Əgər hər hansı bir ictimai məsələdə şübhə edilsə, yaxud o məsələni isbat etmək üçün təcrübəyə, dəlilə və sübuta ehtiyac duyulsa, onda ictimai bağlılıq və ittihadın lüzumu və onun dolğun mənafeyi barəsində şəkkə yol verilməz. Heç vaxt pərakəndəlik və ikitirəliliyin faydalı və yaxşı bir iş, vəhdət və birliyin isə ziyanlı və pis bir iş olduğunu söyləyən bir adam tapılmaz. Çünki vəhdət və birliyin cəmiyyətə verdiyi ən kiçik fayda–kiçik və pərakəndə vəziyyətdə olan qüvvələri birləşdirməkdir. Bunun nəticəsində də böyük bir qüvvə meydana gəlir ki, bu da cəmiyyətin müxtəlif sahələrində dərin müsbət dəyişikliklər və islahatlar istiqamətində bir hərəkətin yaranmasına səbəb ola bilir. Böyük sədlərin arxasında dəniz şəklində cilvələnən sular məhz kiçik çayların bir-birinə qovuşması nəticəsində meydana gəlir. Bu xırda çaylar təklikdə nə elektrik enerjisi istehsalı üçün, nə də əkinçilik üçün bir o qədər də münasib və yararlı deyildir. Amma onların bir-birinə qovuşması nəticəsində minlərlə kilovatt elektrik enerjisi istehsal etmək, minlərlə hektar əkin sahəsini suvarmaq qüdrəti olan bir dəryaça yaranır. Məqsədə çatmaqda, ictimai çətinlikləri həll etməkdə və düzgün proqramlaşdırmada təkcə maddi qüvvələrdən deyil, həm də ayrı-ayrı fərdlərin əqli və mənəvi qüvvəsindən istifadə etmək olar. Müşavirə etmək və fikir mübadiləsi aparmaqla müşküllərin həlli yollarını tapıb böyük çətinlikləri dəf etmək olar. Buna görə də ictimai işlərdə müşavirə və müzakirə mövzusunun əhəmiyyəti islam dininin əsl və dəyərli proqramlarında daha yaxşı gözə çarpır.

Qurani-Kərim də işlərinin əsasını müşavirə və fikir mübadiləsi təşkil edən şəxsləri haqq axtaran və həqiqət görənlər kimi təqdim edir: "... O kəslər ki, öz Pərvərdigarlarının çağırışına müsbət cavab verib namaz qılar və işlərini öz aralarında məşvərət əsasında icra edərlər; və onlara ruzi verdiyimiz şeylərdən paylayarlar."(Şura" surəsi, ayə:38 )

"Islam qardaşlığı" dinimizin ictimai əsaslarındandır. Islam Peyğəmbəri (s) bu qardaşlıq əlaqəsini möhkəmləndirmək üçün bacardıqca çalışmışdır. Mühacirlər Mədinəyə gəldikdən sonra ilk dəfə olaraq qardaşlıq siğəsi Peyğəmbərin vasitəsilə ənsarın iki şaxəsi, yəni Ovs və Xəzrəc qəbilələri arasında bağlandı. Mədinədə uzun illər boyu bir-biri ilə qanlı müharibə aparan bu iki qəbilə Peyğəmbərin göstərdiyi səylər nəticəsində qardaş oldular və qərara aldılar ki, artıq olub-keçənləri unutsunlar. Bu qardaşlıq əqdinin (müqaviləsinin) oxunması ilə islam ordusunun müşriklər önündəki iki ümdə sütununu təşkil edən Ovs və Xəzrəc qəbilələri baş verən qırğınları və bir-birlərinə etdikləri təcavüzləri unudub, ədavəti və düşmənçiliyi sülh və səfa-səmimiyyətlə əvəz etdilər.

Ikinci dəfə, Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurdu ki, onun köməkçiləri–istər ənsar olsun, istərsə də mühacir–bir-biri ilə qardaş olsunlar və hər biri özü üçün bir nəfəri qardaş seçsin. Çox hallarda iki mühacir bir-biri ilə, yaxud bir mühacir bir ənsarla qardaşlıq əqdi bağladılar və qardaşlıq rəmzi olaraq bir-birinin əllərini sıxdılar. Bu yolda siyasi-mənəvi bir qüvvə onların üzərinə kölgə salırdı. Islam tarixçiləri və hədisçiləri yazırlar: Bir gün Peyğəmbər ayağa qalxıb dostlarına buyurdu: "Allah yolunda bir-birinizlə (iki-iki) qardaş olun."

