AYƏ 122: ثُمَّ اجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَتَابَ عَلَيْهِ وَهَدَى "Sonra Rəbbi onu seçdi, (lütfünü) ona qaytardı və onu hidayət etdi.” قَالَ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِيعًا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَى "(Allah Adəm və Həvvaya) buyurdu: «Oradan (behiştdən, uca məqamdan) enin. Sizin bəziniz bəzinizə düşmən olacaq. Mənim tərəfimdən sizin üçün göstəriş gəldiyi vaxt hər kəs bu göstərişə itaət etsə, nə yolunu azar, nə bədbəxt olar.»” Nöqtələr "Cəbayət” sözündən olan "ictiba” sözü toplamaq, seçmək mənasını bildirir. "Tab” sözü "ila” şəkilçisi ilə işləndikdə insana aid tövbəni bildirir. "Əla” şəkilçisi ilə işləndikdə isə Allah tərəfindən tövbə nəzərdə tutulur. Yuxarıdakı ayədə də belədir: "Allah Öz lütfünü bəndəsinə qaytardı.” "Aşağı enin” əmri ya Adəmlə Həvvaya, ya insanla şeytana, ya da Adəmlə onun övladlarına ünvanlanmışdır. Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş bir hədisdə deyilir: "Həzrət Adəm qədər ağlayan peyğəmbər olmamışdır.”("Təfsire-nümunə”. ) O, itaətsizlikdən sonra tövbə qıldı. Bildirişlər 1. İnsanları fərqləndirərkən onların pak fitrətinə diqqət yetirin. Təsadüfi xətalara görə insanların üstündən xətt çəkməyin. 2. Adəm peyğəmbərlik məqamına seçilməmişdən öncə günaha yol verdi. 3. Zamanın seçimə təsiri var. 4. Tövbənin qəbulu Allahın rübubiyyət şənindəndir. 5. Xətaya yol verənləri rədd etmək əvəzinə onları bağışlayıb doğru yola çağıraq. 6. Tövbə hidayət zəminidir. 7. Tövbənin qəbulu günahın təbii sonluğuna mane olmur. 8. Bir günah bütöv bir nəsli sıxıntıya düçar edə bilər. 9. Bəşərin yerə enişi onlar arasında düşmənçiliyə səbəb oldu. 10. Adəmə verilən ilk müjdə ilahi göstərişin gəlişidir. Bu göstərişlərə itaət etməklə səadət və behiştə qayıdış üçün yol açılır. 11. Peyğəmbərlərin gəlişi və ilahi hidayət (haqqa çağırış) qətidir. 12. Müdiriyyət və tərbiyə zamanı ixrac göstərişi versək də, qarşı tərəfi inkişaf və tərbiyə imkanlarından məhrum etməyək. 13. İnsanın Allahdan başqa rəhbər və bələdçisi yoxdur. 14. Maddiyyat aləmində ziddiyyətlərin mövcudluğu qaçılmazdır. Əsas məsələ budur ki, insan müxtəlif yollar arasından ilahi yolu seçsin. 15. İnsan yol seçimində azad buraxılıb. 16. İnsanın xoşbəxtlik və qurtuluşu ilahi əmrlərə itaətindən asılıdır. وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى "Hər kəs Məni xatırlamaqdan daşınsa, həqiqətən, onu sıxıntılı və çətin bir həyat gözləyir. Biz onu qiyamətdə səhnəyə kor gətirərik.” قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا "(Qiyamətdə) deyər: «Pərvərdigara! Nə üçün məni kor məhşur etdin? Axı (dünyada) görürdüm?»” Nöqtələr Ötən ayədə haqq ardıcıllarına müjdə verildi. Bu ayədə isə haqqa arxa çevirənlərə xəbərdarlıq olunur. Bəli, ümid və qorxu yanaşı olduqda səmərə verir. Rəvayətlərdə Əhli-beyt (ə) xəttindən çıxmaq və ya vacib göstəriş olan həcci tərk etmək Allahdan üz çevirmək nümunələri sayılmışdır.