DUA YAZANA MÜRACIƏT ETMƏK
Bəziləri öz problem və çarəsiz dərdlərinin həlli üçün dua yazana müraciət edib, xüsusi dualar alır, əvəzində də duayazana zəhməthaqqı verirlər! Görəsən bu, şəriətdə qəbul olunurmu?! Bunda heç bir eyib yoxdurmu?!
İlk olaraq xatırlatmaq lazımdır ki, müxtəlif məqamlarda duanın təsirə malik olmasında şəri və əqli baxımdan heç bir şəkk-şübhə yoxdur.
Ziraə nəql edir: «İmam Baqir (ə) mənə belə buyurdu: «İstəyirsən, sənə elə bir (yol) göstərim ki, (hətta) Rəsulallah (s) da ondan istisna deyil?» Dedim: «Bəli.» Buyurdu:
الدّعا یردّ القضاء و قد ابرم ابراما و ضم اصابعه
«Dua, (baş verəcəyi labüd olan) qəza-qədəri qaytarır (dəyişir).»
Sonra Həzrət (ə) mütləq qəzanı bildirmək (vəsf etmək) üçün barmaqlarını bir-birinə yapışdırdı.
HƏKIMLƏRIN BAXIŞINDA DUANIN TƏSIRI
Müasir elm və bilik, xəstəlik və bəlalar zamanı dua və münacatın təsirini qəbul edir və təsdiqləyir. Amerkanın Boston əyalətində yerləşən institut doktoru Hobert Neyson «Dua ilə dərman etmək» mövzusu barədə olan konfransda deyib: «Dua etmək beyini işə salır, insanda immun çatışmamazlığı virusunun mənfi nəticələrini azaldır, qan təzyiqini aşağı salır və sonsuzluğu müalicə edir. Duanı təkrar etmək zərərli fikirləri beyindən çıxarır və bununla da, çoxlarını özündə fizioloji dəyişilik yaratmağa nail edir.»
Elm və bilik inkişaf etdikcə, İslam dinin göstərişlərin daha da aydınlaşmasına görə xoşhalıq.
Çünki zaman keçir, təzə köhnəlir, İslam dövr-dövr hey təzələnir. |
DUA YAZMAĞIN MƏRCEYİ-TƏQLİD NƏZƏRİNDƏKİ HÖKMÜ
Sual: Fal və (onların nəzərincə) problemi həll etmək üçün müəyyən məbləğ pul almaqla dua yazmaq cayizdirmi? Onun şəri əsası varmı?
Cavab: Fal, xurafat işlərindəndir. Amma dua, bir qrup adamın yazdığı qondarma dualar deyil, rəvayətlərdə deyildiyi surətdə təsirə malikdir.
Sual: Əgər bir şəxs bəzi kitablarda deyilən baş ağrısı şəfaı və s. üçün dua yazıb, qarşılığında pul alsa, hökmü nədir?
Cavab: Deyilən iş üçün pul almağın eybi yoxdur. Amma öncə müəyyən olunması lazımdır və ya zəhməthaqqından çox olmamalıdır.
ŞÜBHƏLI DUALAR VƏ ONLARIN MƏZMUNU
Dua kitablarında olan bütün dualara etimad etmək olarmı?! Bəlkə bu duaların hamısının sənədi lazımi qədər araşdırılmayıb və ya araşdırılıbsa da, xəbərimiz yoxdur. Lakin duanın ən yaxşı şahidi onun məzmunudur...
Məzmununu dərk edə bilməyəcəyimiz dua ilə üzləşdikdə, ixtisasçıya müraciət olunmalıdır. Əgər onda İslamla ziddiyyət tapılmasa, onu oxuyuruq. Çünki duanın sənədinə bundan artıq diqqət yetirməyimizə ehtiyac yoxdur. Bu məzmunda çox sayda rəvayət vardır:
«Xeyir əməl tövsiyə edən bir rəvayət gördüyünüz zaman onu savab ümidi ilə yerinə yetirə bilərsiniz.»