Peyğəmbərin fərmanı ilə (həmin gündə) bir-biri ilə qardaşlıq əqdi bağlayanların adları tarixdə qeyd olunmuşdur. Məsələn, Əbu Bəkr Ömər ilə, Osman Əbdürrəhman ibni Ovf ilə, Təlhə Zübeyr ilə, Übeyy ibni Kəb ibni Məsud ilə, Əmmar Əbu Hüzeyfə ilə, Salman Əbu Dərda ilə və s. qardaşlıq əqdi bağlamış və bu əqdlər Peyğəmbər tərəfindən təsbit olunmuşdur. Bir neçə nəfərin arasında bağlanmış bu qardaşlıq əqdi, Qurani-Məcidin islam dünyası miqyasında elan etdiyi və bütün möminləri bir-birinin qardaşı hesab etdiyindən tam başqa bir qardaşlıqdır.

Peyğəmbər (s) "Məscidün-Nəbi"də olanların hərəsi üçün bir qardaş təyin etdi. Əli (ə) tək qaldı və onun üçün qardaş təyin olunmadı. Bu vaxt o, gözləri yaşla dolmuş halda Peyğəmbər (s)-in hüzuruna gəlib dedi:–Dostlarından hər biri üçün bir nəfər qardaş təyin etdin, amma mənimlə bir kəsin arasında qardaşlıq əqdi bağlamadın.

Bu zaman Peyğəmbəri-Əkrəm (s) Əli (ə) ilə olan əqidə və ideya bağlılığını bildirən öz tarixi kəlamını söylədi: "Sən həm bu dünyada, həm də axirətdə mənim qardaşımsan. Məni peyğəmbərliyə seçən Allaha and olsun ki, səni yalnız özümə qardaş seçmək üçün axıra saxladım. Sən həm dünyada, həm də axirətdə mənim qardaşımsan."

Bu kəlam Əli (ə)-ın Peyğəmbər (s)-lə olan mənəviyyət, paklıq və dini məqsədlərlə bağlı olan ixlas və sədaqət mövqeyini aşkar şəkildə sübut edir.

Sünnü alimlərindən olan və "Ər-Riyazün-nəzirət" kitabının müəllifi bu həqiqəti etiraf etmişdir. Buradan "mübahilə" ayəsinin (Ali-Imran, 61) əsası aydın olur. Təfsir alimlərinin hamısı demişlər ki, ayədəki "ənfusəna" kəlməsindən məqsəd Əli ibni Əbu Talibdir. Belə ki, Qurani-Məcid onu (Əli (ə)-ı) nəfsi-Peyğəmbər (Peyğəmbərin nəfsi və özü) hesab etmişdir. Çünki ruhi və fikri cazibələr nəinki bir-biri ilə həmfikir olan iki şəxsi bir-birinə doğru çəkmir, həm də bəzi vaxtlar iki nəfəri bir nəfər kimi göstərir. Varlıq aləmində mövcud olan hər şey öz həmcinsini (öz növündən olanı) cəzb, müxalifini isə dəf edir. Bu (cəzb-dəf) təkcə yerə və səma cisimlərinə məxsus deyil. Dünyanın böyük şəxsiyyətləri də cəzb-dəf etməyin məkanıdır. Onlar bəzi adamları özlərinə cəzb edir, bəzilərini isə dəf edirlər. Bu cür cəzb etmə və dəfetmə ruhi təzad, yaxud uyğunluq əsasında qurulmuşdur. Bir qrupu öz dövrəsinə yığan, başqa bir qrupu isə özündən kənarlaşdıran da məhz həmin uyğunluq və təzaddır. Islam fəlsəfəsində bu məsələ belə ifadə olunur: "Sinxiyyət və uyğunluq oxşar şeylərin bir yerə yığışma səbəbidir."

"Məscidün-Nəbi" tikiləndən sonra Peyğəmbər (s)-in dostları məscidin ətrafında özləri üçün ev tikdilər. Bu evlərin bir qapısı məscidə açılırdı. Peyğəmbər (s) Allahın fərmanı əsasında göstəriş verdi ki, Əli ibni Əbu Talibin evindən başqa bütün evlərin məscidə tərəf açılan qapılarını bağlasınlar. Bu iş Peyğəmbərin dostlarının çoxuna ağır gəldi. Buna görə Peyğəmbər minbərə çıxıb buyurdu: "Böyük Allah mənə əmr etmişdir ki, Əlinin evinin qapısından başqa məscidə açılan bütün qapılar bağlansın. Mən heç vaxt bir qapının bağlanması, yaxud başqa bir qapının açıq saxlanılması haqda özümdən göstəriş vermərəm. Bu kimi məsələlərdə mən Allahın fərmanına itaət edirəm."

O gündən etibarən Peyğəmbərin dostları bu işi Əli (ə) üçün böyük bir fəzilət hesab etdilər. Hətta ikinci xəlifə sonralar deyirdi: "Kaş Əliyə nəsib olan üç fəzilət mənə nəsib olaydı. O fəzilətlər aşağıdakılardır:

1) Peyğəmbər (s) öz qızını ona ərə verdi.

