Qeyd etdiyimiz kimi vəhhabilər əksər müsəlmanları müşrik hesab edirlər. Onların əqidəsinə görə Allahdan başqa hər hansı bir şəxs və ya hər hansı bir şey müqabilində təvazö (itaətkarlıq) etmək və onun məqamını uca tutmaqla ondan hacət istəmək şirk hesab olunur. Onların əqidəsincə Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) zamanında olmayan hər bir təzə mətləb bidət (Bidət İslamda haramdır. Dində olmayan bir şeyi din ünvanı ilə dinə daxil etmək bidət adlanır.) adlanır və İslam şəriətinə ziddir. Bir az da dəqiq desək onların əqidəsincə "Sələf”in (keçmiş din xadimlərinin) görmədiyi təzə bir işi görmək bidət sayılır. Həmçinin, onların əqidəsincə hər hansı təzim və hacət nidası ibadət sayılır. Vəhhabilər həyatı "tövhid” nişanəsi, ölümü isə "şirk” ilə müqayisə edirlər. Yəni bu məsələyə mötəqiddirlər ki, əgər İslam Peyğəmbərindən sağlığında bir şey tələb etsələr (məsələn, bağışlanmaq) şirk hesab olunmaz, amma ölümündən sonra ondan bir şey istənilsə, şirk hesab olunur.

Vəhhabiyyətdə tövhid iki növdür:

1. Tövhidi rububi, yəni, Xaliq birdir!

2. Tövhidi uluvi, yəni, ibadətə layiq yalnız Allahdır!

Əslində onlar "Tövhidi xaliqiyyəti” Tövhidi rububi hesab etmişlər və səhvən "Tövhidi ibadət”i "Tövhidi uluvi” adlandırmışlar. Onların əqidəsincə cahiliyyət əsrində olanlar Xaliqi bir bilirdilər, amma çoxlu əşyalara ibadət edirdilər.

Qısaca olaraq bu mətləbi belə araşdırmaq olar:

Qurani-Məciddən belə ələ gəlir ki, "Tövhid”i doqquz qismə bölmək olar.

Bütün varlığa Allah hakimdir ("Yusif” surəsi, 40-cı ayə)

Yaradan fəqət Allahdır. ("Rum” surəsi, 20-ci ayə)

Bütün varlığın tədbir tökəni və idarə edəni yalnız Allahdır!

("Əraf” surəsi, 54-cü ayə)

Yalnız Allahdan və Onun hökmündən itaət etmək!

("Maidə” surəsi, 92-ci ayə)

Yalnız Allaha ibadət etmək lazımdır!

("Nisa surəsi, 36-cı ayə)

Yalnız Allah şəfaət edən və Onun icazəsi ilə şəfaət və bağışlanmaq vardır.

("Zumər” surəsi, 44-cü ayə və "Ali-İmran” surəsi, 135-ci ayə)

1) Beləliklə, aydın olur ki, tövhidi iki qismə bölmək yanlış bir işdir. Vəhhabilər Tövhidi Xaliqi ilə Tövhidi rububini qatışığ salıblar.

2) İbadət yalnız təvazö halına deyilməz. Əksinə, o təvazö halı ibadət hesab olunur ki, etiqadın ola ki, qarşındakına ibadət edirsən, yoxsa hər kəsə ehtiram etmək ibadət sayılmır.

Bu mətləbin dəlili Qurandır. Quranda mələklər hörmət əlaməti olaraq (ibadət yox) Adəmə səcdə edirlər.

