İslam-Kitabxanasıİslam-Kitabxanası

Azan vaxtları
Saytda axtar
Saytın menyusu
Kitabxana əxlaq
Zərif nöqtələr [5]
Böyük rəhbər ayətullah Xameneinin həyatından əhvalatlar [16]
Həyat dərsi [5]
İslam dünyagörüşü - Cəmiyyət və tarix [16]
İnsan və mənəviyyat [10]
İmam Hüseynin (ə) əxlaqi görüşləri [0]
Xəbərdarlıq [3]
“Miratur-rəşad” (hidayət güzgüsü) [15]
İslamda ailə 2 [16]
İslamda ailə 1 [16]
Fəsad sərçeşməsi (Şeytan tələsi) [6]
İslamda Əxlaq 2 [20]
İslamda Əxlaq 1 [26]
İmam Sadiqin (ə) bəyani ilə yaranışın sirləri [8]
Siddiqeyi-Tahirə (ə) 2 [13]
Siddiqeyi-Tahirə (ə) 1 [12]
Ailə səadətinə necə nail olaq? [18]
Kumeyl duasının şərhi 2 [13]
Kumeyl duasının şərhi 1 [12]
Minacatın əzəməti [13]
Ey ata, ey ana, biz müttəhimik [5]
Qadın - Fatimə Fatimədir [14]
Nəsihətlər [26]
İslam dünyagörüşü - Əbədi həyat [5]
Din təlimləri 2-ci cild (Uşaqlar və yeniyetmələr üçün dərslik) [30]
Din təlimləri 1-ci cild (Uşaqlar və yeniyetmələr üçün dərslik) [31]
İslam dünyagörüşü - İnsan Quranda [5]
İnsanı tanımaq [21]
Axirət azuqəsi 2-ci cild (Peyğəmbərin (s) Əbuzərə nəsihətləri) [24]
Axirət azuqəsi 1-ci cild (Peyğəmbərin (s) Əbuzərə nəsihətləri) [19]
Ariflərdən [9]
İslam dunyagörüşü İnsan və iman [6]
Əxlaqi və psixoloji çatışmazlıqların araşdırılması [19]
İslam və qərb mədəniyyəti [15]
Əbədi öyüd (ikinci cild) [22]
Əbədi öyüd (birinci cild) [23]
İlahi nəsihətlər [15]
Gəncliyin yeddi səması (zəruri dini biliklər) [9]
İslamda nümunəvi qadınlar – Fatimə (ə) [149]
Günahşünaslıq [19]
Nəfsin saflaşdırılması [24]
İslamda qəhrəman qadınlar [20]
Kəramət sahibləri [13]
Kamil insan [30]
Şəhadət yatağında Mövlanın (ə) öyüdü [17]
Rəbbin dərgahında [22]
İmam Hüseynin (ə) əxlaqi görüşləri [11]
İbrət güzgüsü [14]
İmam Zamanla görüşənlər [15]
Allaha doğru [33]
Allahın elçisi [20]
Sadiq yol axtaranlar üçün imam Sadiqin (ə) nəsihətləri [29]
Məhəbbət iksiri [26]
Hicab [14]
Kaş valideynlərim biləydi! [14]
Ayətullahül-üzma Behcətin həyatı [14]
Nəfsi saflaşdırmadan qabaq özünütanıma [4]
Övsafül-Əşraf [7]
Gənc ailələr üçün göstərişlər [6]
Əxlaq elmində 50 dərs [51]
İslamda övlad [1]
Islamda evlənmə və ailə hüququ-2 [11]
Islamda evlənmə və ailə hüququ-1 [13]
Bizim sorgumuz
Ramazan ayında oruc tutmusuzmu?
Total of answers: 2074
Saytın menyusu
Şərhlər: 14
Rəsmlər: 618
Əxlaq: 1118
Müxtəlif: 481
Etiqat, Tarix, Fəlsəfə: 1448
Quran, Hədis, İslam təlimləri, Fiqh: 1131
Statistika

Burda olanlar 1
Qonaqlar 1
İstifadəçilər 0
Son qeydiyyatçılar
  • TT
  • Yunus
  • proaga
  • xNota
  • Hamidofh20
  • Katusumi
  • Vefa
  • Saday
  • Muhammed
  • Ferec313
  • Main » Files » Tarix » Vilayət günəşi (1-ci cild)

    Vilayət günəşi (1-ci cild)
    2012-02-18, 8:24 AM
    İMAMƏT BARƏSİNDƏ İKİ NƏZƏRİYYƏ
    Şiə alimlərinin nəzərincə, xilafət Allah tərəfindən islam cəmiyyətinin ən ləyaqətli və ən bilikli şəxsinə verilən ilahi bir mənsəbdir. Peyğəmbərlə Imam arasında olan aydın fərq budur ki, Peyğəmbər şəriətin əsasını qoyan, vəhyin nazil olduğu şəxsdir, həm də kitab sahibidir. Imam bu işlərdən heç birinə malik olmasına baxmayaraq, hökumət işləri və rəhbərlikdən başqa, Peyğəmbərin fürsətinin olmaması və ya şəraitin qeyri-münasib olması səbəbi ilə bəyan etməyə müvvəffəq olmadığı və öz canişininin öhdəsinə qoyduğu dini məsələləri ümmət üçün bəyan edib aydınlaşdırır. Buna görə şiələrin nöqteyi-nəzərindən xəlifə yalnız dövrün hakimi, dinin rəhbəri, qanunların icraçısı, hüquqları qoruyub bərpa edən və ölkə sərhədlərinin keşikçisi deyil, o həm də müəmmalı və çətin dini məsələləri aydınlaşdıran, dinin banisi tərəfindən–müəyyən səbəblərə görə–bəyan olunmayan hökmləri və qanunları təkmilləşdirən şəxsdir.
    Amma sünnü alimlərinin nəzərincə, xilafət camaat tərəfindəndir və həm də çox adi bir mənsəbdir. Bu məqamın (xilafətin) məqsədi zahiri hökuməti və müsəlmanların maddi işlərini qoruyub hifz etməkdən başqa bir şey deyildir. Dövrün xəlifəsi ümumxalq kütləsinin rəyinə əsasən və siyasi, məhkəmə və iqtisadi işləri idarə etmək üçün seçilir. Amma başqa işlər, eləcə də Peyğəmbər (s)-in dövründə bəzi səbəblərə görə geniş şəkildə bəyan olunmayan hökmlər islam alimlərinə aiddir, onlar da bu cür çətinlikləri ictihad (öz rəylərinə istinad etmək) yolu ilə həll edirlər.
    Xilafətin həqiqi mənası barəsində mövcud olan bu iki müxtəlif nəzər əsasında müsəlmanların arasında iki müxtəlif cinah yarandı, onlar iki dəstəyə bölündülər. Bu ixtilaflar indiyə kimi qalmaqdadır. Birinci nəzəriyyəyə əsasən, Imam bəzi işlərdə Peyğəmbərlə şərikdir, Peyğəmbər üçün lazım olan şərtlər Əmam üçün də lazımdır. Bu şərtlər aşağıdakılardır:
    1) Peyğəmbər məsum (pak) olmalıdır. Yəni bütün ömrü boyu günah iş görməməli, dini hökmləri və həqiqətləri bəyan etməkdə, camaatın dini və etiqadi suallarına cavab verməkdə səhvə və xətaya düçar olmamalıdır. Imam da belə olmalıdır. Hər iki müddəanın da dəlili eynidir.
    2) Peyğəmbər din və şəriətdə ən bilikli şəxs olmalı və dini məsələlərdən heç biri onun üçün məchul qalmamalıdır. Imam da Peyğəmbər zamanında bəyan olunmayan şəriət məsələlərini bəyan və təkmil edən şəxs olduğu üçün dini hökmlərdə və məsələlərdə ən bilikli şəxs olmalıdır.