Sual: Yazıçıların «Qədim kitablarda nəql olunub»-deyə iddia etdikləri duaların hökmü nədir? Bu dualar şəri baxımdan etibarlıdırmı? Mərceyi-təqlidlərin bu barədəki hökmləri nədir?
Cənab Xamenei: «Əgər dualar Məsumlardan (ə) nəql və rəvayət olubsa və ya məzmunu haqq olsa, onlara təbərrük etməyin eybi yoxdur. Həmçinin, məsumdan (ə) olması ümidi ilə şübhəli dualara təbərrük etməyin də eybi yoxdur.»
Qəribə elmlər, elm və biliyin bir növünə deyilir ki, başqa elmlər kimi öyrənilib əldə olunmur. Onların həqiqətini əldə etmək üçün xüsusi şərəait ehtiyac vardır ki, bu da nadir fərdlərdə ola bilir.
Bu elmlərin daha çox beş qismi yayılmışdır: Simiya, Limiya (Təsxirat), Himiya (Tilsimat) Rimiya və Kimya.
Əllamə Təbatəbai (r) bu elmlərin alimlərindən və ixtisasçılarından biri olan Şeyx Bəhaiyə istinad edərək deyir: «Bu beş fənn haqqında olan ən yaxşı kitabı Heratda gördüm. Adı «Kəlləsər» idi, yəni bu elmlərin qısaldılmış şəkildə adları (baş hərfləri): Kimiya, Limiya, Himiya, Simiya və Rimiya.
Qəribə elmlərə aid olan digər bir qism elmlərlərə bunları misal göstərmək olar: Ədad, Hüruf (Cefr), Ovfaq, Meqnatik-tənvim (hipnotizm), Əhzari-ərvah, Zəbər və binat, Nucumi-Əhkami, Rəml, Elmi-təksir və s.
QƏRIBƏ ELMLƏRIN ÖYRƏNILMƏSI HÖKMÜ
Bu elmlərin həqiqəti inkarolunmazdı. Amma onları öyrənməyin və istifadə etməyin eybi varmı? Sualının cavabını məraceyi-təqlidlərdən alırıq:
Əli Xameneyi: Hal-hazırda bu elmlərin insanların əlində olan miqdarı, qeybi məsələləri kəşf etmək və onlar haqqında xəbər vermək cəhətdən etimad olunası deyil. Amma cefr və rəml elmlərinin, bir fəsada səbəb olmayacağı təqdirdə, öyrənilməsinin eybi yoxdur.
Cənab ustad Səmədi Amuli «Şərhe-dəftəre-dele-Əllamə Həsənzadə Amuli" kitabında deyir: «Bu qəribə elmlərin «ədad» və başqa cəlbedici şöbələri vardır ki, onların nəhayət nöqtəsinə qədər arxasınca getmək istəyən, gərək külli olaraq hər bir şeydən əlini üzsün.
Bu sahəyə əl atan şəxslər, onun arxasınca düşərək hər bir şeydən əlləri üzmüşlər; yəni bu bölmələr adamı çəkib aparır."
Mühüm nöqtə budur ki, özünü bu fənnlər üzrə alim adlandıran hər bir şəxsin iddiasına etimad olunmamalı, onlaral sirlər bölüşdürülməməli və kömək istənilməməlidir. Bu şəxslərin əksəriyyəti aləmə car çəkir, öz biliyini kartof-soğan kimi küçə-bazarlarda xərraca qoyurlar. Onlar hiyləgər, dolandırıcıdırlar! İnsanları soymaqla, şumda vədə verməklə öz bazarlarını istiləşdirirlər. Saib Təbrizi deyir:
Kim ki, namərdə açıb əl, dəva alsa əgər, Nişi-əqrəblə ayaqdan tikanı rəf eylər. |
Əgər onlara qarşı çox nikbin olub, Mövləvi demişkən, onları «abırsız cahillər» adlandıraq. Qədimdən deyirlər: «Bilikli düşmən nadan dostdan yaxşıdır! Nadan dost xeyir vermək yerinə, nadanlığı üzündən zərər verər.