("Bəqərə” surəsi, 34-cü ayə)

Həzrət Yəqub və zövcəsi Yusifin qarşısında hörmət əlaməti olaraq səcdə edirlər. ("Yusif” surəsi, 100-cü ayə)

Ata-ana qarşısında insanın zəlil kimi durması əmri ("İsra” surəsi, 24-cü ayə, "Şüəra” surəsi, 215-ci ayə, "Maidə” surəsi, 54-cü ayə)

Əgər qərar olsa ki, hər bir təvazö halı (itaətkarlıq) və ehtiram ibadət hesab olunsun, onda bütün bunlar şirk sayılmalıdır. Halbuki, Allah Quranda bu işləri pisləməmiş, hətta bəzi yerlərdə ehtiramı (məsələn, ata-anaya) vacib bilmişdir.

Bütün bu ehtiram və təvazö halının axırı Allah taalanın əmrinə və göstərişinə əməl etməyə qayıdır. O ki, qaldı Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) həyatı ilə ölümü arasında heçlik kimi fərq qoymağa, hər bir müsəlman olan şəxs bilir və bu əqidədədir ki, insanın ölümü heçlik olmaq deyil. Yəni insanın cismi aradan getsə də, ruhu həmişə sağdır, hər şeyi görür və bilir. Məxsusən, Allaha yaxın olan məsum Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih), İmamlar və şəhidlər bu sahədə daha çox imtiyaza malikdirlər. Necə ki, Qurani-Kərim buyurur:

Allah yolunda öldürülənləri heç də ölü zənn etmə! Xeyr, onlar öz Rəbbi yanında diri olub ruzi (Cənnət ruzisi) yeyirlər. ("Ali-İmran” surəsi, 169-cu ayə)

Allah əgər şəhidlərə belə məqam verirsə, məsum Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) və İmamlara sözsüz ki, bundan daha uca məqam verər.

Vəhhabilərin bu etiqadı çox da qədim zamanlara getmir. Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dövründə və ondan 8 əsr sonra da bütün müsəlmanlar qəbristanlığa gedir, qəbirləri ziyarət edirdilər və heç kəs bu məsələni inkar etmirdi.

Mühəmməd ibni Əbdülvəhhabın etiqadına əlavə olunmuş bəzi əqidələrdən biri də İbni Teymiyyənin ondan dörd yüz il əvvəl qərara aldığı Peyğəmbərin qəbrinin ziyarətinin haram olması hökmüdür. Başqa məsələlər kimi bu hökm də İslam alimləri tərəfindən şiddətlə inkar olunur və hər kəs öz etirazını bildirir.

Qeyd etdiyimiz kimi tarixi mənbələri araşdıranda, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) və onun əshablarının qəbirləri ziyarət etdiklərini aşkar görürük.

Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinin ziyarətinin heç bir günah olmaması barəsində aşağıdakı dəlilləri qeyd etmək olar:

1. Uzaq ölkədən ilk dəfə Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinə ziyarətə gələn o Həzrətin azan verəni Bilal Həbəşi olmuşdur.

2. ömər ibni Əbdüləziz Şam şəhərinə dəstə yolladıqda onlara sifariş edir ki, mənim salamımı Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinə çatdırın və onu ziyarət edin!

3. ömər Beytulmüqəddəsi fəth etdikdən sonra Kəbül Əhbara belə deyir: "Mənimlə Mədinəyə Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinin ziyarətinə gedirsənmi?”

4. "Kamili İbni Əsir” və "Tarixi Təbəri” kitabları yazır ki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) həmişə buyurardı ki, şəhidlərin qəbrinin ziyarətinə gedin və bununla Qiyaməti yada salın!

5. "Səhihi Müslim” kitabı (3-cü cild, səhifə 634-də) yazır: "Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) bəzən Aişə ilə "Bəqi” qəbristanlığına gedər və orada buyurardı:

"Müsəlmanların və möminlərin qəbrinə salam olsun! Allah bizdən əvvəlkilərə və bizdən sonrakılara və bizə rəhmət eləsin!”

6. Başqa bir rəvayətdə Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) belə nəql olunur:(Əbu Bəşir Mühəmməd Razi "Əl-künyə vəl-əsma”)

"Hər kəs mənim qəbrimi ziyarət etsə, mənim şəfaətim ona vacib olar”.