    3) Nübüvvət seçki yolu ilə yox, nəsb yolu ilə–yəni, Allah tərəfindən təyin olunmaqla–olmalıdır. Peyğəmbəri Allah caamata tanıtmalıdır və məhz Onun tərəfindən peyğəmbərliyə təyin olunmalıdır. Camaat arasında da yalnız peyğəmbərdir ki, məsumu qeyri-məsumdan seçir, qeybi inayətlər sayəsində elə bir məqama çatır ki, dinin bütün incəliklərinə vaqif olan şəxsi tanıyır. Bu üç məsələ Peyğəmbər barəsində şərt olduğu qədər onun canişini olan Imamda da şərtdir.
    Amma ikinci nəzəriyyəyə əsasən, nübüvvətin ismət, ədalət, elm, şəriətə tam agahlıq, Allah tərəfindən təyin olunma qeyb aləmi ilə əlaqə və s. kimi şərtlərin heç biri imamətdə lazım deyil. Əgər öz ağlına istinad etmək və başqa müsəlmanlarla müşavirə aparmaq sayəsində islamın şan-şöhrətini və əzəmətini qorusa, ümmət içərisində cəza tədbirlərini icra etməklə əmin-amanlığı bərqərar etsə və cihad vasitəsilə islam ərazilərini genişləndirsə, elə bunlar onun xəlifə olmasına kifayətdir.
    Indi biz imamətin Allah tərəfindən təyin olunan bir məqammı, yoxsa seçki yolu ilə olan bir məqam olmasını, eləcə də peyğəmbərin öz canişinini şəxsən təyin etməsinin zəruri olmasını yoxsa cəmiyyətin öhdəsinə qoymalı olmasını bir sıra ictimai hesablamalarla araşdıracağıq, əziz oxucular görəcəklər ki, Peyğəmbər (s) zamanının ictimai, mədəni və xüsusilə siyasi şəraiti Peyğəmbər (s)-in öz sağlığında canişinlik müşkülünü həll etməsini və bu məsələni cəmiyyətin ixtiyarına qoymamasını tələb edirdi. Şəkk yoxdur ki, islam dini ümumbəşəri və axırıncı dindir. Peyğəmbər (s) həyatda olduğu müddət ərzində ümmətə rəhbərlik etmək onun öhdəsində idi. Onun vəfatından sonra isə rəhbərlik məqamı hökmən cəmiyyətin ən ləyaqətli şəxsinə tapşırılmalı idi.
    Peyğəmbər (s)-dən sonra rəhbərlik məqamının seçki ilə, yoxsa təyin edilməklə olması barədə iki nəzəriyyə mövcuddur: Şiələrin etiqadına əsasən ümmətə rəhbərlik Allah tərəfindən təyin olunan bir məqamdır və Peyğəmbərin canişini hökmən Allah tərəfindən təyin olunmalıdır. Halbuki sünnülərin etiqadına görə bu məqam seçki yolu ilə olmalıdır və ümmət gərək Peyğəmbərdən sonra ölkə işlərini idarə etmək üçün bir nəfəri seçsin. Hər iki nəzəriyyə tərəfdarları öz müddəalarının isbatı üçün müxtəlif dəlillər gətirmişlər. (Bu dəlillər əqaid kitablarında qeyd olunmuşdur.) Burada araşdırılmalı olan əsas məsələ risalət əsrinə hakim olan şəraitin təhlil olunmasıdır. Bu da öz növbəsində iki nəzəriyyədən birini isbat edə bilər. Risalət əsrində islamın daxili və xarici siyasəti Peyğəmbər (s)-in canişininin Allah tərəfindən və məhz Peyğəmbərin özünün vasitəsi ilə təyin olunmasını tələb edirdi. Çünki islam cəmiyyəti həmişə ciddi bir xətərlə, yəni xaricdən Roma və Iran imperiyaları, eləcə də daxildəki münafiqlər tərəfindən müharibə, fəsad və anarxiya törənməklə təhdid olunurdu. Həmçinin, ümmətin mənafeyi də bunu tələb edirdi ki, Peyğəmbər (s) siyasi bir rəhbər təyin etməklə bütün cəmiyyəti xarici düşmənlər qarşısında vahid bir cəbhədə birləşdirsin və daxili ixtilafların da ona kömək etdiyi düşmənin nüfuz edib hakim olması zəminini aradan qaldırsın.
    Bu təhlükəli üçbucağın bir tərəfini yarımadanın şimalında yerləşən Roma imperatorluğu təşkil edirdi və Peyğəmbər bu barədə həmişə nigaran idi. Roma barədə fikirlər ölüm anlarına qədər onun fikrindən çıxmadı. Müsəlmanlar ilk dəfə hicrətin səkkizinci ilində Fələstin diyarında məsihi dinindən olan Roma ordusu ilə qarşılaşdılar. Bu hərbi toqquşma Cəfər Təyyar, Zeyd ibni Harisə və Əbdüllah ibni Fəvahə kimi islamın üç böyük sərkərdəsinin şəhid olması və islam qoşununun məğlubiyyəti ilə nəticələndi. Islam qoşununun geri çəkilməsi Qeysər ordusunun cürətlənməsinə səbəb oldu. Təzə qurulmuş islam dövlətinin paytaxtının hər an hücuma məruz qalması gözlənilirdi. Buna görə də hicrətin doqquzuncu ilində Peyğəmbər (s) böyük bir ordu ilə Şam sərhədlərinə doğru hərəkət etdi ki, hər növ hərbi toqquşmalarda özü şəxsən qoşuna rəhbərlik etsin. Başdan-başa əzab-əziyyətlə dolu olan bu səfərdə islam ordusu öz qədimki heysiyyətini yenidən tapıb siyasi həyatını yeniləşdirə bildi. Amma bu nisbi qələbə Peyğəmbəri qane etmədi. Odur ki, öz xəstəliyindən bir neçə gün qabaq islam ordusunun Üsamə ibni Zeydin sərkərdəliyi ilə Şam sərhədlərinə gedib döyüşə hazır olmağını əmr etdi. Üçbucağın ikinci tərəfi Iran imperatorluğu idi. Iran şahı Xosrov qəzəbin şiddətindən Peyğəmbər (s)-in göndərdiyi məktubu cırmış, onun göndərdiyi şəxsi təhqir edərək saraydan və hətta ölkədən qovmuş, Yəmənin valisinə yazmışdı ki, Peyğəmbəri tutsun, imtina edəcəyi təqdirdə onu öldürsün.
    Xosrov Pərvizin Peyğəmbər (s) zamanında ölməsinə baxmayaraq, uzun illər Iranın müstəmləkəsi olan Yəmənin istiqlaliyyət məsələsi Xosrov sülaləsinin gözündən yayınmırdı. Təkəbbür və lovğalıq Iran siyasətçilərinə belə bir qüdrətli dövlətin varlığını qəbul etməyə icazə vermirdi. Üçüncü təhlükə münafiqlər tərəfindən gözlənilən təhlükə idi. Onlar müsəlmanlar arasında həmişə "casus" kimi çalışırdılar. Hətta Peyğəmbərə Təbuk-Mədinə yolunda sui-qəsd də hazırlamışdılar. Onlardan bəziləri öz aralarında deyirdilər ki, Peyğəmbərin ölməsi ilə islam hərəkatı sona yetəcək və hamılıqla rahat olacaqlar.
    Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra Əbu Süfyan hiyləyə əl atdı. O, Əli (ə)-la beyət etməklə müsəlmanları bir-birinə düşmən olan iki cinaha parçalamaq, "suyu bulandırıb balıq tutmaq" istəmişdi. Amma Əli (ə) Əbu-Süfyanın çirkin niyyətindən xəbərdar olduğu üçün onun sözünü rədd edib buyurdu: "Allaha and olsun, sənin fitnə-fəsad salmaqdan başqa bir məqsədin yoxdur! Fitnə odunu şölələndirmək sənin təkcə bu günkü işin deyil, əksinə, dəfələrlə şər (ictişaş) yaratmaq istəmisən. Bil ki, mənim sənə ehtiyacım yoxdur."
