 Bildirişlər 1. Möcüzə Allahın rübubiyyət cilvələrindən olub, bəşəriyyətin hidayət və tərbiyəsinə xidmət edir. 2. Allahın övliyaları Onun izni ilə yaranış nizamına təsir göstərə bilir. 3. Peyğəmbərlər qeyb elminə malikdirlər və xalqın xırda işlərindən də xəbərdardırlar. İmam Sadiq (ə) buyurur ki, «həzrət İsa yeddi yaşında olarkən xalqın evində olanlar haqqında məlumat verirdi.("Bihar” , c. 14, səh. 251. )» 50. وَمُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُم بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَطِيعُونِ "(İsa buyurdu:) Mən özümdən qabaq gəlmiş Tövratı təsdiq edənəm. (Gəlmişəm ki,) sizin üçün haram olmuş bəzi şeyləri halal edəm, Rəbbiniz tərəfindən sizə bir nişanə gətirəm. Allahdan çəkinin və mənə itaət edin.” Bu ayədə ötən qanunlara ehtiram, vəzifələrin yüngülləşdirilməsi ilə bağlı müjdə, ilahi təqva və rəhbərə itaət mövzuları bəyan olunmuşdur. "Ənam” surəsinin 146-cı ayəsində Allah-təala buyurur: "Zülmlərinə görə yəhudiləri tənbeh edib, bütün dırnaqlı heyvanları onlara haram qıldıq. Eləcə də, inək və qoyunun piy və yağını - onların bel, bağırsaq və sümüklərinə yapışan bir hissəsi istisna olmaqla - yəhudilərə haram buyurduq...” Bəlkə də bu ayədə İsa tərəfindən halal edilənlər də həmin haramlardandır. Harada islah və irşad məqsədi olsa, bəzi nöqtələr nəzərdə saxlanmalıdır: başqalarının müştərək və düzgün üsulları qəbul olunmalıdır: hətta hansısa həddə onların müqəddəsliklərinə də ehtiram göstərilməlidir; açıq fəza və azadlıqlarla müjdə verilməlidir; ilahi qanunlar çərçivəsində hərəkət edilməlidir. 1. Peyğəmbərlər bir-birlərini qəbul və təsdiq edirlər. 2. Din bir qığılcım yox, cərəyandır və bütün peyğəmbərlərin vahid hədəfi olmuşdur. 3. Məhrumiyyətlərin aradan qaldırılması, düzgün və düşüncəli azadlıqların verilməsi xalqın istiqbal rəmzidir. 4. Əvvəlki dinlərdə bəzən Allah müvəqqəti cərimə olaraq məhdudiyyətlər qoymuşdur. 5. Peyğəmbərlər təkvini vilayətə malik olduqları kimi, varlıq aləmində də təsir gücünə sahibdirlər. Onlar həm də təşrii vilayət sahibidirlər və qanun tənzimləyirlər. 6. Qanunu yalnız Allahın rəsulu və möcüzələrə malik şəxs dəyişə bilər. 7. Möcüzə Allahın rübubiyyət şənidir və xalqın hidayəti, tərbiyəsi üçündür. 8. Təəssüb və höcətkeşlik səbəbindən dəyişiklikləri qəbul etməyənin təqvası yoxdur. 9. Peyğəmbərə itaət təqva şərtidir. 51. إِنَّ اللّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَـذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ "Həqiqətən, Allah həm mənim Rəbbim, həm də sizin Rəbbinizdir. Ona pərəstiş edin, bu, doğru yoldur.” Hazırda İsanı Allahın oğlu kimi tanıtdıran incillərin ziddinə olaraq, Quran "mənim Rəbbim və sizin Rəbbiniz” ifadəsini həzrət İsanın dilindən nəql edir və bununla da yanlış təfəkkürlərin və həzrət İsa haqqında yersiz iddiaların qarşısını alır. Çünki Allah həm İsanın, həm də başqalarının Rəbbidir. Bir halda ki, hansısa yolu getməliyik, Allahın və Ona bəndəliyin doğru və azğınlıqdan uzaq yolunu qəbul edək. Çünki digər yollarda büdrəmələr, məhdudiyyətlər və zalım hakimlərin nəfs istəyinə tabeçilik var. 1. Bizim ibadətimizin fəlsəfəsi Allahın rübubiyyətidir. 2. İsa məxluq olmaqda və tərbiyəyə tabeçilikdə başqaları kimidir. 3. Allaha ibadət və bəndəlik həqiqi səadət yoludur. 52. فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ آمَنَّا بِاللّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ "İsa onlardan (Bəni-İsraildən) küfr hiss etdiyi üçün dedi: "Allaha doğru (hərəkətdə) mənim köməkçilərim kimlərdir?” Həvarilər (həzrət İsanın xüsusi şagirdləri) dedilər: "Bizik Allahın (dininin) köməkçiləri, Allaha iman gətirmişik və sən (ey İsa!) şahid ol ki, biz təslimik. Bəni-İsrail həzrət İsanın ölüləri diriltdiyini, korlara şəfa verdiyini görsə də, yenə inadkarlıq edib küfr danışdı. İmam Sadiqin (ə) buyuruğuna görə, həzrət İsa onların küframiz sözlərini eşidirdi("Bihar” , c. 14, səh. 373. ) "Həvari” sözünün cəm forması olan "həvariyyun” ("həvarilər”) "yolu dəyişən” mənasını bildirir. Həvarilər xalqı azğınlıq yolundan ayırıb, doğru yola yönəlirdilər.(Ət-təhqiq fi kəlimatil-Quran. ) Onlar on iki nəfər idilər. Onların adı Mətta və Luqa İncillərində bəyan olunmuşdur. İmam Riza (ə) buyurur: "Bu insanlar həm özlərini pak və nurani etmişdilər, həm də başqalarını pak etmək üçün çalışırdılar.”("Təfsire-nümunə”. ) "Kafi” kitabında İmam Sadiqin (ə) belə buyurduğu nəql olunmuşdur: "İsanın həvariləri əməl mərhələsində onu yalnız qoydular. Bizim həvarilər isə can bahasına müxtəlif bəlalardan keçirlər.”("Kafi”, c. 8, səh. 268. ) 1. Xalqın düşüncə və əqidəsini tanımaqda ayıq-sayıq olmaq rəhbərliyin şərtidir. 2. İsanın nəfəsi ölünü dirildir, anadangəlmə kora şəfa verirdi. Bununla belə, inadkar insanlar ibrət götürmürdülər. 3. Peyğəmbərlər inadkar kafirlərlə üzbəüz dayanmışdılar və yardımçıları az idi. 4. Təqvasızlıq və rəhbərə itaətsizlik küfrün bir növüdür. 5. Rəhbər və onun hərəkatının davamı üçün vəfalı qüvvələri tanımaq, onların nizama salınması və haqq cəbhənin batildən seçilməsi zəruridir. 6. Rəhbərlə beyətin (ona itaəti bildirməyin) təzələnməsi siyasi, ictimai və dini əhəmiyyətə malikdir. 7. Peyğəmbərlər xalqa öz mənafeləri üçün yox, Allaha görə üz tuturlar. 8. İlahi çağırışçılara yardım Allaha yardımdır. 9. Dini rəhbərin himayəsində öncüllük dəyərə malikdir. Həzrət İsanın tərəfdarları olsa da, Allah bu tərəfdarlar arasından həvarilər haqqında xoş söz söyləmişdir. Bunun səbəbi onların öncüllüyü və sabitqədəmliyidir. 10. Allah qarşısında təslimçilik məqamı Ona iman mərhələsindən sonra gəlir. 11. Peyğəmbərlər qiyamətdə şahid olacaqlar. 53. رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ "Pərvərdigara! Nazil etdiyinə iman gətirmişik və peyğəmbərə itaət edirik. Bizi şahidlər zümrəsində yaz.” Ərəbcə "minəş-şahidin” sözündə yox, "məəş-şahidin” sözündə «himayə» mənası var. Əvvəlki ayədə həzrət İsa şahid kimi tanıtdırıldı. Demək, şahidlərlə olmaq, peyğəmbərlərlə olmaqdır. 1. Peyğəmbərə itaət iman şərtidir. 2. Bütün ilahi göstərişlərə iman lazımdır. 3. Allahdan diləyək ki, imanımızı sabit qərar verib, bizi peyğəmbər himayəçilərindən buyursun. 54. وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ "(İsanın düşmənləri) öz tədbirlərini (onu qətlə yetirmək üçün) işə saldılar. Allah da öz tədbirini işə saldı. Allah ən yaxşı tədbir görəndir.” İmam Riza (ə) buyurmuşdur: "Allahın məkri” dedikdə məkr və hiylənin cəzası nəzərdə tutulur. Allah məkr əhli deyil ki, bu ifadə başqa şəkildə təbir olunsun.(Uyune-əxbarir-Riza”, c. 1, səh. 126. ) Ayədə ilahi sünnələrdən birinə işarə olunsa da, əvvəlki ayəyə əsasən, həzrət İsa Bəni-İsrailin küfrünü hiss etdi. İsanın göyə aparılmasını bildirən növbəti ayəyə görə, burada məkr» dedikdə həzrət İsanın qətlə yetirilmə qurğusu nəzərdə tutulur. Həzrət İsanın zamanında bir dəstə kafir onu qətlə yetirmək fikrinə düşdü, hətta onun həbsinə kömək edən şəxs üçün mükafat da təyin etmişdilər. Bütün bunlar həzrət İsanın edamı və dara çəkilməsi üçün idi. Amma Allah onların planını pozdu və İsaya ən üstün şəkildə nicat verdi”. 1. Allah öz övliyalarının dayağıdır. 2. İnsanın tədbir və hərəkəti ya qəzəb, ya da lütf səbəbidir. 3. İlahi cəza insanın günahına mütənasib olur. 4. Allahın iradə və tədbiri bütün səy və təlaşların fövqündədir. 55. إِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ "(Xatırla,) o zaman ki, Allah buyurdu: "Ey İsa! Mən səni (yerdən) götürüb Özümə doğru qaldıraram və səni kafir olanlardan pak edərəm. Qiyamət gününədək sənin ardıcıllarını kafirlərdən üstün edərəm. Sonra qayıdışınız Mənə doğrudur. İxtilafda olduğunuz məsələlərdə aranızda hakimlik edəcəyəm.” Kafirlərin məkri qarşısında Allahın tədbiri bu ayədə bəyan olunmuşdur. İmam Baqir (ə) buyurmuşdur: " Həzrət İsanın meracı mübarək ramazan ayının iyirmi birinci gecəsi baş verdi.("Təfsire-Nurus-səqəleyn”. ) 1. Başqa peyğəmbərlər üçün də merac olmuşdur. 2. Kafirlərin yəhudilərə qələbəsi barədə qeybi xəbər Quranın möcüzələrindəndir. 3. Məsihilərin yəhudilərə qələbəsi barədə qeybi xəbər Quranın möcüzələrindəndir. 4. Peyğəmbərlərin ardıcılı olmaq qələbə rəmzidir. 5. İslamın bütün dünyaya ünvanlanması İslamın pənahındakı məzhəbi azlıqların vücudu ilə zidd deyil. "Qiyamət gününədək” təbirindən aydın olur ki, yəhudi və məsihilər qiyamət gününə qədər mövcud olasıdırlar. 6. Hamının qayıdışı Allaha doğrudur və O, sorğu-sualsız hakimdir. 56. فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ "Kafir olan dəstələri dünya və axirətdə ağır əzaba düçar edərəm və onlara heç bir yardımçı olmaz.” 57. وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ "Amma iman gətirib, saleh iş görənlərin mükafatını kamil şəkildə verəcəyəm. Allah zalımları sevməz.” "Ətyəbul-bəyan” təfsirində Bəni-İsrailin dünya əzabı haqqında deyilir: Həzrət İsadan otuz yeddi il sonra rum qeysərlərindən olan Teytus adlı bir şəxs yəhudilərə qalib gəldi. Milyonlarla yəhudi öldürüldü, minlərlə əsir götürüldü. Onun göstərişi ilə yəhudilərin mal-mülkü yandırıldı, qarət edildi, əsirlər isə yırtıcı heyvanlara atıldı. Kafirləri hədələməklə yanaşı, iman əhlini təşviq etmək lazımdır. Çünki imanla birlikdə saleh işlərin yerinə yetirilməsi də zəruridir. 1. Kafirlərin hesabı Allahın öhdəsinədir. 2. Höccət daha çox tamamlandıqca, haqqın dəlilləri daha çox bəyan edildikcə Allahın inkar edənlərə qarşı qəhr və qəzəbi də çox olacaq. İsanın ölünü diriltdiyini görmüş iman gətirməyənlər hər cür əzaba layiqdirlər. 3. Bəzən Allah bu dünyada da cəza verir. 4. Allahın qəhr və qəzəbi qarşısında heç bir güc dayana bilməz. 58. ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ "(Ey peyğəmbər,) sənin üçün oxuduqlarımız hikmətli ayələr və nəsihətlərdir.” Düzgün və qəti rəhbərlik üçün ilahi nişanələr, möhkəm və dəlil-sübutlu bəyan lazımdır. 59. إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ "Həqiqətən, Allah üçün İsanın (yaranış) tərzi Adəmin (yaranış) tərzi kimidir. Allah onu torpaqdan yaratdı və sonra buyurdu: "Ol!” O da mövcud oldu.” Məsihilərdən bir dəstəsi Mədinəyə gəlib peyğəmbərin hüzuruna yetişdilər. Onlar peyğəmbərlə söhbətdə İsanın dünyaya atasız gəlməsini onun ilahilik nişanəsi kimi təqdim etdilər. Bu ayə nazil oldu və məsihilərə belə cavab verildi: «Əgər atasız anadan olma Allahlıq və ya Allahın övladı olmağa dəlildirsə, bu işdə Adəm İsadan da qabaqda gəlir. Çünki onun nə atası, nə də anası olmuşdur. Bəs nə üçün Adəmi Allah və ya Allahın övladı saymırsınız?!» 1. Müxalifləri qəbul etdikləri yolla haqqa çağıraq. Məsihilər qəbul edirdilər ki, Adəm Allahın məxluqudur. Halbuki Adəmin ata-anası yoxdur. 2. Tarixə, keçmişin tərcüməsinə istinad, eləcə də, qeybi nümunələrin bəyanı ən yaxşı dəvət yoludur. 3. Yaranış aləmində Allahın qüdrəti qeyri-məhduddur. 60. الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلاَ تَكُن مِّن الْمُمْتَرِينَ "Həqiqət sənin Rəbbin tərəfindən olandır. Belə isə, şübhə edənlərdən olma.” | 