Cahil həmdəm olsa sənə yaxından, Səni yaralayar nadanlığından. |
Belə adamlara etimad etməyin, onlara müraciət etməkdən çəkinin!
SEHR OYRƏNMƏYIN CƏZASI ÖLÜMDÜR
Qurani-kərimdə «sehr» kəlməsi və onunla tərkiblənmiş kəlmələrlə rastlaşırıq. Onun həqiqət olması təsdiq olunmuşdur. Misal üçün «Bəqərə» surəsində oxuyuruq:
«Süleyman heç bir vaxt (əlini sehrə bulaşdırmadı) kafir olmadı; lakin şeytanlar küfr etdilər və camaata sehr öyrətdilər...»
Bu ayədə insanlara sehr öyrətmək, şeytanların kürf etməsinin dəlili kimi tanıdılmışdır.
Sehr elminin öyrənilməsi və istifadəsi oluması İslamda haram sayılır. Əlbəttə, belə bir işlə məşğul olan üçün ağır cəza təyin olunmşdur.
Əmirəl-möminin Əli (ə) buyurur:
من تعلم شیئا من السحر قلیلا او کثیرا فقد کفر و کان آخر عهده بربه، وحده القتل الاّ ان یتوب
«Hər kəs az, yaxud çox sehr öyrənsə, karif olar və onun Allahla əlaqəsi bir dəfəlik kəsilər. Tövbə etdiyi hal istisna olmaqla, onun cəsası ölümdür.»
Əlbəttə, sehr elminin öyrənilməsi və istifadəsinə o zaman icazə verilir, hətta bəzən vacib olur ki, sehrbazların sehrini batil və başqalarını xilas etmək üçün olsun.
Bir kişi imam Sadiqin (ə) yanına gəlib dedi: «Mənim sənətim serhbazlıqdır və (bununla) camaatdan pul alıram. Amma indi tövbə etmişəm. Mənim üçün nicat yolu varmı?» Həzrət onun cavabında buyurdu:
«(Camaatın düyününü) Aç! Amma (camaatı sehr və cadu ilə) düyünləmə!»
Sual: Sehr öyrənmək və ona əməl etmək caizdirmi? Cinləri, ruhları və məlaikələri ehzar etmək caizdirmi?
Əli Xameneyi: Sehr elmi və onun öyrənilməsi haramdır! Ağıla söykənən və şəri bir hədəflə olduğu halda, istisnadır. Amma ruh, məlaikə və cinlərin ehzarının müxtəlif hökmləri vardır».
BƏDNƏZƏRIN HƏQIQI OLMASINA AID DƏLILLƏR
Qəti olaraq həqiqəti olan, Quran ayələrinin və İmamlardan (ə) nəql olunan rəvayətlərin də təsdiqlədiyi mövzulardan biri də, bəzi insanlarda bədnəzərin olması və onun təsiridir. Misal üçün: «Yusif» surəsində həzrət Yaqubun (ə) qədd-qamətli övladları Misirə hərəkər edərkən onlara belə tövsiyə etdiyi nəql olunur:
«Mənim övladlarım! Bir qapıdan daxil olmayın; ayrı-ayrı qapılardan daxil olun!»
Biharul-ənvarda yazılıb: «Həzrət Yaqubun (ə), övladlarına etdiyi tövsiyə, onların, gözəl və qədd-qamətli olduqlarına görə, gözə gəlmələrindən qorxduğu üçün idi.»
Peyğəmbərin (s) sünnəti və Əhli-beytin (ə) hədisləri də, bədnəzərin həqiqət olması barədə başqa bir sənəddir.
Misilsiz hədisçi Əllamə Məclisi, rəvayətləri, alim və hikmətli adamların sözlərini nəql etdikdən sonra bu mövzu barədə belə qənaətə gəlir:
وبا لجملة لا یمکن إنکار ذلک رأسا
«Faktlar; Quran ayələri və kifayət qədər hədislərin olması, bədnəzər məsələsinin inkarını mümkünsüz edir. Allah və Onun xəlifələri məsələlərin həqiqətindən agahdırlar.»