    Münafiqlərin təxribatçılıq qüdrətləri çox güclü idi, belə ki, "Ali-Imran", "Nisa", "Maidə", "Ənfal", "Tövbə", "Ənkəbut", "Əhzab", "Məhəmməd" (s), "Fəth", "Mücadilə", "Hədi d", "Munafiqun" və "Həşr" surələrində bu barədə çoxlu mətləblər qeyd olunmuşdur. Görəsən, islamın pusqusunda durmuş bu cür qüvvəli düşmənlərin varlığı ilə belə, Peyğəmbərin özündən sonra yenicə əsası qoyulmuş islam cəmiyyəti üçün dini, siyasi və s. rəhbər təyin etməməsi düzgün və məntiqli bir iş olardımı?
    Ictimai hesablamalar aşkar şəkildə göstərir ki, Peyğəmbər rəhbər təyin etməklə özündən sonra hər növ ixtilafın yaranmasının qarşısını almalı, möhkəm və davamlı bir müdafiə xətti yaratmaqla iman vəhdətini təmin etməli idi. Hər cür xoşagəlməz hadisənin, həmçinin Peyğəmbərin vəfatından sonra hər dəstənin "əmir bizdən olmalıdır"–deməyinin qarşısını almaq layiqli bir rəhbər təyin etməkdən başqa bir yolla mümkün deyildi. Bu ictimai hesablama bizə "Peyğəmbərin özündən sonra rəhbər təyin etməsinin vacibliyi" nəzəriyyəsinin tam düzgün olmasını göstərir. Bəlkə də Peyğəmbər məhz bu və digər səbəblərə görə, besətin ilk günlərindən həyatının son anlarına qədər dəfələrlə canişinlik məsələsindən söhbət açmış, öz canişinini–həm risalətin əvvəlində, həm də axırında–təyin etmişdir. Indi isə bunun hər iki qismini bəyan edirik.
    BİRİNCİ NƏZƏRİYYƏNİN HAQQ OLDUĞUNU İSBAT EDƏN ƏQLİ VƏ FƏLSƏFİ DƏLİLLƏR
    Ictimai hesablamaları nəzərə almasaq da, Peyğəmbər (s)-dən gəlib çatan xəbər və rəvayətlər şiə alimlərinin nəzəriyyəsini təsdiq edir. Peyğəmbər (s) risaləti dövründə dəfələrlə öz vəsisi və canişinini təyin etməklə, imamət mövzusunu seçki və ümumxalq rəyinə müraciət etmək dairəsindən xaric etmişdir. O yalnız ömrünün axırında deyil, həm də risalətin başlanğıcında, yüz nəfərdən artıq adamın iman gətirmədiyi bir dövrdə öz canişinini camaata tanıtdırmışdı. Özünün yaxın qohum-əqrəbasını ilahi əzabdan qorxudub, onları ümumi dəvətdən qabaq islamı qəbul etməyə dair (Allah tərəfindən) məmur olduğu bir gündə Bəni-Haşimin başçılarından 45 nəfərin iştirak etdiyi məclisdə belə buyurdu: "Sizin aranızda mənə kömək edəcək ilk şəxs, mənim sizin içinizdəki vəsim və canişinim olacaqdır." Əli (ə) onların arasından ayağa qalxıb onun Peyğəmbəri təsdiq edən vaxt Peyğəmbər orada olanlara üz tutub demişdi: "Bu cavan mənim qardaşım, vəsim və canişinimdir."
    Təfsirçilər və hədis alimləri arasında bu hədis "Hədisi yovmüd-dar" və ya "Hədisi bədəd-dəvət" adı ilə məşhurdur. Peyğəmbər (s) təkcə risalətin əvvəlində yox, eləcə də müxtəlif yerlərdə:–həm səfərdə, həm də qeyri yerlərdə–Əli (ə)-ın vilayət (rəhbərlik) və canişinliyini aşkar şəkildə demişdir, amma onların heç biri əzəmət, aşkarlıq, qətiyyət, ümumiyyət nöqteyi-nəzərindən "Hədisi Qədir"ə çata bilməzlər. Indi isə Qədir hadisəsini təfsilatı ilə zikr edirik.
    QƏDİR-XUM HADİSƏSİ
    Qədir-Xum hadisəsi
    Hicrətin onuncu ilində Peyğəmbər (s) Həcc mərasimini icra etmək üçün Məkkəyə yola düşdü. Bu dəfə belə bir vacib əməlin yerinə yetirilməsi əziz Peyğəmbərin ömrünün axırıncı ilinə təsadüf edirdi. Buna görə də onu "Həccətül-vida" (vida Həcci) adlandırırlar. Həcc mərasiminin qayda-qanunlarını dəqiq öyrənmək və Peyğəmbərlə həmsəfər olmaq həvəsi ilə onunla yoldaş olanların sayı təxminən 120 min nəfərə çatdı. Həcc mərasimi sona çatdı. Əzəmətli bir cəmiyyət o həzrəti müşayiət edən bir halda Mədinəyə tərəf yola düşdü. Məkkədə ona qoşulan şəxslərdən başqa hamı onun yanında idi. Karvan Qədir-Xum adlı susuz bir səhraya (Cöhfədən üç millik məsafədədir) çatanda vəhy mələyi nazil oldu, Allah tərəfindən Peyğəmbərə dayanmaq əmri verdi. Peyğəmbər (s) də əmr etdi ki, hamı dayansın, arxadakılar da gəlib çatsınlar. Karvandakılar Peyğəmbərin susuz bir məntəqədə, özü də günün hərarətinin yandırıcı və yerin qızmar olduğu günorta çağı, gözlənilməz və zahirdə yersiz görünən bu dayanmasından heyrətləndilər. Camaat öz-özünə deyirdi: "Allah tərəfindən böyük bir əmr gəlmişdir. Fərmanın böyük olması barədə elə bu kifayətdir ki, Peyğəmbərə əmr olunub ki, münasib olmayan bu şəraitdə hamını saxlayıb Allahın fərmanını çatdırsın."
    Allahın əmri aşağıdakı ayədə Peyğəmbərə nazil oldu: "Ey Peyğəmbər, Rəbbinin tərəfindən sənə nazil olanı camaata çatdır. Əgər bu işi etməsən, Allahın risalətini yerinə yetirmiş olazsan. Allah səni camaatdan (onların şərrindən) qoruyacaq."("Maidə" surəsi, ayə: 67 )
    Ayənin məzmununa diqqət yetirdikdə, aşağıdakı məsələlər aydın olar: Əvvəla, Peyğəmbərə təbliğ etmək əmr olunan fərman elə böyük və əzəmətlidir ki, əgər (qeyri-mümkün olan fərzlə) onu çatdırmaqda o həzrət qorxu hiss etsəydi və çatdırmasaydı, onda öz ilahi risalətini yerinə yetirməmiş, natamam qoymuş sayılardı. Onun risaləti məhz bu məmuriyyəti yerinə yetirməklə tamamlanacaqdı. Başqa sözlə desək, "ma unzilə iləykə" sözündən məqsəd heç də Quran ayələrinin və islam qayda-qanunlarının məcmusu deyildir. Çünki məlumdur ki, əgər Peyğəmbər (s) ilahi qayda-qanunların məcmusunu təbliğ etməsəydi, öz risalətini yerinə yetirməmiş olacaqdı. Bu halda bu məsələ tam aşkardır və ayə nazil olmasına heç bir ehtiyac yoxdur.
    Deməli, məqsəd xüsusi bir əmrdir ki, onun təbliğ olunması risalətin təkmil olunması sayılır ki, bu təbliğ olunmayınca mühüm vəzifə olan risalət özünün kamillik dərəcəsinə çatmaz. Buna görə də, bu əmr islamın mühüm pirinsiplərindən biri olmalıdır. Bu üsul digər islami əsl və qaynaqlarla qarşılıqlı əlaqədə olmalı, Allahın birliyi və Peyğəmbərin risalətindən sonra ən mühüm məsələ sayılmalıdır.