7. Qəzzali "Əxbarul-uyun” kitabında (1-ci cild, 246-cı səhifədə) Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) belə bir hədis nəql edir:

"Hər kəs məndən ötrü (qəbrimə) ziyarətə gəlsə, mənim haqqımdır ki, Qiyamət günündə ona şəfaətçi olum”.

8. Seyyid Murtəza Zübeydi Hənəfi "Tacul-Ərus” kitabında (1-ci cild, 74-cü səhifədə) Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) aşağıdakı hədisi nəql edir:

"Hər kəs həccə gələ və mənim qəbrimi ziyarət etməyə əlbəttə ki, mənə cəfa etmiş olur!”

9. "Müsnədi Əbu Davud” (1-ci cild, 12-ci səhifədə) Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) belə buyurduğunu rəvayət edir:

"Hər kəs mənim vəfatımdan sonra məni ziyarət etsə, sanki məni dirilikdə ziyarət etmişdir....”

Bütün bunlar əhli sünnət mənbələrindən nəql olunub. Amma şiə alimləri Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) və məsum İmamların (əleyhimussəlam) qəbrinin ziyarətinin fəzilətləri barəsində ayrıca kitablar yazmışlar. Bu qısa bəhsdə onlara işarə etməyə macal yoxdur.

Beləliklə, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) və məsum İmamların (əleyhimussəlam) o cümlədən hər kəsin öz dünyadan gedəninin qəbrini ziyarət etməsində heç bir qəbahət yoxdur. Əksinə, bu iş insanın Qiyamətə olan imanını daha da artırır və həmçinin, çoxlu ictimai faydaları vardır.

İbni Teymiyyənin fətvasına əsasən, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinin kənarında namaz qılmaq haramdır!

1. Bu iddia tamamilə əsassızdır və heç bir əsaslı dəlili yoxdur!

2. Qurani-Məcid buyurur:(Bəqərə” surəsi, 125-ci ayə.)

3. "Səhihi Buxari”də (1-ci cild, səh. 91-də) Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dilindən belə bir rəvayət nəql olunur:

"Yer mənim üçün məscid və pakizə qərar verildi”.

3. Əgər Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinin yanında namaz qılmaq haram və məkruh olsaydı, onda on dörd əsr ərzində o Həzrətin qəbrinin kənarında heç kim namaz qılmazdı. Halbuki, bu belə deyildir. Yəni on dörd əsrdir ki, o Həzrətin qəbri kənarında namaz qılırlar və vəhhabilərdən başqa heç kəs bunun haram olması barəsində hökm verməmişdir.

4. Həzrəti Zəhra (səlamullahi əleyha) cümə günləri əmisi şəhid Həmzənin qəbrinin yanına gedib namaz qılır və ona göz yaşı tökürdü(«Sünəni Beyhəqi”, 4-cü cild, səh. 78.).

5. On dörd əsrdir ki, həcc ziyarəti zamanı Hacərin və İsmayıl Peyğəmbərin qəbrinin yanında olan "Hicri İsmayıl”ın yanında müsəlmanlar namaz qılırlar və heç bir sünni-şiə alimi bu əməlin qəbahət olması barəsində hökm verməmişdir.

1. Qurani-Məcid bəzi müqəddəs şeylərin təbərrük vasitəsilə feyzə yetməsini qəbul edir. Məsələn, "Yusif” surəsinin 93-cü ayəsində oxuyuruq:

2. Tarixçi Əsqəlani yazır:

Mədinədə nə vaxt təzə uşaq dünyaya gəlsə, tez Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) yanına aparırdılar. Həzrət onun ağzına xurma sürtür, sonra onun üçün dua edirdi.

3. Tarix yazır ki, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dəstəmaz suyunu yerə tökülməyə qoymazlarmış. Hərə bir tərəfdən təbərrük etmək üçün o sudan üz-gözünə sürtərdi.