Təfsirçi və böyük filosof Əllamə Təbatəbai deyir: «Bədnəzər nəfsani təsirlərin bir növüdür və onun əksinə əqli bir dəlil yoxdur; onu dəstəkləyən hədislər və rəvayətlər vardır. Buna görə də, onu inkar etməyə dəlilimiz yoxdur. Ona, «Bir xurafi əqidədir» deyə bilmərik.»
BƏDNƏZƏR – ƏKSƏR ÖLÜMLƏRIN SƏBƏBI
İndi isə bədnəzər və onun təsirləri haqqında olan rəvayətlərə işarə edirik:
Rəsulallah (s) buyurub:
إنّ العین لتدخل الرّجل القبرو الجمل القدر
«Bədnəzər insanı qəbrə daxil edər, dəvəni qazana salar.»
İmam Sadiq (ə) buyurub:
لو کان شئ یسبق القدر لسبقه العین
«Əgər qəza-qədəri qabaqlayan bir şey varsa, o da bədnəzərdir.»
Başqa bir hədisdə deyilir: «Cəbrayıl (ə) nazil olub Peyğəmbərin (s) yanına gəldi. Onu qəm-qüssəli gördükdə, bunun səbəbini soruşdu. Rəsulallah (s) buyurdu:
«Narahatlığım, Həsən və Hüseynə (ə) göz dəydiyindəndir.»
Cəbrayıl (ə) dedi: «Bədnəzər həqiqətdir. Onları bu cümlələrlə qoru...»
Səvfan Cəmmalın imam Sadiqdən (ə) nəql etdiyi bir hədis daha təəccüblüdür:
لو نبش لکم من القبور لرأیتم أنّ أکثر موتاکم با لعین لانّ الین حقّ
«Əgər qəbirlər açılıb həqiqətlər üzə çıxsa, ölənlərin əksəriyyətinin bədnəzərdən öldüyünü müşahidə edərsiniz. Ona görə ki, bədnəzər həqiqətdir.»
RƏVAYƏTLƏRDƏ BƏDNƏZƏRİN DƏRMANI
Bədnəzərin həqiqət olmasını sübut etdikdən sonra onun dərmanını və qarşısını almaq üçün mümkün yolları açıqlayırıq. Bu barədə Əhli-beytdən (ə) çox sayda rəvayət vardır. Onlardan bəzi nümunələrə işarə edirik
.
– «Nas» və «Fələq» (müvəzzəteyn) surələrini surələri oxumaq. Bu surələri tilavət etmək, sehr və bədnəzəri dəf etmək üçün təsirli bildirilmişdir.
– Bir şəxsə nəsib olmuş nemət sizi təəccübləndirsə, bu zaman bədnəzərin qarşısını almaq üçün təkbir deyin və Allahı yad edin.
–
– İmam Sadiq (ə) buyurub: «Hər vaxt bədnəzərdən qorxsanız, deyin:
ما شاء الله لا حول ولا قوّة الاّ بالله العلیّ العظیم
(Maşaəllah, la hövlə və la quvvətə illa billahil əliyyil əzim)
– İmam Rza (ə) göstəriş vermişdir ki, bədnəzərin qarşısını almaq üçün «Həmd», «İxlas» və «Müvəzzəteyn» surələrini və «Ayətəl-kürsü» duasını yazıb bədnəzərindən qorxduğu şəxslə öz arasında qoysun.
–
– İmam Rza (ə) bədnəzər barəsində soruşan adama buyurmuşdur: «Bədnəzər həqiqətdir. Əgər sənə göz dəysə, əllərini üzünün qarşısına tut, ona «Həmd» «İxlas» surələrini və «Müvəzzəteyn»i oxu və əlini üzünə çək ki, bu iş Allahın izni ilə faydalıdır.»