    Ikincisi, Peyğəmbər (s) ictimai şəraitin tələbi ilə ehtimal verirdi ki, bu məmuriyyətin yerinə yetirilməsi yolunda camaatdan ona bir zərər deyə bilər. Allah da onun iradəsini qüvvətləndirmək üçün buyurur: "Allah səni camaatın şərindən qoruyar."
    Indi isə islam təfsirçilərinin əmr olunan mövzunu təyin etməkdə verdikləri ehtimallardan hansının ayənin məzmununa daha yaxın olduğunu araşdıraq. Şiə hədisçiləri, eləcə də böyük sünnü hədisçilərindən otuz nəfəri bu fikirdədir ki, yuxarıdakı ayə Qədir-Xumda nazil olmuşdur və bu ayədə Allah Peyğəmbər (s)-ə əmr etmişdir ki, Əli (ə)-ı "möminlərin mövlası" və ixtiyar sahibi kimi tanıtdırıb xalqa təqdim etsin.
    Peyğəmbər (s)-dən sonra Imam (ə)-ın canişinliyi, vilayəti və rəhbərliyi çox böyük və mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir məsələ idi. Məhz buna görə də, onun çatdırılması risalətin təkmilləşdirilməsi və onun bəyan olunmasından çəkinmək risalət işində nöqsan idi. Həmçinin Peyğəmbər (s) ictimai və siyasi şərait baxımından qorxuya yol verməyə haqlı idi, çünki yaşı otuz üçü keçməyən Əli (ə) kimi bir şəxsin canişin və vəsi olması yaşca ondan çox böyük olanlara çox ağır gəlirdi.
    Bundan əlavə, Peyğəmbərin ətrafında olanlardan çoxunun yaxın adamlarının (kafirlərin) qanı döyüşlərdə Əli (ə)-ın vasitəsilə tökülmüşdü. Ona görə də belə bir fərdin camaata rəhbər təyin edilməsi onlara çox ağır gələcəkdi. Üstəlik Əli (ə) Peyğəmbər (s)-in əmioğlusu və kürəkəni olduğundan onun xilafətə təyin olunması dardüşüncəli adamların nəzərində bir növ qohumluq təəssübü kimi qiymətləndiriləcəkdi. Amma bu kimi qeyri-münasib şəraitlərə baxmayaraq, Allahın hikmətli iradəsi bu oldu ki, islamın davam etməsinə təzminat versin, Öz Peyğəmbərinin cahanşümul risalətini ondan sonra bir rəhbər və yol göstərən təyin etməklə kamilləşdirsin. Indi "Qədir" hadisəsini şərh edirik:
    Zil-hiccənin on yeddisində günortanın qızmar günəşi Qədir-Xum diyarına saçırdı. Tarixdə sayı 70 mindən 120 minə qədər qeyd edilən izdihamlı bir dəstə Peyğəmbərin əmri ilə o yerdə mənzil salıb o gündəki böyük tarixi hadisənin intizarını çəkirdilər. Isti şiddətli olduğundan əbalarının bir hissəsini başlarına, bir hissəsini isə ayaqlarının altına salmışdılar. O həssas anlarda azan səsi çölü bürüdü, müəzzinin təkbir səsi ucaldı. Hamı zöhr namazı qılmaq üçün hazırlaşdı. Peyğəmbər zöhr namazını o əzəmətli cəmiyyətlə birgə qıldı. Qədir diyarında o günə kimi belə əzəmətli bir cəmiyyət görünməmişdi. Sonra camaatın arasına gəlib dəvələrin yüklərindən düzəldilmiş bir minbərə çıxdı və uca səslə belə bir xütbə oxudu:
    "Sitayiş yalnız Allaha məxsusdur. Ondan kömək istəyirik, Ona iman gətirmişik, Ona təvəkkül edirik və öz nəfslərimizin şərindən, əməllərimizin pisliyindən o Allaha pənah aparırıq ki, yolunu azanlar üçün Ondan başqa heç bir hidayətçi və yolgöstərən yoxdur və Onun hidayət etdiyi şəxsi heç kəs azdıra bilməz. Şəhadət veririk ki, Ondan başqa heç bir məbud yoxdur və Məhəmməd Allahın bəndəsi və elçisidir. Ey camaat! Yaxın vaxtlarda mən haqqın dəvətinə "ləbbeyk" deyib sizin aranızdan gedəcəyəm. Mən də məsulam, siz də məsulsunuz. Mənim barəmdə nə fikirləşirsiniz?
    Peyğəmbərin səhabələri dedilər:–Şəhadət veririk ki, sən Allah dinini təbliğ etdin, bizə qarşı xeyirxah olub nəsihət verdin, bu yolda çox çalışdın. Allah sənə gözəl mükafat versin!
    Camaat sakitləşəndən sonra Peyğəmbər yenidən buyurdu:–Siz şəhadət vermirsinizmi ki, Allahdan başqa bir məbud yoxdur və Məhəmməd Allahın bəndəsi və Onun Peyğəmbəridir, (eləcə də şəhadət vermirsinizmi ki,) cənnət, cəhənnəm, ölüm haqdır və qiyamət günü şəksiz gəlib çatacaq, Allah bütün insanları dirildəcək?!
    Dedilər:–Bəli! Bəli! Şəhadət veririk.
    Peyğəmbər yenə buyurdu:–Mən sizin aranızda iki qiymətli əmanət yadigar qoyuram, görüm onlarla necə rəftar edəcəksiniz?!
    Bir nəfər soruşdu:–Bu iki qiymətli şeydən məqsəd nədir?
    Peyğəmbər buyurdu:–Siqli-əkbər (böyük əmanət) Allahın Kitabıdır. Onun bir tərəfi Allahın əlində, o biri tərəfi isə sizin əlinizdədir. Onun kitabına sarılın ki, yolunuzu azmayasınız. Siqli-əsğər isə mənim Əhli-beytimdir. Allahım mənə xəbər vermişdir ki, bu iki əmanət qiyamət gününə kimi bir-birindən ayrılmayacaq. Ey camaat, Allahın Kitabından və mənim Əhli-beytimdən qabağa keçməyin və o ikisindən geri qalmayın ki, məhv olarsınız.
    Bu vaxt Peyğəmbər Əli (ə)-ın əlindən tutub yuxarı qaldırdı, o qədər qaldırdı ki, onun qolunun altı hamıya göründü. Hamı Əli (ə)-ı Peyğəmbər (s)-in yanında görüb tanıdı. Onlar dərk etdilər ki, bu yığıncaq Əli (ə)-a aid olan bir məsələ barəsindədir. Hamı xüsusi bir maraqla Peyğəmbər (s)-in sözlərinə qulaq asmağa hazırlaşdı. Peyğəmbər buyurdu:–Ey camaat! Möminlərə qarşı onların özlərindən də artıq ixtiyar sahibi olan kimdir?
    Peyğəmbər (s)-in səhabələri dedilər:–Allah və Onun Peyğəmbəri daha yaxşı bilir.
    Peyğəmbər buyurdu:–Allah mənim mövlam, mən də möminlərin mövlasıyam və onlara, onların özlərindən artıq ixtiyar sahibiyəm. Ey camaat, mən hər kəsin mövlası və rəhbəriyəmsə, Əli də onun mövlası və rəhbəridir.
    Peyğəmbər axırıncı bu cümləni üç dəfə təkrar edib sonra belə dua etdi: "Pərvərdigara, Əlini sevən hər kəsi sev, Əli ilə düşmənçilik edən hər kəsə düşmən ol! Ilahi, Əlinin dostlarına kömək, düşmənlərini xar və zəlil et. Pərvərdigara, Əlini haqqın mehvəri qərar ver!
    Sonra əlavə etdi:–Gərək burada olanlar burada olmayanlara xəbər verib başqalarını bu işdən xəbərdar etsinlər.