("Mən la yəhziruhul-fəqih”, c. 2, s. 447.) İnsanı sıxıntıya salan təkcə yoxsulluq deyil. Bir çox sərmayə sahibləri hərislik, qorxu, stress səbəbindən ağrılı günlər keçirirlər.("Bihar”, c. 7, s. 104.) Sual: Günahkarların kor məhşur edilməsi onların öz əməl naməsini oxuması xəbəri ilə bir araya sığırmı? Cavab: Qiyamətin müxtəlif dayanacaqları var. İnsan bir dayanacaqda gördüyü halda, o biri dayanacaqda kor ola bilər. Bir çox rəvayətlərdə bildirilir ki, "Qiyamət korluğu” dedikdə insanın haqq və xeyir yolu görməməsi nəzərdə tutulur.("Taha”, 14) İmam Səccad (ə) "sıxıntılı həyat” təbiri ilə bağlı buyurur: "And olsun Allaha! Həqiqətən, qəbir ya behişt bağıdır, ya da cəhənnəm dərəsi.”("Bəqərə”, 152.)Demək, sıxıntılı gediş bərzəx aləminədək davam edir. Bildirişlər 1. İnsanlara seçim azadlığı verilib. 2. İnsan fitrəti allahpərəstlik əsasında qurulub. Peyğəmbərlər və səmavi dinlərin işi yalnız xatırlatmaqdır. ("Zikr” dedikdə insanın unutduğu bir şeyi onun yadına salmaq nəzərdə tutulur.) 3. İnsan sərvət sahibi olsa da, Allah zikrindən uzaqlıq onu iztirab, heyrət və həsrətdən qurtulmağa qoymur. 4. Yalnız Allah zikri sayəsində aram və şirin həyat yaşamaq olar. 5. Mənəviyyatın maddi həyatda da mühüm rolu var. 6. Dünyada həqiqətlərə göz yuman insan qiyamət səhnəsinə kor gətirilər. 7. İmansız insan dünyada məşəqqət içində yaşayır, axirətdə görmək nemətindən məhrum qalır. قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى «(Allah cavab olaraq) buyurar: "Ayələrimiz sənə yetişən vaxt onları unutduğun kimi, bu gün özün unudulmusan.”» وَكَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِن بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى "Həddi aşıb israf edən və Rəbbinin ayələrinə iman gətirməyən hər kəsə bu sayaq cəza verərik. Şübhəsiz, axirət əzabı daha şiddətli və davamlıdır.” Nöqtələr Allah zikrinin bariz nümunələrindən biri namazdır. Allah-təala buyurur: "Məni yada salmaq üçün namaz qıl.”("Vəsail”, c. 6, s. 184.)Şübhəsiz ki, Allahı yada salan insanı Allah da yada salasıdır. Bu, Allahın vədidir.("Kafi”, c. 1, s. 436) Allahı unudan kəsləri Allahın da unudacağı şübhə doğurmur. Allahın rəsulu (s) buyurur: "Quran oxuyub, ona əməl etməyən kəsi Allah kor halda məhşur edər. Həmin bəndə nə üçün səhnəyə kor gətirildiyini soruşduqda xitab olunar ki, onu cəhənnəmə aparın.”("Bəqərə”, 36) İmam Sadiq (ə) "unudulmuş ayələr” təbiri ilə bağlı buyurur: "Allahın ayələri məsum imamlardır. Onlara arxa çevirən kəs qiyamət günü oda atılacaq.”("Təfsire-Əl-mizan”. "Təfsire-Tibyan”. ) Bildirişlər 1. Bütün ilahi cəzalar ədalətlidir. 