–
– Başqa bir rəvayətdə nəql olunur ki, evdən çıxan zaman müvəzzəteyni oxumaq, «Və in yəkadul-ləzinə kəfəru» ayəsini tilavət etmək, «Allah, Allah, ma şəallah, la həvlə və la quvvətə illa billah» zikrini demək və başqa dualar bədnəzərin qarşısını almaqda təsirlidirlər.
–
– Bəzi rəvayətlərdə deyilir: «Bədnəzərin qarşısını almaq üçün gözə gəlmiş adam qüsl etsin və əgər göz vuran məlumdursa, dəstamaz alsın.
–
امر الرسول صلی الله علیه وآله اعیان با لوضوء ، و من أصابته العین بالاغتسال
Bu nümunələri ona görə açıqladılar ki, bir yerdə bu barədə görüb, yaxud eşitdiyiniz zaman onu xurafat saymayasınız.
BƏDNƏZƏR HAQQINDA XURAFAT
Bir qrup adamlar da vardır ki, bədənəzərin qarşısını almaq üçün bir sıra, heç bir etibarlı dəlilə əsalanmayan və əql və vicdanın təsdiqləmədiyi, göstərişlərə bel bağlayırlar. Məsələn, üzərriyi yandırıb tüstülətmək, yaxud da onu bir dəstə halında evin qapısının yuxarısından, maşın və binalardan asmaq, şorluğu vasitəsilə gözün şorluğunu aradan qaldırmaq üçün duz qoymaq, yumurta sındırmaq
və gözvurmaları ehtimal olunan şəxslərin adlarını saymaq, bədnəzərin qarşısını almaq üçün maşının təkərləri altına yumurta qoymaq və s...
Bu qondarma məsələlər, bəbnəzərin qarşısını almaqda təsirsiz olub, bəzən də başqalarına böhtan atmaq, lazımsız yerə pul xərcləmək, mübahislərin meydana gəlməsi və s. kimi mənfi hallarla nəticələnir.
Xatırladaq ki, bədnəzər çox deyil; belə şəxslər çox azdır. Buna görə də, insan bədnəzərin həqiqət olması bəhanəsi ilə başqalarını günahlandırmamalı və dözülməz əməllər, adətlərlə özü və yaxınları üçün həyatı çətinləşdirməməlidir.
BELƏ HƏDISLƏRI XURAFAT SAYMAYIN!
Dəfələrlə bir qrup insan müxtəlif cümlələrlə belə hədislərin həqiqətinin olub-olmadığını, həmçinin xurafatdan sayılıb-sayılmadığını soruşurlar. İbn Əlaqə İmam Əlinin (ə) belə buyurduğunu nəql edir:
ترک نسج العنکبوت فی البیت یورث الفقر
«Hörümçəyin torunu evdə saxlamaq yoxsulluğa səbəb olar».
و البول فی الحمام یورث الفقر
«Hamamda bövl etmək yoxsulluğa səbəb olar».
و الأکل علی علی الجنابة یورث الفقر
«Cənabət halında yemək yemək yoxsulluğa səbəb olar».
و الیمین الفاجرة یورث الفقر
«Yalandan and içmək yoxsulluğa səbəb olar».
کثرة استماع إلی الغناء یورث االفقر...
«Musiqiyə çox qulaq asmaq yoxsulluğa səbəb olar...»
Peyğəmbəri-əkrəm (s) buyurub:
من سرّه ان یُمدّ ان له فی عمره، و یزاد فی رزقه فلیبرّ والدیه ولیصل رحمه
«Hər kəs ömürünün uzanmasını və çoxlu ruzi istəyirsə, ata-anasına yaxşılıq etsin və sileyi-rəhm yerinə yetirsin.»
Həzrət imam Rza (ə) buyurur:
«Əqiq (üzük taxmaq) yoxsulluğu aradan qaldırır.»
İmam Sadiq (ə) buyurur:
«Əqiq (üzük taxmaq) səfərdə əmin-amanlıqa səbəb olar.»
Başqa bir hədisdə buyurur:
مَن تَخَتَّمَ باالعقیق یوشکُ أن یُقضَی لهُ بالحُسنَی
«Əqiq (üzük) taxanın işlərinin xeyirli olacağına ümid vardır».