    Hələ əzəmətli yığıncaq sona çatmamışdı ki, vəhy mələyi nazil olub Allahın bu gün Öz dinini kamilləşdirib, Öz nemətini bütün möminlərə bol etməsini Peyğəmbərə müjdə verdi. Bu vaxt Peyğəmbər (s)-in təkbir səsi ucaldı və buyurdu:–Allaha şükür edirəm ki, Öz dinini kamil etdi və Öz nemətini sona çatdırdı, mənim risalətimdən və məndən sonra Əlinin vilayətindən (rəhbərliyindən) razı oldu.
    Peyğəmbər öz yerindən aşağı endi, səhabələr dəstə-dəstə gəlib Əli (ə)-ı təbrik edir, onu "özlərinin və hər bir mömin kişi və qadının mövlası" - deyə çağırırdılar. Bu vaxt Peyğəmbərin şairi Həssan ibni Sabit ayağa qalxdı, bu böyük tarixi hadisəni gözəl bir şer şəklinə salaraq ona əbədilik rəngi verdi. Onun məşhur qəsidəsinin yalnız iki beytinin tərcüməsini veririk:
    "Peyğəmbər Əliyə buyurdu: Qalx ayağa, mən səni özümdən sonra camaatın rəhbəri və yol göstərəni seçirəm.
    Mən hər kəsin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır. Camaat, sizə vacibdir ki, Əlinin həqiqi dostları və düzgün ardıcılları (havadarları) olasınız."
    Qeyd edilənlər sünnülərin tarixi mənbələrindən gəlib çatanların xülasəsidir. Bu hadisə şiə kitablarında daha geniş şəkildə bəyan olunmuşdur. Mərhum Təbərsi "Ehticac" kitabında Peyğəmbər (s)-dən geniş bir xütbə nəql edir ki, maraqlananlar o kitaba müraciət edə bilərlər.
    QƏDİR HADİSƏSİ HEÇ VAXT UNUDULMAYACAQ
    Allahın hikmətli iradəsi bu olmuşdur ki, bütün əsrlərdə Qədir hadisəsi qəlblərdə və tarix səhifələrində canlı şəkildə həkk olunub qalsın, hər bir əsr və zamanda islam yazıçıları təfsir, hədis, kəlam və tarix kitablarında ondan söz açsınlar, dini təbliğatçılar moizə və xitabə məclislərində onun barəsində söhbət açıb bu hadisəni Imam (ə)-ın inkarolunmaz fəzilətləri sırasında qeyd etsinlər. Təkcə xətiblər və natiqlər deyil, həm də şairlərin çoxu bu hadisədən ilham alaraq, vilayət sahibinə olan ixlası şölələndirib, ən gözəl hissələri müxtəlif surətlərdə və müxtəlif dillərdə yadigar qoymuşlar. Buna görə də Qədir hadisəsi kimi alimlərin, hədisçilərin, təfsirçilərin, mütəkəllimlərin, filosofların, xətiblərin, şairlərin, tarixçilərin və siyrə yazanların diqqət mərkəzində olan, onun barəsində bu qədər diqqət yetirilən çox az hadisə tapmaq olar.
    Qədir hədisinin əbədi olmasının səbəblərindən biri də məhz bu hadisə ilə əlaqədar Quranda iki ayənin nazil olmasıdır. Nə qədər ki, Quran var, bu tarixi hadisə də əbədi qalacaq və xatirələrdən silinməyəcəkdir. Qədim dörlərdə bütün islam cəmiyyəti onu dini bayramlardan hesab edirdi. Şiələr indi də həmin günü bayram edir, başqa islam bayramlarında keçirilən mərasimləri elə həmin gün də keçirirlər. Tarix səhifələrinin araşdırılmasından gözəl şəkildə məlum olur ki, zil-hiccənin on yeddinci günü müsəlmanlar arasında "Qədir bayramı" adı ilə məşhur olmuşdur. Hətta ibni Xulləkan Müstəla ibni Müstənsərin barəsində yazır: "487-ci hicri ilində Qədir bayramı günü (zil-hiccənin on yeddisi) camaat onunla beyət etdi." Əl-Übeydi, Əl-Müstənsəru Billah barəsində yazır: "O, 487-ci hicri ilində zilhiccə ayının axırına 12 gecə qalmış vəfat etdi. Bu gecə (zil-hiccənin on yeddisi) Qədir bayramı gecəsi idi." Təkcə ibni Xulləkan deyil, həmçinin, Məsudi və Süaləbi də bu gecəni islam ümməti arasında məşhur olan gecələrdən saymışlar. Bu islam bayramının kökü Qədir gününə gedib çatır. Çünki o gündə Peyğəmbər (s) mühacirə, ənsara və öz həyat yoldaşlarına göstəriş verdi ki, Əli (ə)-ın yanına gedib, onun belə bir fəzilət və məqama layiq olmasını təbrik etsinlər. Zeyd ibni Ərqəm deyir: "Ənsardan Əli ilə (beyət etmək) üçün əl verən ilk şəxslər Əbu Bəkr, Ömər, Osman, Təlhə və Zübeyr oldu. Təbrik və beyət mərasimi günbatana kimi davam etdi."
    Bu tarixi hadisənin əhəmiyyəti barədə bunu qeyd etmək kifayətdir ki, Qədir hədisini 110 nəfər hədisçi nəql etmişdir. Əlbəttə, bu, hədisçilərdən yalnız 110 nəfərin bu hadisəni nəql etməsi demək deyil. Təkcə sünnü mənbələrində 110 nəfərin adı gözə dəyir. Peyğəmbər (s) bu sözləri yüz min nəfərlik bir yığıncaqda demişdi, amma onların çoxu Hicazın ucqar yerlərindən gəlmişdi və oralarda heç bir hədis nəql olunmamışdır. Onların bəziləri də bu hadisəni nəql etmişlər, amma tarixdə yazılıb saxlanmağa müvəffəq olmamışdır. Əgər tarixdə yazılmış olsaydı belə, bizə gəlib çatmamışdır. Ikinci hicri əsrində (bu, "Tabein" əsridir) onlardan 89 nəfəri bu hədisi nəql etmişlər. Sonrakı əsrlərdəki mühəddislərin hamısı sünnü alimləri olmuş və onlardan 360 nəfəri bu hədisi öz kitablarında nəql etmiş, çoxları da o hədisin səhih və mətəbər olmasını etiraf etmişlər. Üçüncü hicri əsrində 92 nəfər, dördüncü əsrdə 43 nəfər, beşinci əsrdə 24 nəfər, altıncı əsrdə 20 nəfər, yeddinci əsrdə 21 nəfər, səkkizinci əsrdə 18 nəfər, doqquzuncu əsrdə 16 nəfər, onuncu əsrdə 14 nəfər, on birinci əsrdə 12 nəfər, on ikinci əsrdə 13 nəfər, on üçüncü əsrdə 12 nəfər və on dördüncü əsrdə 20 nəfər alim bu hədisi nəql etmişdir. Bəziləri də təkcə hədisi nəql etməklə kifayətlənməmiş, onun sənəd və məfhumu barəsində ayrıca kitablar yazmışlar. Böyük islam tarixçisi Təbəri "Əl-vilayətü fi-təriqi hədisil-Ğədir" adlı bir kitab yazmış və qeyd olunan hədisi yetmişdən artıq yolla Peyğəmbər (s)-dən nəql etmişdir. Ibni Əqdə Kufi özünün "Vilayət" risaləsində bu hədisi 105 nəfərdən nəql etmişdir. Əbu Bəkr Məhəmməd ibni Ömər Bağdadi (Cüani adı ilə məşhurdur) bu hədisi 21 yolla nəql etmişdir. Bu tarixi hadisə barəsində ayrıca kitab yazanların sayı iyirmi altı nəfərdir. Şiə alimləri bu böyük tarixi hadisə barəsində çoxlu qiymətli kitablar yazmışlar. Onların hamısından üstünü tarixi kitab olan "Əl-Ğədir"dir. Bu kitab məşhur islam alimi Əllamə Mücahid Ayətullah Əmininin gözəl və iqtidarlı qələmi ilə yazılmışdır. Imam (ə)-ın həyatının bu dövrünün yazılmasında o şərif kitabdan geniş şəkildə istifadə olunmuşdur.