2) Əlinin evindən başqa qapısı məscidə açılan bütün evlərin qapıları bağlandı.

3) Xeybər müharibəsində Peyğəmbər bayrağı Əliyə verdi."

Əli (ə) ilə başqaları arasında olan fərq bu idi ki, onun məscidlə olan əlaqəsi heç vaxt kəsilməmişdi. O, Allah evində (Kəbədə) doğulmuşdu. Buna görə də ilk gündən etibarən məscid onun evi olmuşdu və belə bir fəzilət ondan başqa heç kəsə nəsib olmamışdı. Bundan əlavə, Əli (ə) məscidin işlərinə ciddi şəkildə və hər zaman riayət edirdi, amma başqaları çox az hallarda məscidlə əlaqədar işlərə lazımınca riayət edirdilər.

Öz dəvəsinin qulaqlarını kəsib burnunu yarmış, palanını döndərib tərsinə qoymuş Zəmzəm adlı bir nəfərin qorxulu və tükürpədici nərəsi Qüreyş başçılarının diqqətini özünə cəlb etdi. O öz köynəyini öndən və arxadan cırmışdı, qulaqlarından və burnundan qan axan bir dəvənin üstündə durub qışqırırdı: "camaat, müşklə yüklənmiş dəvələr Məhəmməd və onun dostları tərəfindən təhlükədədir! Onlar istəyirlər ki, bu sərvətin hamısını Bədr çölündə müsadirə etsinlər. Fəryada yetişin! Kömək edin!"

Ara verməyən bu nalə və haray-həşirlər, Qüreyşin bütün dilavər və şücaətli cavanlarının öz ev-eşiklərini və işlərini buraxıb onun ətrafına yığışmasına səbəb oldu. Zəmzəmin yalvarışı və naləsi, həmçinin dəvənin insanı riqqətə gətirən vəziyyəti camaatın ağlını başından çıxarmışdı. Camaatın əksəriyyəti, Qüreyş karvanına nicat vermək üçün Məkkədən Bədr çölünə tərəf yola düşməyi qərara aldı.

Peyğəmbər heç vaxt bir kəsin mal-dövlətinə göz dikib onların sərvətini nahaq yerə müsadirə etməz. (Peyğəmbərin şəni belə işlərdən çox-çox uzaqdır!) Amma görəsən Peyğəmbərin belə bir qərara gəlməsinin səbəbi nə idi? Bu işi görməkdə Peyğəmbərin iki məqsədi vardı:

1) Qoy Qüreyş başçıları bilsinlər ki, onların ticarət yolları islam qüvvələrinin ixtiyarına keçmişdir. Əgər onlar islamın təbliğ olunub yayılmasına maneçilik törətsələr və müsəlmanları söz azadlığından məhrum etsələr, onların həyat damarları islam qüvvələri tərəfindən kəsiləcək. Çünki natiq nə qədər güclü olsa və nə qədər ixlas və mətinlik göstərsə də belə, təbliğ və söz azadlığına nail olmayınca, öz vəzifəsini lazımınca yerinə yetirə bilməyəcəkdir.

Məkkə mühitində Qüreyş başçıları islamın təbliğ olunmasında və camaatın təkallahlığa yönəlməsində ən böyük mane idi. Onlar bütün qəbilələrə həcc mövsümündə Məkkəyə daxil olmaq icazəsi vermişdilər, amma islam rəhbəri və müsəlmanlar üçün Məkkəyə daxil olmağı tamamilə qadağan etmişdilər. Hətta əgər bacara bilsəydilər, Peyğəmbəri də öldürəcəkdilər. Halbuki həcc günlərində camaat Hicazın hər yerindən Allah evinin ətrafına yığışırdılar. Bu günlər də tövhid və pak bir ilahi ayinin təbliği üçün ən yaxşı bir fürsət idi.