BEŞ AMİL QARŞILIĞINDA BEŞ NƏTİCƏ
Hədislərdə zəlzələ, ölüm və digər hadisələ, zəkat verməməyin, tərəzidə aldatmağın, zinanın yayılmasının və s. bu kimi əməllərin nəticəsi kimi əlaqələndirilir. Məsələn, «Mutəfəffin» surəsinin ilk ayələri haqqında İbn Abbas belə nəql edir: «Mədinəlilərin çoxu tacir olub, öz aralarında tərəzidə aldadırdılar. Onlardan çoxunun alveri haram idi. Bu ayə nazil oldu. Peyğəmbər (s) onu mədinəlilər üçün tilavət etdikdən sonra buyurdu:
«Beş şey,beş şeyin müqabilindədir.»
Soruşdular: «Ey Allahın Rəsulu! Hansı beş şey, hansı beş şeyin müqabilindədir?» Həzrət buyurdu:
ما نقض قوم العهد الاّ سلّط الله علیه عدوَّهم
1. Heç bir tayfa olmayıb ki, öz əhdini sındırsın, amma Allah onlara öz düşmənlərini həvalə etməsin.
و ما حکموا بغیر ما أنزل الله الاّ فشافیهم الفقر
2. Qeyri-ilahi hökmlə hökm edən qrup arasında yoxsulluq çoxalar.
و ما ظهرت فیهم الفاحشة الاّ فشافیهم الموت
3. Heç bir millət olmayıb ki, aralarında zina zahir olduğu halda, aralarında ölüm çoxalmasın.
ولا طفّفوا الکیل الاّ منعوا النّبات و اخذوا با لسّنین
4. Heç bir qrup olmayıb ki, tərəzidə aldatdıqları halda əkinləri məhv olmasın və qıtlığa düşməsinlər.
ولا منعوا الزّکات الاّ حُبِسَ عنهم المطر
5. Heç bir qövm olmayıb ki, zəkat verməyi qadağan etdikləri halda, yağışları kəsilməsin.
6.
Rəvayətə əsasən İmam Sadiq (ə) buyurub:
اذا فشت أربعة ظهرت؛ إذا فشا الزّنا کثرت الزّلازل...
«Hər vaxt dörd şey çoxalsa, dörd şey üzə çıxar: ... Hər vaxt zina yayılsa, zəlzələlər çoxalar...»
İNSANIN TALEYİNDƏ ROL OYNAYAN İKİ AMİL
İnsanın həyatına (ruzi, ömür, sağlamlıq və s. baxımdan) təsir edə bilən iki amil vardır:
1. Maddi amillər: İş, çalışmaq, tibbi tövsiyələrə riayət, idmanla məşğul olmaq, üç «ağ şeydən»; duz, xalistrol və şirniyyatdan çox istifadə etməmək.
Əlbəttə, matrialistlər bu və digər maddi amilləri insan taleyinə təsir edə bilən yeganə amil sayırlar.
2. Mənəvi amillər: Sədəqə, yaxşılıq, dua, ata-anaya yaxşılıq, sileyi-rəhm, ilahi nemərlərə şükür etmək və s.
İslam, maddi amillərin insan həyatında daşıdığı təsirləri qəbul edir və onlara riayət etməyə göstəriş verməklə yanaşı, eyni zamanda mənəvi amilləri də insanın taleyində təsirli sayır ki, bu da, qeybə olan imanla bağlıdır.
Əgər bir kəs sağlamlıq və uzun ömür üçün idman, tibbi qaydalara riayət və yeyib-içməyində ehtiyat etməklə yanaşı, ata-anasından küsüb onlara rəhm etməzsə, uzun ömür sürməyə nail olmayacaq. Çünki mənəvi amillər də insanın uzun ömürlü olmasında təsirlidir.
