 [1] Mürucuz-zəhəb (Məs`udi), 21965, 2, səh. 349; Təzkirətül-xəvas, səh. 10; Nurul-əbsar... (Mö`min Şəblənci) səh. 76.
[2] Əli (ə)-ın atasının adının İmran və kunyəsinin Əbu Talib olması və ya müstəsna olaraq adının elə kunyəsi olması yaxud, onun Əbdümənaf olması barədə nəzər müxtəlifliyi vardır. Şiə alimləri arasında "rical” katiblərindən olan Cəmaləddin Əhməd ibn Ənbə (təv. 828 hicri) üçüncü nəzəri səhih hesab etmişdir. ("Ümdətüt-talib fi mənaqibi Ali Əbi Talib”, səh. 20-21)
[3] İbn Əsir: Əl-Kamilu fit-tarix .c.2, s-58; İbn Hişam: Əs-sirətün-nəbəviyyə, Təhqiqi-Mustəfas-Siqa; Təbəri: Tarixül-üməm vəl-mülük; Darul-qamusul-hədis, c.2, səh.213; İbn Əbil-Hədid: Şərhi Nəhcül-bəlağə, c.13, səh.119.
[4] Əbul-Fərəc İsfahani, Məqatilut-talibin, səh.15.
[5] Nəhcül-bəlağə, 192-ci xütbə (Sübhi Salehin redaktəsi olan nüsxə).
[6] Hira mağarası Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) orada peyğəmbərliyə seçildiyi yerdir. Bə’ziləri onu Həra kimi tələffüz edir. Lakin doğru tələffüzü Hiradır. (Mütərcimdən)
[7] İbn Hişam: Sireyi Nəbəviyyə, c.1, səh.252.
[8] Səhih kitablar sünni məzhəbinin mö’təbər bildiyi altı kitabdır. O kitablar bunlardır: 1) Səhihi-Müslim. 2) Səhihi-Buxari. 3) Sünəni-Termizi. 4) Sünəni-İbn Macə. 5) Sünəni-Nəsai. 6) Sünəni-İbn Davud. (Mütərcimdən)
2 Şərhi-Nəhcül-bəlağə (İbn Əbil Hədid), səh.208.
[9] Əxtəb Əl-Mənaqibi Xarəzm, səh.18.
[10] "Vaqiə” surəsi, ayə 10-11.
[11] "Hədid” surəsi, ayə 10.
[12] Əl-İstiab fi mə’rifətil əshab, c.3, səh.28. və buna oxşar çoxlu sayda hədislər.
[13] İbn Əbil Hədid, Şərhi Nəhcül-bəlağə, c.13, səh.229.
[14] Tarixül-üməm vəl-mülük, c.2, səh.57.
[15] Tarixül-üməm vəl-mülük, c.2, səh.212.
[16] "Şüəra” surəsi, ayə 214-216.
[17] Əli (ə)-ın müsəlman olduğu, həmçinin Peyğəmbər (s)-i himayət edəcəyini e`lan etdiyi vaxt yaşının neçə olduğu barədə əlavə mə`lumat almaq üçün "Şər`i Nəhcül-Bəlağə”, c. 13, səh. 234-235; "Rövzətül-kafi”, səh. 339-a müraciət edin.
[18] Tarixül-üməm vəl-mülük, c.2, səh.217; Əl-Kamilu fit-tarix, c.2, səh.63; Şərhi-Nəhcül-bəlağə (İbn Əbil Hədid), c.13, səh.211.
[19] "Ənfal” surəsi, ayə 30.
[20] İbn Hişam, Sirətun-nəbəviyyə, c.2, səh.124-128.
[21] Əl-Xisal, c.2, səh.560; Ehticaci-Təbərsi, c.1, səh.75.
[22] Yəsrib şəhəri Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) hicrətindən sonra «Mədinətur-rəsul» adlandırıldı. Mə’nası Peyğəmbər şəhəri deməkdir. Sonralar qısa olaraq Mədinə adı ilə məşhur oldu.(Mütərcimdən)
[23] Əl-Mustədrəku ələs-səhihəyn, c.3, səh.35.
[24] Əl-İstiabu fi mə’rifətil-əshab, c.3, səh.35.
[25] Əs-sirətün-nəbəviyyə, c.2, səh.277; Əl-Kamilu fit-tarix, c.2, səh.125.
[26] Nəhcül-bəlağə, 64-cü məktub.
[27] Əl-İrşad, səh.29.
[28] Əl-İrşad, səh.47.
[29] Əl-Kamilu fit-tarix (İbn Əsir), c.2, səh.154.
[30] Əl–Xisal, səh.560.
[31] Əl-Kamilu fit-tarix, c.2, səh.154.
[32] Şərhi-Nəhcül-bəlağə, c.14, səh. 250-251; Mənaqibi Xarəzmi, səh. 223.
[33] Əhzab hizb sözünün cəmi olub dəstələr,qruplar mə’nasını ifadə edir.
[34] "Əhzab” surəsi, ayə 9-14.
[35] Şərhi-Nəhcül-bəlağə (İbn Əbil Hədid), c.13, səh.284.
[36] Biharul-ənvar, c.20, səh.215.
[37] O vaxt ərəblərdə başlarına yağ çəkmək adət idi.
[38] Əl-Məğazi, c.2, səh.471.