4. "Kənzül-ümmal” kitabının (16-cı cild, səh. 249) müəllifi yazır: "Təbərrük etmək üçün uşaqları Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) yanına gətirirdilər.

5. Əbdüllah ibni Əbbas doğulanda, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) Əhli-beyt (əleyhimussəlam) ilə birlikdə Əbu Talib şeybində idilər. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) onun ağzını öz ağzının suyu ilə qarışdırır.

Bütün bunlardan belə nəticə alarıq ki, təbərrükdən iki məqsəd var.

1) Qeyri-təbii yolla İlahi feyzə nail olmaq;

2) Bununla Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) və onun Əhli-beytinin (əleyhimussəlam) məhəbbətini qəlblərdə çoxaltmaq. Çünki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) və Əhli-beyt (əleyhimussəlam) Allahın hökmlərini yayandırlar.

1. Hüseyn ibni Həsən Həlimi Cürcani Şafei (403-cü hicri ilində vəfat edib) yazır: "Bu gün Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) əziz tutlmasına bağlı olan işlərdən biri də o Həzrətin qəbrinin ziyarətidir("Əl-minhac fi şöəbil-iman”.)”.

2. Əhməd ibni Mühəmməd Mühaşim Şafei (420-ci hicri ildə vəfat edib) buyurur: "Müstəhəbdir ki, hacı Məkkədə həcc əməllərini qurtardıqdan sonra Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrini ziyarət etsin(Kitabi "Ət-Təcrid”.)”.

3. Qazi Əyaz Maliki (543-cü hicri qəməri ilində vəfat edib) yazır:

"Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) qəbrinin ziyarəti ictimai bir adətdir və təşviq olunmuş fəzilətlərdən biridir("Ziyarati Cavad Mühəddisi”.)”.

4. İbn Əbi Səkinə Mühəmməd ibni Əbdüllah Saməri Hənbəli (616-cı hicri qəməri ilində vəfat edib) yazır: "Mədinəyə gələn hər şəxsə qüsl etmək, daha sonra Peyğəmbərin (səlləlahu əleyhi və alih) qəbrini ziyarət etmək və ona salam göndərib dua oxumağın ədəblərini əta etmək müstəhəbdir(Əl-Müstovəb”.) ”

Bütün bunlar dəlalət edir ki, Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) və sair övliyaların qəbrinin "qürbətən iləllah” niyyəti ilə ziyarət edilib təbərrük edilməsində heç bir müşkül yoxdur.

Qeyd etdiyimiz kimi, şiə alimlərinin sözsüz fəzilətli əməl kimi qəbul etdikləri ziyarət məsələsi həddən artıq mənbələrdə vardır. Biz münsiflik üçün yalnız sünni alimlərinin bu barədə nəzərlərini qeyd etmək istərdik. Onlardan:

1. Hər müsəlmanın Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alih) həmişə ziyarət etməyə məhəbbəti olmalıdır(Bütün bu hökmlər Fakihi Məkkinin "Hüsnüt-təvəssül fi adabi ziyarəti əfzəlür-rəsul” kitabından götürülmüşdür.);

2. Evdən çıxıb ziyarətə gedərkən dua oxumaq;

3. Yolu gedərkən Peyğəmbərə (səlləllahu əleyhi və alih) çoxlu salavat göndərmək;

4. Mədinəyə çatanda dua oxumaq;

5. Hərrə çayında qüsl edib Mədinəyə daxil olmaq;

6. Cəbrail qapısından daxil olmaq;

7. Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) məscidini gördükdə təvazö etmək və onu böyük tutmaq;

8. Ziyarət vaxtı ayaq üstə durmaq və ya diz üstə oturmaq;

9. Ziyarətnamə oxumaq;

10. Əllərini, bədənini şərif qəbrə sürtmək və qəbri öpmək kimi işlər müstəhəbdir.

Bütün bunlar dörd məzhəb alimləri arasında inkaredilməz hökmlərdir.