 ALTINCI CÜZ 148. لاَّ يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ وَكَانَ اللّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا "Allah pis sözün aşkarlanmasını sevmir. Yalnız sitəm olunmuş kəs istisnadır (danışa bilər). Allah eşidən və biləndir.” Ayə məzluma fəryad çəkmək icazəsi verir. Bu ayə "Şura” surəsinin qırx birinci ayəsinin oxşarıdır. Ayədə buyurulur: "Hər kəs zülm gördükdən sonra yardım arasa və intiqam alsa məzəmmət olunmaz.” Quran pisliklərin ifşasını dəfələrlə qadağan etmişdir. Pisliyin açıqlanması kəbirə günah sayılmışdır və bu günah üçün əzab vəd edilmişdir. "Nur” surəsinin 19-cu ayəsində də möminlərin pis işinin açıqlanması günah sayılmışdır. "Mən zulimə” (zülm olunmuş) təbiri bir neçə cür mənalandırılmışdır: 1. "Mimmən zulimə” mənasında, yəni zülmə məruz qalmış kəsin fəryadı caizdir. 2. "Limənzulimə” mənasında, yəni insan özü də məzlum olmasa, başqa məzlumun yerinə fəryad çəkər. 3. "Əla min zummə” mənasında, yəni sakit oturub zülmü qəbul etmiş məzluma etiraz olaraq fəryad çəkilməsi. (Birinci ehtimal daha məntiqi görünür.) İnsanın eybini xalqın qarşısında açmaq haramdır. Amma onların eybini özlərinə demək olar. Çünki peyğəmbər buyurmuşdur: "Mömin möminin güzgüsüdür.”("Bihar”, c. 74, s. 233.) İmam Sadiq (ə) bu ayə haqqında buyurmuşdur: "Qonaqlıq edib, qonaqları xoşa gəlməyən şəkildə qəbul edən kəs zülm edənlərdən sayılır. Qonaq onun haqqında danışsa, eybi yoxdur.”("Vəsail”, c. 12, s. 289. ) 1. Küllü və əsas qanun odur ki, xalqın eyblərinin ifşası və bəyanı haramdır. Yalnız xüsusi hallar istisnadır. 2. Xalqın eybinin ifşası istənilən bir şəkildə haramdır. (Şerlə, hekayə ilə, şikayətlə və ya başqa yolla.) 3. İslam cəmiyyətinin bir nişanəsi də odur ki, məzlum azad şəkildə zalıma qarşı səsini çıxara bilər. 4. Məzlum zalımın qeybətini edə bilər. 5. İslam məzlumların himayədarıdır. Zalımlar bilsinlər ki, qeybətin haram olması onların zülmünə yol açmır. 6. Qanundan sui-istifadə qadağandır. Zalımlar bilsinlər ki, qeybətin haram olması onların zülmünə yol açmır. 7. Zalımın qeybətini yalnız məzlum edə bilər. Məzlum zalımın eybləri haqqında yox, zülmü haqqında danışa bilər.("Təfsire-Əl-Mizan. ) 8. İslam cəmiyyətində zalıma ehtiram yoxdur. Zalım məhkum edilməli və xalqa tanıtdırılmalıdır. 9. İnsani dəyərlərə münasibətdə "əhəm” və "mühüm” (əhəmiyyətli və daha əhəmiyyətli) prinsipinə riayət olunmalıdır. Məzlumun müdafiəsi həya və sükutdan daha dəyərlidir. 10. Eyblərin ifşasında həddi aşmayın. Çünki Allah eşidən və biləndir. 149. إِن تُبْدُواْ خَيْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُواْ عَن سُوَءٍ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوًّا قَدِيرًا "Əgər aşkarda və ya gizlində yaxşı iş görsəniz və ya başqalarının büdrəməsini, pisliyini bağışlasanız, bilin ki, şübhəsiz, Allah bağışlayan və qadirdir.” Məzlum qüdrətli olduqda və zalımın bağışlanması tərbiyəvi təsir göstərdikdə bağışlamaq lazımdır. Amma sükut məzlumun zillətinə və zalımın güclənməsinə səbəb olduqda fəryad çəkmək lazımdır. İntiqam və qisas haqq, əfv və bağışlama isə fəzldir. Həzrət Əli (ə) buyurmuşdur: "Düşməni bağışlamaq onun üzərində qalibiyyətin şükrüdür.”("Nəhcül-Bəlağə”, q. 10. ) 1. Yaxşılıqları təşviq etmək, pislikləri bağışlamaq lazımdır. 2. Bəzən zülmə qarşı fəryad, bəzən isə əfv dəyər olur. 3. Qüdrət olan yerdə bağışlamaq dəyərdir. 150. إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيْنَ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَيقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً "Şübhəsiz, Allaha və Onun rəsullarına küfr edən, Allahla Onun peyğəmbərləri arasında ayrılıq salmağa çalışan və "bəzi şeyə iman gətirdik, bəzisinə yox” deyən kəslər bu arada yol tutmaq istəyirlər. (Ağıl və düşüncəyə yox, nəfs istəklərinə uyğun yol) 151. أُوْلَـئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا "Həqiqətən, kafirlər elə həmin kəslərdir və Biz kafirlər üçün zəliledici əzab hazırlamışıq.” 150-ci ayə mübtəda, 151-ci ayə xəbər yerindədir. Yəhudilər və məsihilər nəfs istəklərinə, cahil təəssüblərinə və dəlilsiz baxışlarına xatir bəzi peyğəmbərləri qəbul edir, bəzilərindən isə üz döndərirdilər. 1. Peyğəmbərlik Allahın daimi qanunudur və zəncir halqaları tək bir-birinə bağlıdır. Ona görə də bütün bu cərəyana etiqad lazımdır. İmamət də belədir. İmamlardan bəzisinə inanıb, bəzisini inkar etmək hamısını inkar etmək kimidir. 2. Allah və Onun rəsulu vahid bir cəbhədir və ortada ayrılıq yoxdur. 3. Allahı və peyğəmbərləri inkar etmək, Allaha iman gətirib peyğəmbərləri inkar etmək qadağandır. Doğru yol Allaha və peyğəmbərlərə iman yoludur. 4. Bütün səmavi dinlər rəsmi olaraq tanınmalıdır. (Əlbəttə, öz tarixi dönəmində) 5. İslama müxalif qanunların qəbulu dinə qarşıdır və qadağan edilmişdir. 6. Peyğəmbərlərin yolu varkən yeni yol salmaq küfrdür. 7. Cəhənnəm hal-hazırda mövcuddur. 152. وَالَّذِينَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يُفَرِّقُواْ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ أُوْلَـئِكَ سَوْفَ يُؤْتِيهِمْ أُجُورَهُمْ وَكَانَ اللّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا "Allaha və Onun rəsullarına iman gətirib, onların heç biri arasında ayrılıq salmayan kəslər o kəslərdir ki, tezliklə mükafatları onlara verilər. Allah daim bağışlayan və mehribandır.” 1. Allaha və bütün peyğəmbərlərə iman zəruridir. Peyğəmbərlərin dərəcələri və vəzifələri fərqli olsa da, onların hər birinə iman gətirmək vacibdir. 2. Bütün varlığımız, əldə etdiyimiz yardımlar, imkanlarımız, istifadə etdiyimiz vasitələr Allahdandır. Buna baxmayaraq Allah yenə də mükafat verir. 3. Allah mükafat verərkən bizim nöqsanlarımızı hesaba almır. 153. يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِّنَ السَّمَاء فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَكْبَرَ مِن ذَلِكَ فَقَالُواْ أَرِنَا اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُواْ الْعِجْلَ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَن ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُّبِينًا "Kitab əhli səndən onlar üçün səmadan kitab və bir yazı endirməyini istəyir. Şübhəsiz ki, Musadan bundan da böyüyü istənilmişdi. (Musaya) dedilər: Allahı bizə aşkar göstər!” Zülmlərinin cəzası olaraq onları bir şimşək bürüdü. Sonra onlara aşkar bir möcüzə gəlməsinin ardınca buzovpərəstlik yolunu tutdular. (Tövbədən sonra) Biz bu günahdan da keçdik və bağışladıq. Musaya aşkar bir höccət verdik.” Yəhudilər peyğəmbərdən Quranın Tövrat kimi birdəfəyə nazil olmasını istəyirdilər. Bu yalnız bir bəhanə idi. Allah onların cavabında buyurdu: "Hətta Quranı bütövlükdə, toxunulası bir namədə endirsək, kafirlər onu cadu sayarlar.”