    DÖRDÜNCÜ HISSƏ
    İMAM ƏLİ (Ə)-IN PEYĞƏMBƏR (s) VƏFAT EDƏNDƏN SONRAKİ DÖVRDƏKİ HƏYATİ
    BİRİNCİ FƏSİL
    İYİRMİ BEŞ İL MƏNALI SÜKUT
    Əmirəl-möminin Əli (ə)-ın Peyğəmbər (s)-in sağlığındakı həyatının mühüm hadisələrinin araşdırılması sona çatdı. Hərçənd bu bölmədə geniş təhlil və kamil axtarış aparılmadı və Əli (ə)-ın bu dövrdə qarşılaşdığı, lakin əhəmiyyət baxımından ikinci dərəcəli məsələlər sayılan hadisələrin çoxu deyilməmiş qaldı, amma imamın şəxsiyyətini formalaşdıran və imanının möhkəmliyini, ruhunun əzəmətini göstərən böyük hadisələr ardıcıllıqla qeyd olundu. Bu hadisələri araşdırdıqda o həzrətin insani fəzilətləri və əxlaqi səciyyələri ilə kifayət qədər tanış olduq. Indi isə Imam (ə)-ın həyatının dördüncü bölməsini təhlil edirik. Əli (ə)-ın həyatının üç mərhələsi şərafətli ömrünün 35 ilini təşkil edirdi. Imam bu qısa müddət ərzində islamın ən böyük qəhrəmanı, ən bacarıqlı bir rəhbəri və parlaq bir şəxsiyyəti kimi tanınmışdı.
    Islam aləmində Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra heç kəs fəzilət, ictimai-mənəvi mövqe, elm, bilik, Allah yolunda cihad, kasıblara, yoxsullara kömək etmək baxımından Əli (ə)-la müqayisə olunası deyildi. Hər yerdə Peyğəmbərin Əliyə qarşı olan dərin mehr-məhəbbətindən, onun şücaətindən, qəhrəmanlığından, fədakarlığından və candan keçməsindən söhbət gedirdi. Buna görə, ilkin qaydaya görə Əli (ə) Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra da dinin mehvəri və islam cəmiyyətinin əsil mərkəzi olmalı idi. Amma tarixdə bunun tam əksini görürük. Belə ki Imam (ə) həyatının dördüncü mərhələsində (təqribən 25 il) yaranmış xüsusi şəraitlə əlaqədar ictimai səhnədən xüsusi bir tərzdə kənara çəkilərək sükut yolunu seçdi; nə cihadda iştirak etdi, nə də cəmiyyətdə rəsmi şəkildə bir söz dedi. Qılıncdan əl çəkib şəxsi vəzifələri yerinə yetirməklə, şagird yetişdirməklə məşğul oldu. Əvvəllər cəmiyyətin içində olan, islam dünyasının ikinci şəxsiyyəti və müsəlmanların böyük arxası sayılan belə bir şəxsiyyət üçün bu uzun sükut və guşənişinlik çox da asan deyildi. Özünə hakim olub keçmişlə təzadlı olan yeni şəraitlə uyğunlaşmaq üçün böyük ruh lazım idi. Imam (ə)-ın bu dövrdəki fəaliyyətləri aşağıdakılarla xülasələnir:
    1) Allaha ibadət (həm də Əli (ə) kimi bir şəxsə layiq olan ibadət). Hətta Imam Səccad (ə) öz əziz cəddinin ibadətləri qarşısında özünün heyrətləndirici ibadətini çox az sayırdı.
    2) Quran təfsiri, ayələrdəki müşkülləri həll etmək, Ibni Abbas kimi şagirdlər tərbiyə etmək (o, Əli (ə)-dan sonra ən böyük təfsirçi sayılırdı).
    3) Başqa millətlərin və dinlərin alimlərinin suallarına cavab vermək. Xüsusilə, Peyğəmbər (s) vəfat edəndən sonra islam barəsində tədqiqat aparmaq üçün Mədinəyə gələn yəhudi və məsihilər elə suallar qarşıya qoyurdular ki, onlara Əli (ə)-dan başqa heç kəs cavab verə bilmirdi (O həzrətin Tövrat və Incili dərindən bilməsi sözlərindən məlum idi). Əgər bu çətinliklər Əli (ə)-ın vasitəsi ilə aradan qaldırılmasaydı, islam cəmiyyəti böyük xarlıqlara düçar olardı. Imam (ə) bütün suallara tutarlı və qətiyyətli cavab verdikdə Peyğəmbər (s)-in yerində oturmuş xəlifələri heyrət bürüyür və təəccüblənirdilər.
    4) Əvvəllər qarşıya çıxmayan, barəsində Quran göstərişi və Peyğəmbər (s)-dən hədis nəql olunmayan yeni-yeni hadisələrin çoxunun hökmünü bəyan etmək. Bu, Imam (ə)-ın həyatının ən mühüm və həssas işlərindən biri idi. Əgər səhabələr arasında Əli (ə) kimi elmli bir şəxsiyyət olmasaydı, (Peyğəmbər (s)-in buyurduğu kimi, Əli (ə) ümmətin ən biliklisi, hökm və qəzavət işlərinə ən yaxşı şəkildə yiyələnən bir şəxs idi) islamın əvvəllərində bir çox məsələlər həll olunmayaraq açılmaz bir düyün kimi qalacaqdı. Qarşıya çıxan təzə məsələlər Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra camaatın içində onun kimi bir məsum və xəbərdar şəxsin olmasını, nəticədə islamın bütün üsul və fürusuna kifayət qədər alim olub, onu hərtərəfli və geniş elmi şərhini verən, ümməti xoşagəlməz istiqamətlərə meyl etməkdən, qiyasa və gümana əməl etməkdən saxlayan bir şəxsin varlığını tələb edirdi. Bu da Peyğəmbər (s)-in bütün dostlarının təsdiq etdiyi kimi, Əli (ə)-dan başqa heç kim deyildi. Imam (ə)-ın qəzavətlərinin bir qismi, Quran ayələrindən maraqlı və misilsiz şəkildə istifadə etməsi tarix və hədis kitablarında əks etdirilmişdir.
    5) Xəlifələr bəzi siyasi məsələlərdə çətinliyə düşüb çıxılmaz vəziyyətdə qalanda Imam (ə) yeganə etimadlı bir məşvərətçi idi. O, müdrikliklə müşkülləri həll edib işin nəticəsini müəyyənləşdirirdi. Bu məşvərətlərin bəziləri "Nəhcül-bəlağə"də və tarix kitablarında nəql olunmuşdur.
    6) Mənəviyyatda irəliləmək üçün ruhi hazırlıqları və batinləri pak olan insanlar yetişdirib tərbiyə edirdi ki, o həzrətin rəhbərliyi və təcrübəsi sayəsində mənəvi kamal zirvələrini fəth edib, zahiri gözlə görünməyən şeyləri bəsirət və qəlb gözü ilə görsünlər.
    7) Yoxsulların çoxunun güzəranını təmin etmək üçün işləyib çalışmaq. Imam (ə) bu dövrdə öz əli ilə bağ salır, kəhriz qazır, sonra isə onları Allah yolunda vəqf edirdi.