Məkkədən Mədinəyə köçüb gedə bilməyən müsəlmanlar Qüreyşin ardıcıl əzab-əziyyətlərinə məruz qalırdılar; həm onların, həm də mühacirət edən, amma mal-dövlətlərini özləri ilə apara bilməyənlərin malları həmişə Qüreyş tərəfindən təhlükədə idi. Peyğəmbər (s) Qüreyşin ticarət karvanını müsadirə etməklə hər növ azadlığı müsəlmanlardan alıb onları daim əzab-əziyyətə düçar edənləri və onların mal-dövlətini müsadirə etməkdən çəkinməyənləri yaxşıca tənbeh etmək istəyirdi. Buna görə də, Peyğəmbər (s) hicrətin ikinci ilinin Ramazan ayında 313 nəfər ilə Qüreyşin karvanında olan malları müsadirə etmək üçün Mədinədən çıxdı və Bədr quyularınının yanında dayandı. Məkkəyə doğru qayıdan Qüreyş karvanının yolu Bədr kəndindən keçirdi. Karvanbaşı Əbu Süfyan Peyğəmbərin belə bir qərarından xəbərdar idi və Zəmzəmin vasitəsi ilə bu məsələni Məkkədə Qüreyş başçılarına xəbər vermiş və onlardan istəmişdi ki, özlərini karvanın köməyinə yetirsinlər. Zəmzəmin yaratdığı səhnə Qüreyş dilavərlərinin və cəngavərlərinin karvanın xilas edilməsi və işin müharibə ilə qurtarması üçün ayağa qalxmalarına səbəb oldu. Qüreyş başçıları hərbi təlim görmüş, çoxlu müharibələrdə iştirak etmiş və o dövrün silahları ilə təchiz olunmuş doqquz yüz nəfərlə birlikdə Bədr çölünə tərəf hərəkət etdilər. Amma mənzilə çatmazdan əvvəl Əbu Süfyanın göndərdiyi başqa bir qasid vasitəsi ilə xəbər çatdı ki, karvan öz yolunu dəyişmiş, dolayısı yolla müsəlmanlar olan yerin həndəvərindən çıxaraq, özünü xilas etmişdir. Bununla belə, onlar bünövrəsi hələ möhkəmlənməmiş islam hökumətini məhv etmək üçün öz yollarına davam etdilər və hicrətin ikinci ilinin Ramazan ayının on yeddisində sübh çağı təpənin arxasından Bədr çölünə axışdılar. Müsəlmanlar Bədrin şimal keçidində Əl-üdvətüd-dünya dərəsinin ətəyində özlərinə mövqe seçib karvanın keçməsini gözləyirdilər. Elə bu vaxt xəbər çatdı ki, Qüreyş dilavərləri ticarət mallarını qorumaq üçün Məkkədən çıxmış və Əl-üdvətül-qüsva dərəsinin yüksək bir nöqtəsində özlərinə mövqə seçmişlər.

Peyğəmbərin ənsarla olan müqaviləsi müharibə müqaviləsi deyil, müdafiə müqaviləsi idi. Onlar Əqəbədə Peyğəmbərlə əhd-peyman bağlamışdılar ki, əgər düşmən Mədinəyə yürüş etsə, Peyğəmbəri müdafiə edəcəklər, Mədinədən xaricdə isə onun düşmənləri ilə işləri yoxdur. Buna görə də, Peyğəmbər (s) ənsarın cavanları və bir qrup mühacirdən təşkil olunmuş hərbi şurada ümumi rəy sorğusu keçirdi. Bu şurada müzakirə olunan məsələ bir tərəfdən bəzilərinin şücaətli, digər tərəfdən isə bəzilərinin qorxaq olmasını aşkara çıxardı. Əvvəlcə Əbu Bəkr ayağa qalxıb dedi:–Qüreyşin böyükləri və dilavərləri bu ordunun təchiz olunmasında iştirak etmişlər. Qüreyş heç vaxt bir dinə iman gətirməmiş, bir an belə xar və zəlil olmamışdır. Biz isə kifayət qədər hazırlıqla çıxmamışıq. (Yəni, məsləhət görürəm ki, bu yolla Mədinəyə qayıdaq.)

Ömər də ayağa qalxıb dostunun sözlərini təkrar etdi. Bu vaxt Miqdad ayağa qalxıb dedi:–Allaha and olsun ki, biz Bəni-Israilin Musaya: "Ey Musa, sən və Allahın gedib cihad edin, biz də burada oturmuşuq" dediyi sözləri yox, bunun əksini deyirik: "Sən öz Pərvərdigarının mərhəməti sayəsində cihad et, biz də sənin önündə vuruşacağıq."

Təbəri yazır: "Miqdad danışmaq üçün ayağa qalxanda Peyğəmbərin (o iki nəfərin sözlərindən narahat olduğuna görə) qəzəbdən sifəti tutulmuşdu, amma Miqdadın kömək etmək barədə ümidilə dolu olan sözləri sona çatdıqda həzrətin sifəti açıldı."

Səd Məaz da ayağa qalxıb (Qırmızı dənizə işarə edərək) dedi:–Siz haraya ayaq qoysanız, biz də sizin ardınızca hərəkət edəcəyik. Bizi hara məsləhət görürsünüzsə, ora da göndərin.

Bu vaxt Peyğəmbərin üzündə şadlıq və sevinc izləri görünməyə başladı. Onlara müjdə olaraq buyurdu:–Mən Qüreyşin qətlgahını görürəm.

Sonra islam qoşunu Peyğəmbər (s)-in rəhbərliyi ilə yola düşdü və Bədr sularının yaxınlığında özlərinə mövqe seçdilər.

