 AYƏ 85: يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْدًا "Həmin gün Biz pəhrizkarları toplum halda Rəhmana doğru cəm edərik.” وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا "Günahkarları təşnə halda cəhənnəmə qovarıq.” Nöqtələr Ziyarət və ya dua üçün süvari halda yenicə varid olmuş dəstə "vəfd” adlandırılır. "Vird” sözü isə susuzluq, təşnəlik mənasını bildirir. Bildirişlər 1. Qiyamət səhnələri xatırlanası səhnələrdir. Qiyamət təqvalılar və günahkarlar arasında fərqlərin zahir olduğu gündür. 2. Behişt və cəhənnəm əhlinin hərəkət forması çox mühümdür. 3. Pəhrizkarlar Allahın qonağıdırsa, günahkarlar zillət içində hərəkət edir. Birinci zümrə xüsusi dəbdəbə və mələklərin istiqbalı ilə behiştə daxil olur.("Taha”, 109. ) 4. İlahi rəhmət behiştdən daha mühümdür. Behişt yalnız onun bir cilvəsidir. 5. Behiştin açarı ilahi təqvadır. لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا "Rəhmanla əhd bağlayanlardan başqa kimsə şəfaət sahibi deyil.” Nöqtələr Quran şəfaət üçün müəyyən şərtlər irəli sürür. Hər şəxs istədiyi bir şeyi şəfaətçi seçə bilməz. Qiyamət günü kafirlər hansı qapını döyər, kimdən sığınacaq istəyərlərsə, mənfi cavab alarlar. Ola bilsin ki, "əhd” dedikdə Allaha bəndəlik əhdi və şeytandan uzaqlıq nəzərdə tutulmuşdur. Quran buyurur: "Ey insanlar! Sizdən əhd almadıqmı ki, şeytana itaət etməyəsiniz?! O sizə aşkar bir düşməndir. Yalnız Mənə pərəstiş edin, doğru yol budur.”("Təfsire-Əl-mizan”. ) Digər bir ayədə oxuyuruq: "Həmin gün Allahın icazə verib sözündən razı qaldığı kəsdən savay kimsənin şəfaətində fayda yoxdur.("Təfsire-Məcməül-bəyan”. ) "Əhd” sözü rəvayətlərdə bir neçə cür təfsir olunmuşdur: a) Əmirəlmöminin Əli ibn Əbu-Talib (ə) və ondan sonrakı imamların vilayəti ilə bağlı öhdəçilik.("Təfsire-Əl-mizan”.) b) Ölüm zamanı vəsiyyət; insan xalqı ətrafına toplayıb deyir: «Mən "la ilahə illəllah, Muhəmmədən rəsulullah” sözlərinə, behişt və cəhənnəmin gerçəkliyinə şəhadət verirəm.»("İsra”, 40. ) v) Gündəlik namazların yerinə yetirilməsi ilə bağlı öhdəçilik.(Tövbə”, 30.) Bildirişlər 1. Şəfaətin öz qanunauyğunluqları var və Allahın nəzarəti altındadır. 2. Allahın istəyi olmasa kimsədə şəfaət gücü və haqqı yoxdur. 3. Şəfaət geniş ilahi rəhmətin bir cilvəsidir. 4. Xalis və Allahla əhdi olan fərdlərin şəfaət haqqı var. وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا "(Kafirlər) dedilər: «Rəhman (Allah) övlad götürmüşdür.»” لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا "Doğrusu, çirkin söz dediniz.” Nöqtələr "İdd” sözü böyük və çox çirkin günah mənasını bildirir. Bu ayə bir çox zümrələrə aid edilə bilər: a) Mələkləri Allahın qızları sayan müşriklər.("Tövbə”, 30.) b) Üzeyri Allahın oğlu sayan yəhudilər.(Bəqərə”, 74) v) İsanı Allahın oğlu sayan məsihilər.(Həşr”, 21.) Bildirişlər 1. Allahın övlad götürməsinə inam əsassız və çox çirkin işdir. 2. Allahın övladı olması Onun üçün kamillik yox, əskiklik səbəbidir. تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا "Bu sözdən az qalır səmalar parçalansın, yer yarılsın və dağlar şiddətlə yerə uçulsun.” أَن دَعَوْا لِلرَّحْمَنِ وَلَدًا وَمَا يَنبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَن يَتَّخِذَ وَلَدًا "Çünki Rəhman Allaha övlad aid etdilər. Halbuki övlad götürməsi Rəhmana layiq olmayan işdir.” إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا "Göylərdə və yerdə elə bir mövcud yoxdur ki, Rəhman Allahın hüzuruna qul olaraq gəlməsin.” Nöqtələr "Hədd” sözü süqut mənasını bildirir. Həqiqətlər qarşısında təbiətin reaksiyası Quranda dəfələrlə bəyan olunmuş bir məsələdir: Bir ayədə buyurulur: "Bəzi daşlar Allah xofundan dağlardan uçulub tökülür.”(Ənam”, 94.) Digər bir yerdə buyurulur: "Əgər Quran dağlara nazil olsaydı, mütləq Allah qorxusundan tikə-tikə parçalanardı”(Bəqərə”, 152.) Bildirişlər 1. Günah varlıq aləmindəki nizamın pozulmasına səbəb ola bilər. 2. Allah varlıq aləmini insan üçün yaratmışdır. Bəşəriyyət yolunu azdığı vaxt varlıq aləminin süqutu yersiz olmur. 3. Varlıq aləmində ən böyük fəsad puç əqidədir. 4. Allah o zaman övlad götürərdi ki, nəsil davamına ehtiyac duyar, tənhalıqdan əziyyət çəkərdi. Halbuki Allah bütün bu sifətlərdən pak-pakizədir. 