    Bunlar Imam (ə)-ın 25 il ərzindəki gözə çarpan işgüzar fəaliyyətləri idi. Amma təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, islamın böyük tarixçiləri Imam (ə)-ın həyatının bu mərhələsinə lazımi əhəmiyyət verməmiş, bu dövrdə Əli (ə)-ın həyatının xüsusiyyətlərini və incəliklərini düzgün şəkildə qələmə almamışlar. Halbuki onlar Bəni-Üməyyə və Bəni-Abbasın zalım hakimlərinin həyatlarını çox diqqətlə, ətraflı şəkildə qələmə almış, heç nəyi əsirgəməmişlər. Məgər Imam (ə)-ın iyirmi beş illik həyatının xüsusiyyətlərinin müəmmalı bir məsələ olaraq qalması, lakin cəfakar tarixçilər, yaxud cinayətkar yazıçılar tərəfindən Abbasi xəlifələrinin, Müaviyənin və Mərvanın övladlarının eyş-işrət məclislərini incəliklərinə qədər yazıb saxlamaları, bu məclislərdə xəlifələrin və müğənnilərin arasında oxunan şerləri, bihudə sözləri və s. öz kitablarında islam tarixi adı ilə dərc etmələri təəssüf yeri deyilmi?! Onların həyatının təkcə bu hissəsini qələmə almamışlar, üstəlik xidmətçilərin və nökərlərin həyatını, mal-qaralarının sayını, bər-bəzəklərinin xüsusiyyətlərini, onların qadınlarının və məşuqələrinin necə bəzənmələrini belə, bəyan etmişlər. Amma Allah övliyalarının və haqq insanların (elə insanların ki, əgər onların fədakarlıqları olmasaydı, bu ləyaqətsiz insanlar heç vaxt xilafət və ağalığa sahib ola bilməzdilər) həyatlarını qələmə alanda sanki qələmləri zəncirlənir və tələsən bir yolçu kimi tarixin bu fəslini sürətlə ötüb sona çatdırmaq istəyirlər.
    BU HİSSƏDƏKİ İLK TARİXİ HADİSƏ
    Bu fəslin ilk unudulmaz hadisəsi Peyğəmbər (s)-in mübarək başı Əli (ə)-ın sinəsində ikən ruhunun əbədiyyətə qovuşmasıdır. Əli (ə) bu hadisəni özünün tarixi xütbələrinin birində belə şərh edir: "Peyğəmbər (s)-in həyat tarixinin mühafizəçiləri olan dostları yaxşı bilirlər ki, mən bir an belə, Allaha və Onun Peyğəmbərinə qarşı itaətsizlik etməmişəm. Qəhrəmanların qaçdığı və geriyə çəkildiyi müharibədə Peyğəmbərin yolunda öz canımı əsirgəmədim. Peyğəmbər (s), başı mənim sinəmdə olan bir halda canını Allaha tapşırdı, mənim əlimin üstündə ruhu bədənindən ayrıldı, mən təbərrük üçün əlimi üzümə çəkdim. Sonra bədəninə qüsl verdim. (Bu işdə) mələklər mənə kömək edirdilər. Mələklərin bir dəstəsi yerə enir, bəziləri göyə gedirdilər. Peyğəmbərin cənazəsinə namaz qılanda onların qarışıq səsləri daim eşidilirdi. Nəhayət, onu öz qəbrinə qoyduq. Peyğəmbərin həm sağlığında, həm də vəfat etdiyi vaxt heç bir kəs ona məndən yaxın deyildi."
    Peyğəmbər (s)-in vəfatı bəzilərini sükuta dalmağa, bəzilərini isə məxfi şəkildə fəaliyyət etməyə vadar etdi. Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra müsəlmanların qarşılaşdıqları ilk hadisə Ömər tərəfindən onun vəfatının təkzib olunması idi. O, Peyğəmbər (s)-in evinin qarşısında hay-küy qoparıb "Peyğəmbər vəfat etmişdir" - deyənləri hədələyirdi. Abbas və Ümmü Məktum Peyğəmbərin ölməsinin mümkünlüyünü göstərən ayələri nə qədər oxudularsa da, faydası olmadı. Nəhayət, onun dostu Əbu Bəkr özünü çatdırıb məsələdən agah olan kimi qabaqca başqalarının oxuduqları ayələri oxumaqla Öməri sakitləşdirdi.
    Əli (ə) Peyğəmbər (s)-ə qüsl verir, səhabələrdən bir qrupu da ona kömək edirdilər. Onlar qüsl-kəfən işlərinin qurtarmasını gözləyir və Peyğəmbər (s)-in pak cənazəsinə namaz qılmaq üçün hazırlaşırdılar. Elə bu vaxt Peyğəmbər (s)-ə canişin seçmək üçün "Bəni Saidə" qəbiləsinin səqifəsi (kölgəliyi) adlı yerdə hay-küy qoparıldı. Səqifədə hadisələrin gedişi ənsarın əlində idi. Amma mühacirdən olan Əbu Bəkr, Ömər və Əbu Übeydə belə bir yığıncağın təşkil olunmasından xəbərdar olduqda, Peyğəmbər (s)-in cəsədinin qüsl üçün hazırlandığı vaxtda Səqifəyə, ənsarın yığıncağına getdilər. Uzun-uzadı mübahisələrdən (və bəlkə də çarpışmalardan) sonra Əbu Bəkr "Rəsulullahın xəlifəsi" seçildi. Halbuki mühacirlərdən üç nəfərdən başqa heç kəs onun bu məqama seçilməsindən xəbərdar deyildi. Əli (ə)-ın Peyğəmbər (s)-i dəfn etmək üçün hazırlaşdığı və Səqifədə yığıncağın davam etdiyi vaxt mahir siyasətçi və hiyləgər bir şəxs olan Əbu Süfyan müsəlmanların arasında ixtilaf salmaq məqsədilə Əli (ə)-ın qapısını döyüb dedi:–Əlini ver, mən səninlə beyət edim və sənin əlini müsəlmanların xəlifəsi rəmzi olaraq sıxım. Çünki mən səninlə beyət etsəm, Əbdü-Mənaf övladlarından heç biri sənin əleyhinə çıxmaz. Əgər Əbdü-Mənaf övladları səninlə beyət etsə, Qüreyşdən heç kəs səninlə beyət etməkdən imtina etməz, nəhayət, bütün ərəblər səni xəlifəliyə qəbul edərlər.
    Amma Əli (ə) Əbu Süfyanın sözlərinə əhəmiyyət vermədi, onun mənfur və çirkin niyyətindən agah olduğu üçün buyurdu: Mən hələlik Peyğəmbər (s)-in dəfn işləri ilə məşğulam.
    Əbu Süfyanın təklifindən qabaq Əli (ə)-ın əmisi Abbas da beyət rəmzi olaraq, öz qardaşoğlunun əlini sıxmaq istədi, amma o həzrət onun da təklifini qəbul etmədi. Bir az keçməmiş təkbir səsi eşidildi. Əli (ə) hadisənin nə yerdə olduğunu Abbasdan soruşdu. Abbas dedi:–Demədimmi ki, beyət almaqda səndən qabağa keçəcəklər?! Demədimmi ki, əlini ver səninlə beyət edim?! Sən istəmədin, başqaları səndən qabağa düşdülər.
    Görəsən, Abbasın və Əbu Süfyanın təklifləri uzaqgörənlik idimi? Əgər Əli (ə) Abbasın təklifini qəbul edərək Peyğəmbər (s)-in vəfatından dərhal sonra böyük şəxsiyyətlərdən bir qrupunu beyət üçün dəvət etsəydi, şübhəsiz Səqifə məsələsi ləğv olunacaq, yaxud ümumiyyətlə, təşkil olunmayacaqdı. Çünki başqaları islam xilafəti kimi çox mühüm bir məsələni xüsusi bir qrupa aid olan kiçik bir mühitdə müzakirə edib bir nəfəri bir-iki rəylə rəhbər seçməyə heç vaxt cürət etməzdilər. Bununla belə, Peyğəmbərin əmisinin təklifi ilə bir neçə şəxsiyyətin Əli (ə) ilə xüsusi şəkildə beyət etməsi həqiqətgörənlikdən uzaq olardı, tarix Əbu Bəkrlə beyət barəsində yürütdüyü mühakiməni bu beyət barəsində də yürüdərdi. Çünki Əli (ə)-ın rəhbərliyi iki haldan xaric deyildi: Ya o Allah tərəfindən olan hökm ilə rəhbərliyə təyin olunmuşdu, yaxud da təyin olunmamışdı. Birinci halda beyət almağa ehtiyac yox idi və xilafətə özünü namizəd göstərmək (və bu mənsəbi tutmaq) üçün rəy toplamaq bir növ Allah tərəfindən təyin olunmaya etinasızlıq sayılardı. Bu da xilafət məsələsini ilahi mənsəb və rəhbərin Allah tərəfindən təyin olunmasından çıxarıb seçkili yola salırdı. Nəinki məsum bir imam, hətta adi bir pak və həqiqi şəxs heç vaxt öz ictimai mövqe və məqamını qoruyub saxlamaq üçün həqiqəti təhrif etməz, həqiqətin üstünə pərdə çəkməz. Ikinci halda, Əli (ə)-ın xilafətə seçilməsi elə Əbu Bəkrin xilafətinin tayı olacaqdı. Əbu Bəkrin ən səmimi dostu olan Ömər sonralar onun xilafətə necə seçilməsi haqqında deyirdi: "Əbu Bəkrin rəhbərliyə seçilməsi hesab-kitabsız bir iş idi ki, Allah ümməti onun şərindən saxladı."