Tarixçilərdən bir qrupu (Təbəri, Məqrizi və s.) həqiqət günəşini kin pərdəsi ilə ört-basdır etməyə çalışmış və Şeyxeynin (Əbu Bəkr və Ömərin) sözlərinin mətnini Vaqidinin "Məğazi"də yazdığı kimi nəql etmək istəməmişlər. Onlar iddia edib deyirlər ki, Əbu Bəkr ayağa qalxdı və yaxşı danışdı, Ömər də ayağa qalxıb yaxşı danışdı. Amma bu məşhur tarixçidən soruşmaq lazımdır ki, əgər onlar həmin şurada yaxşı söz demişdilərsə, bəs nə üçün onların dediyi sözləri nəql etməkdən boyun qaçırırsınız?! Halbuki Miqdad və Sədin sözlərini olduğu kimi təfsilatı ilə nəql edirlər. Əgər onlar yaxşı söz demişdilərsə, onda nə üçün Peyğəmbərin rəngi dəyişdi?! Özü də Təbəri bu məsələni açıqcasına qeyd etmişdir.

Indi artıq Əli (ə)-ın bu döyüşdəki mövqeyini araşdırmağın vaxtı gəlib çatmışdır.

Müsəlmanlar və Qüreyş cəngavərləri döyüş hazırlığına başladılar. Bir neçə kiçik hadisə müharibə alovunu şölələndirdi. Əvvəlcə təkbətək döyüş gedirdi. Hindin (Əbu Süfyanın arvadının) atası Ütbə, onun böyük qardaşı Şeybə və Ütbənin oğlu Vəlid hay-küy qopararaq, meydanın ortasına gəldi və mübariz tələb etdilər. Müsəlman qoşunundan əvvəlcə ənsarın dilavərlərindən üç nəfər onlarla döyüşmək üçün meydana girib özlərini təqdim etdilər. Amma Məkkə döyüşçüləri onlarla vuruşmaqdan imtina edib qışqırdılar: "Ey Məhəmməd, bizim tayfadan və bizimlə döyüşməyə layiq olanları döyüşə göndər!"

Peyğəmbər Übeydə ibni Haris ibni Əbdül-Müttəlibə, Həmzəyə və Əli (ə)-a əmr etdi ki, ayağa qalxıb düşmənə cavab versinlər. Islamın üç sərkərdəsi üzləri niqablı halda döyüşə yollandı. Onlar özlərini təqdim etdikdə Ütbə hər üçünü mübarizəyə qəbul etdi və dedi:–Hamınız bizimlə döyüşə layiq adamlarsınız.

Burada Vaqidi kimi bəzi tarixçilər yazırlar: "Ənsar dilavərlərindən üç nəfərin meydana getmək üçün hazırlaşdığı vaxt Peyğəmbər onları mübarizəyə getməkdən saxladı və ənsarın islamın ilk döyüşündə iştirak etməsini istəmədi. Həmçinin, bu işlə hamıya bildirdi ki, tövhid ayini o qədər əzizdir ki, özünün ən əziz və ən yaxın adamlarını bu mübarizəyə göndərməyə hazırdır. Buna görə də Bəni-Haşimə xitabən buyurdu:–Ayağa qalxıb batil ilə döyüşün! Onlar Allah nurunu söndürmək istəyirlər!

Bəziləri deyirlər ki, bu döyüşdə hər döyüşçü öz yaşıdı ilə qarşılaşdı. Onların içində ən cavanı olan Əli (ə) Müaviyənin dayısı Vəlid ilə, yaşda ortancıl olan Həmzə Müaviyənin ana babası olan Ütbə ilə və onların içində ən yaşlı olan Übeydə isə Şeybə ilə döyüşə başladılar. Amma ibni Hişam yazır ki, Şeybə Həmzə ilə, Ütbə isə Übeydə ilə üzbəüz idi. Indi bu iki fikirdən hansının doğru olduğunu araşdıraq. Aşağıdakı iki mətləbi nəzərə alsaq həqiqət aydın olar:

1) Tarixçilər yazırlar ki, Həmzə və Əli öz rəqiblərini elə ilk anlarda öldürdülər, amma Übeydə və onun rəqibi bir-birinə zərbə endirirdilər. Hər ikisi bir-birini yaralamışdı, amma biri digərinə qələbə çala bilmirdi. Əli və Həmzə öz rəqibini öldürdükdən sonra Übeydənin köməyinə gəlib onun rəqibini də öldürdülər.

2) Əmirəl-möminin Müaviyəyə yazdığı məktubda buyurur: "Bir gündə sənin babana (Müaviyənin anası Hindin atası Ütbəyə), dayına (Ütbənin oğlu Vəlidə) və qardaşına (Hənzələyə) endirdiyim qılınc indi də mənim yanımdadır." (Yəni, o qüvvə elə indi də varımdır.)

Başqa bir yerdə buyurur: "Ey Müaviyə, məni qılınclamı qorxudursan?! Halbuki mənim qılıncımın sənin qardaşının, dayının və babanın başına enməsindən agahsan və bilirsən ki, hamısını bir gündə öldürmüşəm."