("Ənam”, 7. ) İman gətirməkdə kafirlərin bəhanələri bir-birinə oxşayır. Müşriklər də Allahın rəsulundan eynən bunu istəyirdilər.(Bax: "İsra”, 93. ) 1. Əcdadlarının bəyənilməmiş əməlləri, düşüncələri və əxlaqı gələcək nəsillər üçün pis nümunə olur. 2. Bəni-İsrail haqq axtarışında deyildi. Onlar haqq axtarsaydılar, möcüzələrdən sonra buzovpərəstlik ardınca getməzdilər. 3. Kafirlərin iman gətirməməsi sizi narahat etməsin. Çünki bütün peyğəmbərlərin ətrafında inadkar adamlar olmuşdur. 4. Allah gözlə görünmür. Allahı gözlə görmək istəyi də zülmdür. 5. Haqqın inkarı və əqidə azğınlığı elə bu dünyada Allahın qəzəbi ilə nəticələnir. 6. İlahi rəhmət hətta buzovpərəstlik günahını da bağışlayır. 7. Peyğəmbərlər Allah tərəfindən himayə olunur. 154. وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لاَ تَعْدُواْ فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا "Biz Tur dağını onlardan (Bəni-İsraildən) əhd almağa xatir başlarının üzərində qərar verdik və onlara dedik: «Səcdə edən halda o qapıdan daxil olun.» Sonra dedik: «Şənbə günü (Allahın hökmlərini) pozmayın.» Onlardan möhkəm əhd aldıq.” Bu ayənin oxşarı "Bəqərə” surəsinin 63 və 93-cü, eləcə də, "Əraf” surəsinin 171-ci ayəsində bəyan olunmuşdur. «Allahın Bəni-İsraillə əhdi» dedikdə, "Bəqərə” surəsinin 40 və 84-cü, "Maidə” surəsinin 12-ci ayəsində qeyd olunanlar nəzərdə tutulur. Müqəddəs məkanların xüsusi qaydaları var. Tur dağı, peyğəmbərlərin evləri, məscidlər, Məscidül-Həram, Kəbə haqqında xüsusi göstərişlər verilmişdir.(Bax: "Taha”, 12; "Əhzab”, 53; "Əraf”, 31; "Tövbə”, 28; "Bəqərə”, 125. ) Fiqh kitablarında və hədis mənbələrində məscidlərlə bağlı digər qaydalar da bəyan olunmuşdur. 1. Tərbiyə prosesində bəzən qorxudan da istifadə olunur. 2. Tətil və ibadət vaxtında işə məşğul olmaq həddi aşmağın bir növüdür. 155. فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ وَكُفْرِهِم بَآيَاتِ اللّهِ وَقَتْلِهِمُ الأَنْبِيَاء بِغَيْرِ حَقًّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً "Əhdi pozduqlarına, Allahın ayələrini inkar etdiklərinə, peyğəmbərləri nahaqdan öldürdüklərinə və "qəlblərimizə pərdə çəkilib” dediklərinə görə (onları cəzalandırdıq). Bəlkə də Allah küfrlərinə görə onların qəlblərini möhürləmişdir. Yalnız az bir qismi iman gətirər.” İslam peyğəmbərinin dövründəki Bəni-İsrail, peyğəmbərləri öldürməmişdi. Amma onların ata-babaları bu cinayəti törətmişdilər. Peyğəmbər dövründəki yəhudilər öz ata-babalarının uyğun cinayətinə razı olduqlarından həmin cinayət onlara da aid edilmişdir.("Təfsire-Qummi”, c. 1, s. 157. ) 1. Əhdi pozmaq küfr dərəcəsində olan bir günahdır, ya da küfr zəminəsi ola bilər. 2. Naşükürlük insanı o qədər alçalda bilər ki, peyğəmbərlərin vasitəsi ilə azad olanlar onları qətlə yetirərlər. 3. İnsan küfr və inadkarlıqla özü üçün süqut zəminəsi hazırlayır. 4. Əksəriyyət küfrə uğradığı bir zamanda az bir qismin iman gətirməsi sübut edir ki, insanın seçim və qərar çıxarmaq qüdrəti var. Demək, günahkar dost, mühit və quruluş insanın haqq yoldakı iradəsini dəyişməməlidir. 156. وَبِكُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَى مَرْيَمَ بُهْتَانًا عَظِيمًا "Xalqa ağır böhtan atmaqla, böyük bir günaha batmaqla yol verdikləri küfrlərinə və sözlərinə görə (qəhr və qəzəbimiz onları bürüdü.) | 