    Daha mühüm məsələ budur ki, Əbu Süfyanın bu təklifdə az da olsa belə, hüsnü-niyyəti yox idi. Onun müsəlmanlar arasında ixtilaf salmaq, təfriqə və çəkişmə yaratmaq, bu qarışıqlıqlardan istifadə edərək, ərəbləri cahiliyyət dövrünə qaytarmaq və gənc islamın bünövrəsini sarsıtmaqdan başqa bir məqsədi yox idi. O, Əli (ə)-ın evinə daxil olub o həzrətin mədhinə bir neçə beyt şer oxudu. O şerlərin tərcüməsi belədir:
    "Ey Haşim övladları! Təym və Ədi qəbilələrinin sizin danılmaz qanuni haqqınıza tamah gözü düşməsin deyə, sükutu sındırın. Xilafət sizə aiddir və sizə bağlıdır. Xilafətə Əlidən başqa heç kimin ləyaqəti yoxdur."
    Amma Əli (ə) kinayə ilə onun çirkin niyyətinə işarə edib deyir: "Sən bizim istəmədiyimiz bir məqsədi güdürsən."
    Təbəri yazır: Əli onu məzəmmət edib dedi: "Sənin fitnə-fəsad törətməkdən başqa bir niyyətin yoxdur. Sən uzun müddət islama qarşı bədxah olmusan. Sənin nəsihət və öyüdünə, süvari və piyadana mənim ehtiyacım yoxdur."
    Əbu Süfyan Peyğəmbər (s)-in canişinliyi barədə olan ixtilafı dərk edib onu belə qiymətləndirdi: "Elə bir tufan görürəm ki, qandan başqa heç nə onu söndürə bilməz."
    Əbu Süfyan bunu çox dəqiq qiymətləndirmişdi. Belə ki, əgər Haşim tayfasının fədakarlığı və güzəştləri olmasaydı, ixtilaf tufanını ölüm-dirim müharibəsindən başqa bir şey söndürə bilməzdi.
    Category: Vilayət günəşi (1-ci cild) | Added by: Islam_Kitabxanasi
    Views: 654 | Downloads: 0 | Rating: 0.0/0
    Total comments: 0
    Only registered users can add comments.
    [ Registration | Login ]

    Quranda axtar
    Quran,Hədis,İslam təlimləri, Fiqh
    Quran
    İstifadəçi girişi
    Kitabxana əxlaq
    Etiqat, Tarix, Fəlsəfə, Dini yaradıcılıq
    Dost saytlar
  • İslamQadını
  • Günahkar-Bəndə
  • Kitablar yüklə
  • Bölmələr
    Tarix [535]
    Etiqat [869]
    Fəlsəfə [4]
    Dini yaradıcılıq [40]
    Bölmələr
    Quran [585]
    Hədis [253]
    İslam təlimləri [24]
    Fiqh [219]
    Azan vaxtları [1]
    Dua [26]
    Din [13]
    Namaz [10]
    Kateqoriyalar
    Böyük qeybət dövründə alimlərin məqami [6]
    Tarixi və dini bəhslər (şübhələrə cavab) [5]
    Buxari və Müslümün səhihlərinə bir baxış 1 [21]
    Təhlükəylə üz-üzə [2]
    Beytül-əhzan (Həzrət Fatimeyi-Zəhranın (s) həyatı) [16]
    İmam Həsən (ə) və İmam Hüseynin (ə) başına nələr gəldi? [26]
    İmam Məhdi (ə) barəsində təhqiqat [3]
    Vilayət günəşi (2-ci cild) [16]
    Vilayət günəşi (1-ci cild) [25]
    Ziyarətmnamələr [10]
    Sәfәvilәr tаriхi (zühurdаn süqutаdәk) (2-ci cild) [19]
    Sәfәvilәr tаriхi (zühurdаn süqutаdәk) (1-ci cild) [17]
    Vəhhabi əqidəsinə əqli bir baxış (5-ci cild) [6]
    Vəhhabi əqidəsinə əqli bir baxış (4-cü cild) [5]
    Vəhhabi əqidəsinə əqli bir baxış (3-cü cild) [4]
    Vəhhabi əqidəsinə əqli bir baxış (2-ci cild) [9]
    Vəhhabi əqidəsinə əqli bir baxış (1-ci cild) [8]
    Vəhhabiliyin siyasi tarixi [24]
    Peyğəmbərlərin həyatı [28]
    İslamda şiəlik [19]
    Peyğəmbərin (s) davranışlarına bir baxış [14]
    İmam Xomeyni (r) əsri [36]
    İslаm tаrixi və təhlillər [18]
    Erməni Müsəlman davası (1905) [12]
    Seyyidüş-şühəda Həmzənin həyatı [5]
    Meysəm Təmmarın həyatı [4]
    Həbib ibn Məzahirin həyatı [3]
    İmam Məhdi əleyhissəlamın həyatı [3]
    İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı [2]
    İmam Əliyyən-Nəqi əleyhissəlamın həyatı [3]
    İmam Riza əleyhissəlamın həyatı [5]
    Bilalın həyatı [2]
    İmam Məhəmməd Təqi əleyhissəlamın həyatı [2]
    İmam Museyi-Kazim əleyhissəlamın həyatı [3]
    Salman Farsinin həyatı [3]
    İmam Cəfər Sadiq əleyhissəlamın həyatı [3]
    Müslim ibn Əqilin həyatı [4]
    İmam Məhəmməd Baqir əleyhissəlamın həyatı [2]
    Hücr ibn Ədinin həyatı [3]
    Livan müsəlmanlarının rəhbəri İmam Musa Sədrin həyatı [8]
    İmam Zeynül-Abidin əleyhissəlamın həyatı [5]
    İmam Hüseyn əleyhissəlamın həyatı [4]
    İmam Həsən Müctəba əleyhissəlamın həyatı [3]
    Əmmar Yasirin həyatı [5]
    Əmirəl-möminin Əli ibn Əbutalib əleyhissəlamın həyati [6]
    Mister Hemferin xatirələri [9]
    Kərbəlada çaxan bir şimşək [13]
    Həzrət Zeynəbin (s.ə.) həyatı [11]
    Qədir-Xum [5]
    İmаm Hüsеynin (ә) qiyаmınа аnаlitik bir bахış [5]
    İmam Hüseyn əleyhissalamın həyatı [7]
    İmаm Rizа (ә), İmam Mehdi (əc) vә hәzrәt Mәsumә (ә) hаqqındа qısа mәlumаt [7]
    Həzrət Əlinin (ə) Malik Əştərə məktubunun şərhi [7]
    Qeyb dövrünün tarixi [17]
    Amerika niyə məhv olacaq [7]
    Əli əleyihissalam kimdir? [13]
    Nur sırası [7]
    Rəsmlərimiz
    Copyright MyCorp © 2024