Bu iki məktubdan aydın olur ki, həzrət Əli (ə)-ın Müaviyənin müşrik babasını öldürməkdə əli olmuşdur. Digər tərəfdən, Həmzə və Əli (ə) öz rəqiblərini heç bir kömək almadan həlak etmişdilər. Əgər Həmzə Müaviyənin babası Ütbə ilə vuruşmuş olsaydı, onda Əli (ə) deyə bilməzdi ki, "Ey Müaviyə, sənin baban mənim qılıncımın zərbəsi ilə həlak olmuşdur." Deməli şübhə yoxdur ki, Şeybə Həmzənin, Ütbə də Übeydənin rəqibi imiş. Həmzə və Əli öz rəqiblərini öldürdükdən sonra, Ütbəyə tərəf gedərək və onu da öldürdülər.

Əli (ə) Allahın əmri və islamın gözəl qanununa əsasən gəncliyinin tufanlı dövründə öz həyat gəmisinə sakitlik və aramlıq bəxş etmək qərarına gəlir. Amma onun kimi bir şəxsiyyət həyat yoldaşı seçərkən heç vaxt nisbi və müvəqqəti bir rahatlıqla kifayətlənərək, həyatının başqa üfüqlərini nəzərindən yayındıra bilməzdi. Buna görə də elə bir həyat yoldaşı tapmaq istəyirdi ki, iman, təqva, elm, bilik, dünyagörüş, nəciblik və əsil-nəsəb baxımından misilsiz olsun. Əli (ə) üçün belə bir həyat yoldaşı anadan olduğu dövrdən o vaxta kimi bütün xüsusiyyətlərindən tam agah olduğu şəxsdən–Peyğəmbərin (s) qızı Fatimeyi-Zəhra (ə)-dan başqa heç kəs ola bilməzdi.

Əli (ə)-dan qabaq Əbu Bəkr və Ömər Peyğəmbər (s)-in qızı ilə evlənmək üçün hazır olduqlarını elan etmiş, lakin hər ikisi Peyğəmbərdən bu cavabı eşitmişdilər: "Zəhranı ərə vermək üçün ilahi vəhyi gözləyirəm." O iki nəfər Həzrəti Zəhra (ə) ilə evlənməkdən ümidsiz olduqda Ovs qəbiləsinin rəisi Səd-Məaz ilə söhbət etmişdilər və dərk etdilər ki, Əli (ə)-dan başqa bir kəs Zəhra (ə) ilə evlənməyə layiq deyil, eləcə də Peyğəmbər (s)-in nəzərdə tutduğu adam ondan başqası deyil. Buna görə də birlikdə Əli (ə)-ı axtarmağa başladılar və nəhayət onu ənsardan olan bir nəfərin bağında tapdılar. Əli (ə) öz dəvəsi ilə xurmaları suvarırdı. Onlar Əliyə üz tutub dedilər:–Qüreyşin əyan-əşrafı Peyğəmbər (s)-in qızına elçiliyə gediblər. Peyğəmbər (s) onlara cavab verib ki, Zəhranın işi Allahın iznindən asılıdır. Biz ümidvarıq ki, əgər sən (malik olduğun xidmətlər və fəzilətlərlə belə) Fatimə üçün elçilik etsən, münasib cavab eşidəcəksən. Əgər sənin mal-dövlətin az olsa, biz sənə kömək etməyə hazırıq.

Bu sözləri eşidən Əli (ə)-ın gözləri sevinc yaşları ilə doldu. O dedi:–Mənim Peyğəmbər (s)-in qızına meyl və məhəbbətim var.

Bunu deyib işindən əl çəkdi və Peyğəmbərin evinə tərəf yollandı. (O vaxt Peyğəmbər Ümmü Sələmənin yanında qalırdı). Evin qapısını döyəndə Peyğəmbər dərhal Ümmü Sələməyə dedi:–Qalx ayağa və qapını aç. Bu, Allahın və Onun Rəsulunun sevdiyi bir şəxsdir.

Ümmü Sələmə deyir: "Peyğəmbər (s)-in təriflədiyi bu şəxsi tanımaq şövqü mənə elə təsir etmişdi ki, qapını açmağa gedəndə az qalırdı ki, ayaqlarım bir-birinə dolaşsın. Mən qapını açdım və Əli (ə) evə daxil olub Peyğəmbər (s)-in hüzurunda əyləşdi. Amma həyası və Peyğəmbərin məhzərinin əzəməti onun bir söz deməsinə mane olurdu. Ona görə də, başını aşağıya salmışdı. Ortalığa sükut çökmüşdü. Nəhayət, Peyğəmbər (s) sükutu pozub dedi:–Elə bil bir iş üçün gəlmisən?

Əli (ə) cavab verdi:–Mənim risalət ailəsi ilə olan qohumluğum və həmçinin bu din yolunda sabitqədəm olmağım, islamın inkişaf etməsində etdiyim cihad və səylərim Sizə aydındır.

