətlə, Allahpərəstlik yolu bir çox maneələrlə üz-üzədir. Belə ki, bu inancın yolçusu bəzən, islamın qanunlarını doğruluğunu, günü-gündən inkişafını görüb, dözə bilməyən din düşmənlərinin təzyiqləri və ya bəzi dinsizlərin onları məsxərə etmələri və yaxud da öz nəfsani istəklərinin, şeytanın həmlələri ilə üz-üzə gəlir. İslam Peyğəmbərinin (s) Kəbədə namaz qıldığı zaman əziyyət edilməsi, Bilalın bu ilahi ibadətə görə olmazın əzablara dözüb, düşmənlər tərəfindən şallaqlanması buna tarixi nümunələrdir.

Həzrət Zeynəbin (ə) Kərbəlada çəkdiyi amansız acılar, əsirlikdə yol boyu üzləşdiyi dözülməz çətinliklər onu namazından ayrı sala bilmir. O Həzrət (ə) gündəlik vacib namazları ilə yanaşı bu səfərdə, hətta gecə namazlarını belə həyata keçirirdi. Baxmayaraq ki, taqətsizlik üzündən o xanım namazlarını otraq vəziyyətdə qılırdı.

Qurani-kərimdə oxuyuruq ki, islam dinindən qabaqkı dönəmlərdə də dinə qarşı təzyiqlər göstərilib və mömin şəxslər Allahın yardımı ilə bunların qarşısında dayanıblar.

Bəzən də insanın iman və əqidəsini qorumaq üçün ayrı bir şəhərə, ölkəyə hicrət etməsi lazım olur. Qurani-kərimdə oxuyuruq:

İranın Ərak ustanına tabe olan Saruq məntəqəsində yaşayan Kərbəlayi Məhəmmədkazım adlı bir şəxs ərbab(Ərbab- rəiyyətin tabe olduğu şəxs, başçı, puldar)ının öz taxıllarının zakatını ödəmədiyi üçün ondan ayrılır, hər bir əzab-zəiyətə düzüb ailəsindən, ata-anasından ayrı düşmək çətinliyini cana alaraq uzaq bir şəhərə işləməyə gedir. Uşaqlıqda Quran oxumağa çox həvəsi olsa da lakin, maddi durmlarının çox aşağı olması üzündən heç bir molla məktəbinə getməyən Kərbəlayı Kazım yaxında olan bir imamzadəyə ziyarətə gedir. Burda olan vaxt iki nurani gənc içəri daxil olur və salam verib, kef-əhval tutduqdan sonra ondan soruşurlar:

-Məhəmmədkazım Quran oxuya bilirsən?

-Mən heç zaman məktəbə getmədim- deyə təəssüflə onlara cavab verir.

Bu iki nurani gənc ona imamzadənin tavanında yazılmış Qurani-kərimin ayələrini (Əraf surəsinin 54-59 cu ayələri) göstərərək deyirlər:

-Bizimlə tavanda yazılmış ayələri oxu:

Sonra bu iki şəxs onun sinəsinə əllərini sürtüb gözdən itirlər. Baş verənlərədn qorxaraq huşunu itirən Məhəmmədkazım özünə gələndən sonra bütün Qurani-kərimi əzbər bilidiyini dərk edir.

Bu hadisə Ayətullah Bururcerdi və Mərəşi Nəcəfinin zamanında baş verir və onlar bu şəxsi yanına çağırıb imtahan edir və Allahın ona bağışladığı kəramətin şahidi olurlar.

Həqiqətən də Allah dinin hökmlərinin icrası uğrunda hər bir çətinliyə dözən şəxslərə böyük savablar, hədiyyələr bəxş edir.