Məşhur bir əhvalat vardır: Mütəvəkkil Əbbasi, bir gecə eyş-işrət məclisində həzrət Fatiməyə (ə) və mövlalar mövlası Əliyə (ə) (nalayiq sözlərlə) hörmətsizlik nümayiş etdirdi. Onun oğlu bu hörmətsizliyə şahid idi. O, olanları imam Hadiyə (ə) danışdı və atasını öldürmək barəsində olan qərarını ərz etdi. Həzrət buyurdu: «Atasını öldürənin ömrü qısalar.» O da cavab verdi: «Mən bu rüsvayçı ömürü, belə bir atanın sayəsində yaşamaq istəmirəm!»
Axşam atasının məclisinə gəldi və onu, vəziri Fəth ibn Xaqan ilə birlikdə Cəhənəmmə vasil etdi. Həzrətin buyurduğu kimi o, altı aydan artıq yaşamadı.»
Bir şair bu barədə belə demişdir:
Böyüklərə hörmət göstərsən əgər, Sənin uzun ömrün olmaz müxtəsər. |
ƏTRAFIMIZDAKI GÖZƏGÖRÜNMƏZ VARLIQLAR
Nəfəs aldığımız mühitin ətrafında gözlə görə bilmədiyimiz, lakin onların mövcud olması həqiqətinə heç bir şəkk-şübhə olmayan varlıqlar yaşayır. Onlardan mələklərə cinlərə və şeytanlara işarə etmək olar. Onları aydın şəkildə təsdiqləyən Quran ayələri vardır. Bəzən o varlıqların bizimlə də işləri olur.
Sən öz aləmində edirsən güman, Bu yer-göydən başqa yoxdur bir cahan. Buğdada gizlənmiş bir qurd ki, vardır, Onun da yer-göyü elə oradır. |
Quranın Qiyamət, vəzifə, cəza və mükafatdan söhbət açılan hər bir yerində Allah-Təala cin və insin adlarını birlikdə demişdir.
«Cin» surəsində cinlərdən bir qrupunun müsəlman olmasından, digər bir qrupun iman gətirməməsindən, həmçinin onların yaxşı-pis olmasından söhbət açılıb. Cinlərin cinsi atəşdən olub, erkək və dişiyə bölünürlər. Onlar da başqa canlılar kimi evlənir, doğur, çoxalır və öz nəsillərini davam etdirirlər.
Quranda mələklərin mövcudluğu, onların növləri və necəliyi barədə söz açılıb. Eyni zamanda «şəyatin» adlı məxluqun olması da xatırlanmışdır. Mühüm nöqtə budur ki, Allahın bu məxluqlarının yaradılış və həyatında sirlər vardır. Çox şeydən xəbərimiz olmadığı kimi, onlardan da kifayət qədər xəbərimiz yoxdur. Amma mütləq onların yaradılışında faydalar və təsirlər vardır. Onlar, öhdəliklərində olan vəzifələri yerinə yetirirlər.
Ustad Əllamə Həsənzasə Amuli bu barədə incəliklə çox gözəl deyir: «İlahi! Günəş, Ay və uluzlardan xacələt çəkirəm! İns-cindən xəcalət çəkirəm! Hətta şeytandan xəcalət çəkirəm! Hamı öz işində möhkəm durduğu halda, bunun (mənim əhdim) əhdi süst və davamsızdır! İlahi! Şeytanın yaradılışında o qədər faydalar və məsləhətlər olanda, mələklərin xilqətində nələr olar?!»
Əlbəttə, xatırladaq ki, cinlərin varlığını sübut etməkdə məqsədimiz, qondarma xurafatı təsdiqləmək; qədim anbarlarda, qaranlıq qəbiristanlarda xəyalən quyruqlu, çəpiş və s. şəkildə təsəvvür olunan kimi tanıtdırmaq deyil. Məqsəd budur ki, xurafat adı ilə reallıq unudulmasın, səbəbsiz yerə həqiqət inkar olunmasın. Mələk və cinlərin vəzifələri barədə çox sayda hədis vardır. Hətta İmamlar (ə) onların dilindən bizim üçün çoxlu moizələr nəql etmişlər.