Peyğəmbər buyurdu:–Sənin məqamın bu deyilənlərdən də yüksəkdir.

Əli (ə) dedi:–Məsləhət görürsünüzmü ki, Fatiməni mənə əqd edəsiniz? Əli (ə) evlənmə təklifini irəli sürdükdə öz təqvasına və parlaq xidmətlərinə arxalanır və bu yolla hamıya öyrədir ki, üstün olmağın meyarı gözəllik, sərvət və mənsəb yox, yalnız və yalnız təqvadır.

Peyğəmbəri-Əkrəm (s) qadının da azad şəkildə özünə həyat yoldaşı seçmə haqqını bəyan edərək Əli (ə)-a belə cavab verdi:–Sizdən qabaq başqaları da qızıma elçiliyə gəlmişdilər. Mən onların istəkləri barəsində qızımla məsləhətləşdim, amma Fatimənin üzündə onlara qarşı şiddətli narazılıq hiss etdim. Indi sizin istəyiniz barədə onunla məsləhətləşib, sonra nəticəni sizə xəbər verərəm.

Peyğəmbər (s) Zəhra (ə)-ın evinə daxil oldu. Zəhra (ə) ayağa qalxıb əbanı atasının çiynindən götürdü və (Peyğəmbərin) ayaqqabılarını çıxarıb mübarək ayaqlarını yudu. Sonra dəstəmaz alıb Peyğəmbər (s)-in hüzurunda əyləşdi. Peyğəmbər öz qızı ilə söhbətə belə başladı:–Əbu Talibin oğlu Əlinin islamdakı fəzilət və məqamı bizə aydındır. Mən Allahdan istəmişdim ki, səni Öz məxluqunun içində ən yaxşı adama qismət etsin. Hal-hazırda o, sənə elçiliyə gəlmişdir. Bu barədə nə deyirsən?

Zəhra (ə) dərin bir sükuta daldı, amma üzünü Peyğəmbər (s)-dən döndərmədi və hətta azacıq narazıçılıq belə onun üzündə zahir olmadı. Rəsuli-Əkrəm (s) ayağa qalxıb buyurdu: "Allahu əkbər! Qızımın susması onun razılıq əlamətidir."

Islam dinində hər bir müsəlman başqaları ilə bərabərdir və bir müsəlmanla ailə quran müsəlman qadın öz şənində olan kişi ilə həyat əhd-peymanı bağlayır. Amma ruhi, mənəvi və fikri nöqteyi-nəzərdən araşdırdıqda, qadınların çoxunun bəzi kişilərin–və əksinə, tayı olmadığı aydın olur. Ali, insani və əxlaqi səciyyələrə, həmçinin dərin elmə və biliyə malik olan nəcib və şərafətli müsəlman kişilər ruhiyyə və əxlaqi səciyyələrdə onlara tay və oxşar olan qadınlarla ailə qurmalıdırlar. Bu qanun yüksək əxlaqi fəzilətlərə, dərin düşüncə və biliyə malik olan ismətli və təqvalı qadınlara da aiddir. Evlənib ailə qurmaqda olan ümdə məqsəd–yəni, həyat boyu ruhi aramlıq, arxayınlıq və rahatlıq bu məsələyə riayət etmədən təmin olunmaz və bu halda həyat mühitinə bir növ əxlaqi uyğunluq, ruhi bərabərlik və cazibə hakim olmayınca qurulan ailə lazımi davamlılıqdan bəhrələnməyəcək. Bu deyilənləri nəzərə almaqla Peyğəmbər (s)-ə xitab olunan ilahi kəlamın mahiyyəti aydın olar: "Əgər Əlini yaratmasaydım, yer üzündə sənin qızın Fatiməyə layiq bir adam tapılmazdı."

Aydındır ki, onun şəninə layiq olmaq məqam və ruhi cəhətdəndir.

O zaman Əli (ə)-ın varı-yoxu yalnız qılıncı və zirehli paltarı idi. Bunların vasitəsi ilə Allah yolunda cihad edirdi. Bir dəvəsi də var idi ki, onunla Mədinə bağlarında işləyir, nəticədə daha ənsara qonaq olmağa ehtiyac qalmırdı. Elçilik və əqd oxunma mərasimindən sonra əziz həyat yoldaşı üçün zəruri olan mənzil avadanlığı təşkil etməyin və Peyğəmbərin qızı ilə olan müştərək həyata başlamağın yollarını araşdırdı. Peyğəmbər (s) razılaşdı ki, Əli (ə) öz zirehli paltarını satıb onun bir hissəsini Fatimə (ə)-ın kəbin haqqı kimi Peyğəmbərin ixtiyarında qoysun.