5. Bütün varlıq aləmi Allahın hökmü altındadır və Ona doğru qayıdır. 6. Varlıq aləmi və ondakı mövcudlar bütünlüklə Allahın hökmü altındadır və Onun bəndəsidir. Nə üçün Allahın bəndəsini Ona övlad sayırsınız?! لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا "Şübhəsiz, Allah onların hamısını hesaba çəkmiş, diqqətlə saymışdır.” وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا "Qiyamət günü hamı Onun hüzuruna gələcək.” Bildirişlər 1. Varlıq aləmində nə varsa, hər birinin dəqiq hesabı Allahın əlindədir. Allah təkcə külliyyat yox, həm də cüziyyatı əhatə edir. Düşünmə bir zərrə qaça hesabdan, Hesab var, kitab var qurulu divan. 2. Varlıq aləmindəki mövcudlar məhduddur. 3. Qiyamət hamıya aiddir. 4. Qiyamət mühakiməsi hamıya aid olsa da, hər kəs öz hayındadır. Sanki insan tək-tənhadır.("Kafi”, c. 1, s. 431) 5. Qiyamət günü bütün qohumluq əlaqələri, iqtisadi və ictimai rabitələr, partiya bağlılıqları qırılar. 6. Qiyamətdə var-dövlətin, ailə-övladın, dost-tanışın faydası yoxdur. إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا "Həqiqətən, Rəhman Allah iman gətirib saleh işlər görənlər üçün tezliklə (qəlblərdə) məhəbbət qərar verər.” Nöqtələr İmanlı və saleh insanlar dünyadan köçərkən hətta günahkar fərdlərin qəmləndiyini çox görmüşük. Onlar özlərindən ixtiyarsız olaraq kədərlənir, göz yaşı axıdır, dünyadan köçən saleh insanın xatirəsini əziz tutur, qəbrini ziyarət edir və başqalarına onunla bağlı xatirələr danışırlar. Bütün bunlar pak və insanpərvər fitrətdən qaynaqlanır. Bəli, yalnız Allaha könül verən kəsə xalqın qəlbində yer verilir. Allah Onu yada salanları yad edir.("Təfsire-Fərat”. ) İmam Sadiq (ə) buyurur: "Əmirəlmöminin (ə) vilayəti Allahın möminlərə saleh əməl müqabilində verdiyi mükafatdır.(Hud”, 1.) İman əhlinin Həzrət Əliyə (ə) məhəbbəti ilə bağlı həzrət Peyğəmbərdən (s) də oxşar rəvayətlər nəql olunmuşdur.(Bihar”, c. 46, s. 30. ) Bildirişlər 1. Əməlsiz iman, imansız əməl yetərsizdir. 2. İman və saleh əməl xalq sevgisinin açarıdır. Az sevildiyimizi gördükdə öz əqidə və əməllərimizi nəzərdən keçirək. Çünki Allahın vədi dəyişməzdir. 3. Sevimlilik də, qəlblər də Allahın əlindədir. 4. Sevimlilik möminlərə və ilahilərə nəsib olmuş ilahi rəhmətdir. 5. Bu gün sizin saleh əməliniz dəyərləndirilməsə də, bilin ki, ardıcıl səbir və təlaşınız gələcəkdə səmərə verəcək. 6. Sevimlilik dünyada nəsib olan ilahi lütf və mükafatlardandır. (Möminlər və salehlər axirət mükafatından əlavə dünyada da mükafatlandırılırlar. فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوْمًا لُّدًّا "Həqiqətən, Quranı sənin dilin üçün asan etdik ki, onun vasitəsi ilə pəhrizkarlara müjdə verəsən və inadkar xalqı qorxudasan.” Nöqtələr "Ludd” sözü dərin düşmənçilik mənasını bildirir. Bildirişlər 1. Asan bəyan tərbiyə prosesində Quran üslubudur. Əlbəttə ki, asan bəyan dedikdə süst danışıq nəzərdə tutulmur. Söz möhkəm, amma rəvan olmalıdır.("Təfsire-nurus-səqəleyn”.) 2. Rəvan bəyan ilahi lütflərdəndir. 3. Hər bir zümrə ilə xüsusi tərzdə danışmaq lazımdır. (Təqvalılarla müjdə, düşmənlərlə xəbərdarlıq dilində danışılmalıdır.) وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هَلْ تُحِسُّ مِنْهُم مِّنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِكْزًا "Onlardan öncə bir çox nəsilləri həlak etdik. Onlardan kimsəni tapır və ya azca da olsa səslərini eşidirsənmi?!” Nöqtələr Bu şərif ayə Peyğəmbər (s) üçün bir təsəllidir. Dolayısı ilə ona müjdə verilir ki, sənin inadkar düşmənlərin tezliklə məhv olacaq. Necə ki, bir çox inadkarlar keçmişdə məhv oldular. "Rikz” dedikdə ahəstə, məxfi səs mənası anlaşılır. İmam Sadiq (ə) Cabirin bu ayə ilə bağlı sualına belə cavab verir: "Həlak olmuş qövm Bəni-Üməyyədir. Onlardan bircəsini də ümidli və ya qorxudan kənar görməzsən.” Cabir deyir: "Ərz etdim ki, belə bir şey mümkündürmü?” Həzrət buyurdu: ”Tezliklə baş verəcək.”("Təfsire-nurus-səqəleyn”.) Bildirişlər 1. İnadkar qövmlərin məhvi Quran xəbərdarlıqlarının ciddiliyindən danışır. 2. Haqq düşmənlərinin məhvi ilahi sünnələrdən biridir. 3. Tarix ibrət güzgüsüdür. | 