[39] Bu hadisə müxtəlif mənbələrdə qeydə alınmışdır:
Biharül ənvar, c. 20, səh. 203-206; Xisal (təshih) səh. 560; Sirətün-nübüvvə (təhqiq), c. 3, səh. 236; Əl-kamil fit-tarix, c. 2, səh. 181; İrşad, səh. 54; Şərhi Nəhcül-Bəlağə, c. 19, səh. 62-64.
[40] Biharul ənvar, c.20, səh.216.
[41] Əl-Mustədrəku ələs-səhiheyn, c.3, səh.32.
[42] Əl-İstiab fi mə’rifətil-əshab, c.3, səh.36.
[43] Dəvə ərəblər üçün hər şey demək idi. Həm minik vasitəsi, həm yemək, həm də içmək idi. Bu ifadə bir nəfəri müsəlman etməyin nə qədər xeyirli olduğunu göstərir.
[44] Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dörd maddədən ibarət xəbərdarlığı belə idi: a) Müşriklərin sazişi ləğv olunur. b) Müşriklərin həcc mərasimində iştirak etmək hüququ yoxdur. v) O vaxtadək müşriklər arasında adət olmuş lüt şəxslərin təvaf etməsi qadağan olunur. q) Müşriklərin Məscidül-hərama girməsi qadağandır.
[45] Ruhul-məani, c.1, ("Tövbə” surəsinin təfsiri).
[46] Nəhcül-Bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 3.
[47] Nəhcül-bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 74.
[48] Şərhi Nəhcül-bəlağə, c.2, səh. 20.
[49] Şərhi Nəhcül-bəlağə, c.2, səh. 20; Bihaul-Ənvar, c. 30, səh. 15.
[50] Şərhi Nəhcül Bəlağə (İbn Əbil Hədid) c. 1, səh. 308; Biharül Ənvar, c. 29, səh. 633.
[51] Nəhcül-bəlağə, 62-ci məktub (Sübhi Saleh); Əl-ğarat, c. 1, səh. 306 çox cüz`i fərqlə.
[52] İbn Əbil Hədid, Şərhi Nəhcül-bəlağə, c.1, səh.307; İrşad (Şeyx Müfid) səh. 131.
1 Tarixi-Yə’qubi, c.3, səh.39.
1 Nəhcül-bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 146.
2 İbn Əsir, Əl-Kamilu fit-tarix, c.3, səh.8.
3 Əl-İstiabu fi mə’rifətil-əshab, c.3, səh.39. Xəlifələrin müxtəlif zamanlarda müsəlmanların çətinliklərinin həlli üçün Əli (ə) ilə müşavirə etmələri barədə geniş mə`lumat üçün Əsgər Qaidanın "Əli ibn Əbu Talibin siyasi mövqelərinin təhlili” kitabına müraciət edə bilərsiniz.
1 Məs’udi, Mürucuz-zəhəb, c.2, səh. 346.
[53] Yə’qubi Osmanın ölümünü zil-həccənin on səkkizi, c.2,səh.165, Məs’udi isə zil-həccənin qurtarmasına üç gün qalmış bildirir.(Mürucuz-zəhəb) c.2, səh.346.
[54] Yə’qubi Əli əleyhissəlamın xilafət başına gəlməsini zil-həccənin qurtarmasına bir həftə qalmış, Məs’udi isə deyir ki, Osman ölən kimi camaat Əli əleyhissəlama bey’ət etdi. Başqa bir yerdə isə deyir ki, deyilənə görə Əli əleyhissəlamla bey’ət dörd gün sonra baş vermişdir.
[55] Nəhcül-bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 92.
[56] Nəhcül-bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 54.
[57] Nəhcül-bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 229.
[58] Nəhcül-bəlağə, Xütbə 3 (Şiqşiqiyyə xütbəsi), (Sübhi Saleh).
[59] Nakisin ərəb sözü olub, «Əhdlərini sındıranlar» mə’nasını bildirir. Əli əleyhissəlama bey’ət etdikdən sonra bir dəstə bey’ətini sındırıb Əli əleyhissəlamın üstünə qoşun çəkdilər. Təlhə və Zübeyr onlara başçılıq edirdi. (Mütərcimdən)
[60] «Qasitin» haqdan dönmüşlər, zülmkarlar deməkdir.
[61] Əmr As danışıqlardan qabaq Əbu Musa Əş’ərini görmüş onunla danışıqlar barədə söhbət etmişdir. O, söhbətində bildirmişdi ki, müsəlmanlar iki nəfərin - Əli və Müaviyənin üstündə bir-biri ilə müxalifət yaradıblar. Gəl sən Əli əleyhissəlamın nümayəndəsi kimi onu xilafətdən kənara qoy, mən də Müaviyənin nümayəndəsi kimi onu xilafətdən kənara qoyum. Sonra müsəlmanlar yığışıb özlərinə yeni bir xəlifə tə’yin etsinlər. Əbu Musa Əş’əri Əmr Asın hiyləsinə aldanıb onunla razılaşdı. Ancaq Əmr As öz dediyinə əməl etməyib Müaviyəni xilafətdə saxladı. (Mütərcimdən)
[62] Nəhcül-Bəlağə, xütbə 3.
[63] Nəhcül-Bəlağə, xütbə 33.
[64] Nəhcül-Bəlağə, məktub 45.
[65] Nəhcül-Bəlağə, xütbə 126.
[66] Nəhcül-Bəlağə, xütbə 200.
[67] Tarixi Yaqubi, c. 2, s. 180.
[68] Tarixi Təbəri, c. 4, səh. 53.
|