Zireh dörd yüz dirhəmə satıldı. Peyğəmbər (s) onun bir qədərini Bilala verdi ki, Zəhra (ə) üçün ətir alsın. Qalanını isə Əmmar Yasir və öz dostlarından bir neçəsinə verdi ki, Əli və Zəhra üçün ev əşyaları alsınlar.

Zəhra (ə)-ın cehizlərindən islamın böyük qadınının həyat şəraitini yaxşıca dərk etmək olar. Peyğəmbər (s)-in göndərdiyi adamlar bazardan qayıtdılar. Onların Zəhra (ə) üçün aldıqları şeylər aşağıdakılar idi:

1) Bir köynək (7 dirhəm),

2) Bir örpək (1 dirhəm),

3) Bütün bədəni örtməyən bir qara dəsmal,

4) Taxta və xurma lifindən hazırlanmış təxt,

5) Biri xurma lifindən, biri isə yundan olan iki döşək,

6) Dörd ədəd balış: ikisi yundan, ikisi isə xurma lifindən,

7) Pərdə,

8) Hicri həsir,

9) Əl daşı (taxılı üyütmək üçün),

10) Böyük teşt,

11) Su məşgi (dəridən),

12) Süd üçün taxta kasa,

13) Su üçün taxta qab,

14) Aftafa,

15) Böyük mis qab,

16) Bir neçə kuzə,

17) Gümüş qolbağı.

Peyğəmbərin dostları aldıqları şeyləri gətirib təqdim etdikdə, o həzrət qızının ev vəsaitlərinə baxa-baxa buyurdu: "Ilahi, qab-qacaqlarının çoxunu saxsı təşkil edənlərin həyatını mübarək et!"

Peyğəmbər (s)-in qızının mehriyyəsi beş yüz dirhəm idi ki, hər dirhəm bir misqal gümüşə barəbər idi. Peyğəmbəri-Əkrəm (s)-in əziz qızının toy mərasimi çox sadə keçirildi. Nikahdan bir ay keçəndən sonra Peyğəmbərin zövcələri Əli (ə)-a dedilər:–Niyə həyat yoldaşını öz evinə aparmırsan?!

Əli (ə) bu iş üçün hazırlaşdığını bildirdi. Ümmü Əymən Peyğəmbərin (s) hüzuruna gedib dedi:–Əgər Xədicə sağ olsaydı, qızı Fatimənin toy mərasimində çox sevinər, şad olardı.

Peyğəmbər (s) Xədicənin adını eşitdikdə kövrəldi, gözləri yaşla doldu və buyurdu:–Hamı məni təkzib edən bir vaxtda o məni təsdiq etdi və Allahın dinini yaymaqda mənə kömək etdi, öz mal-dövləti ilə islamın genişlənməsinə yardımçı oldu.

Ümmü Əymən dedi:–Fatiməni bəxt evinə yola salmaqla hamını sevindirin!

Rəsuli-Əkrəm (s) göstəriş verdi, otaqlardan birini Zəhranın toy gecəsi üçün hazırlayıb bəzədilər. Gəlini bəy evinə aparmağın vaxtı gəlib çatdı. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) Zəhranı yanına çağırdı. Həzrət Zəhra (ə) üzündən xəcalət təri axan bir halda atasının hüzuruna gəldi. Xəcalətin şiddətindən ayaqları əsirdi, az qalırdı ki, yerə yıxılsın. Bu vaxt Peyğəmbər (s) onun üçün dua edib buyurdu: "Allah dünya və axirətdə səni xətalardan hifz etsin!"

Sonra Zəhranın üzünü açaraq onun əlini Əlinin əlinə verib onu (Əlini) təbrik etdi və buyurdu: "Ya Əli, Allah sənin Rəsulullahın qızı ilə olan izdivacını mübarək etsin. Fatimə necə yaxşı həyat yoldaşıdır!"

Sonra isə üzünü Fatiməyə tutub dedi: "Əli çox gözəl həyat yoldaşıdır!"

Bunu deyib hər ikisinə göstəriş verdi ki, Allah evinə tərəf yollansınlar. Sonra Səlman kimi görkəmli bir şəxsiyyətə göstəriş verdi ki, Zəhra (ə) minən dəvənin yüyənini tutsun. O həzrət bununla əziz qızının yüksək məqamını bildirmək istəyir. Bəylə-gəlin bəy otağına gedəndə hər ikisi xəcalətdən gözlərini yerə dikmişdilər. Peyğəmbər (s) otağa daxil oldu və əlində olan qabdakı sudan təbərrük olaraq qızının başına və bədəninə səpib hər ikisinə belə dua etdi: "Pərvərdigara, bu mənim qızımdır və camaatın içində mənə ən sevimli olan bir kəsdir. Pərvərdigara, bu da mənim qardaşım və camaatın içində mənə ən əziz olan bir şəxsdir. Ilahi, bunların məhəbbət tellərini daha da möhkəmləndir!"