2. İnsanın itaətsizliyi etinasızlıqdan qaynaqlansa cəzalandırılasıdır. İxtiyarsız şəkildə baş vermiş xətalara görə məzəmmət yoxdur. 3. Allah öncə höccəti tamamlayır, yetərli dəlillər gətirir, sonra qəhr-qəzəbini və əzabını nazil edir. 4. Nemətlərin israfı və onlardan səmərəsiz istifadə küfr üçün zəmin yaradır. أَفَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّأُوْلِي النُّهَى "Bu günkülərə xəbərdarlıq üçün bəs etmədimi ki, bundan öncə evlərinə get-gəl etdikləri xalqlar qəhr-qəzəbimizə düçar oldu?! Həqiqətən, bunda ağıl və düşüncə sahibləri üçün nişanə və ibrətlər var.” وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَكَانَ لِزَامًا وَأَجَلٌ مُسَمًّى "Əgər Rəbbinin sünnə və təqdiri, müəyyənləşdirilmiş bir vaxt olmasaydı, hər halda ilahi əzab qaçılmaz olardı.” Nöqtələr "Nuhyə” sözünün cəm forması olan "Nuha” sözü insana çirkin işləri qadağan edən şey mənasını bildirir. Bu səbəbdən də ağıl "nuhyə” adlandırılmışdır. Çünki ağıl insanı azğın istəklərdən qoruyur. Demək, həqiqi ağıl düşüncədən əlavə təhlükə və pisliklərdən uzaqlıq səbəbidir. "Qərn” dedikdə eyni bir dövrdə yaşamış qövm, xalq nəzərdə tutulur. Bəzən zamanın özü də "qərn” adlandırılır. "Lizam” sözü zəruri və qəti iş mənasını bildirir. "Kəlimətun-səbəqət” dedikdə Allahın həzrət Adəmə "yerə enin” buyruğu nəzərdə tutulur.("Təfsire-Əl-mizan) Məkkə əhli səfərə çıxarkən Ad və Səmud qövmünün yaşadığı yerlərdən keçər, onlardan qalan xarabalıqları görərdilər. Allah bu ayələrdə onlara xəbərdarlıq edir ki, həmin qövmlərin acı taleyini unutmasınlar, bu nişanələri düşünüb ibrət götürsünlər.("Bəqərə”, 180; "Cumuə”, 10; "Kəhf”, 46.) Bildirişlər 1. Tarix ən yaxşı müəllim və ən doğruçu vaizdir. Tarixdən ibrət götürməyən kəs məzəmmətə layiqdir. 2. Allahın xəbərdarlıqlarına ciddi yanaşaq. 3. Tarixi dəyişikliklər Allahın əlindədir. 4. Elm təklikdə bəs etmir, ibrət də lazımdır. Onlar baş verənləri görsələr də qəflətdədirlər. 5. Qəzəbə gəlib xaraba qalmış hər bir məntəqə düşüncə sahibləri üçün ibrətdir. 6. Tarixi abidələri təkcə əyləncə xatirinə seyr etməyək. Yalnız düşüncəsiz insanlar bu qalıqlardan ibrət götürmür. 7. Hər insan ibrət gözü ilə baxa bilmir. Yalnız nəfsini bulaşıqlıqlardan qoruyan insanlar ibrət götürürlər. 8. Tarixin fəlsəfəsi var və səbəb-nəticə qanununa əsaslanır. Bəli, keçmiş qövmlər müəyyən əsaslarla məhv edilmişlər. Əgər bu gün də uyğun əməllər təkrarlansa, eyni fəlakətlərlə üzləşərik. 9. Bütün işlərin nizamlanması, möhlət verilməsi ilahi bir sünnədir. Əks-təqdirdə, günahkarlar dərhal məhv edilərdi. (Hər ümmət üçün müəyyənləşdirilmiş bir vaxt var.) 10. Əzabın təxirə düşməsi imansız zalımları arxayınlaşdırmasın. 11. Allah yalnız höccəti tamamladıqdan sonra günahkarları əzaba düçar edir. 12. İnsanlar proqram və vaxt bölgüsü əsasında ömür sürürlər. |