İnsan həmişə öz ilahi təbiətinin tələblərinə uyğun olaraq varlıq həqiqətlərinin və kainatın sirlərinin öyrənilməsi axtarışında olmuşdur.

Həmin stimul onu bitkilər və heyvanlar cərgəsindən ayırır, çünki əsasən insan olmaq və insaniyyət məqamına qovuşmağın zərurəti varlığın rəmz və sirrinin daimi axtarışıdır.

Ümumiyyətlə demək olar ki, tarixin keçid məqamlarında materiya və həyat xətlərinin kəsişdiyi məkanda öz ''məni''ni şadlıq, kədər və zəruri cazibələrə qapılmaqdan üstün tutan və özü üçün həyatı müəyyənləşdirə bilən hər bir ağıllı insandan ötrü həyatın məqsədi və fəlsəfəsi barədə sual yaranır.(B.Rassel, ingilis filosofu. )

Həyatın məqsədi və fəlsəfəsi ilə bağlı yaranan sual, məxluq və varlıq məchullarını öyrənmək narahatlığı məlumatlı və ağıllı insanların mənəvi həyatının nişanəsi olmuş və olmaqdadır:

Müasir insan həmin qanuna və dəyişilməz təbii və tarixi uyğunluğa əsasən bir an belə məxluqun həqiqətinin və varlığın müəmmasının dərk olunmamasından yaranan iztirabda sakitlik tapmamış və fitri həqiqəti axtarma hissi həmişə onu bu sahədə çoxsaylı sualların əhatəsində (Allah, məxluqun sirri və s. haqqında) qoymuşdur.

Bu inkarolunmaz gerçəklikdir ki, insan dinin zalımcasına zorla qəbul etdirilmiş və təhrif olunmuş guşənişinliyindən yaranan mənəvi məhrumiyyətə düçar olduğu texnologiya əsrində dünya həqiqətlərinə əli yetməkdə özünü son dərəcə gücsüz və aciz görür. Buna görə də həqiqəti axtaran insanların çoxunun həyatında həqiqi sakitlik aradan getmiş və çoxlu əqli və ruhi zərərlər onları bürümüşdür. Onun bir nümunəsini geniş təhriflərin qurbanı olmuş səmavi din və ayinlərin ardıcıllarının dönüklüyündə müşahidə etmək olar.

Belə ki, İntibah dövründə və ondan sonra xristianların çoxunun dönük çıxmasının əsas səbəbi kilsənin kainatın sirlərini və məxluqun nizam qaydalarını düzgün şərh edə bilməməsində gizlənmişdir:

Bertrand Rassel məşhur "Nə üçün xristian deyilik'' əsərində xristian əqidələrinin qeyri-kamilliyi, xüsusilə Allahın varlığına ilkin səbəbdə qeyri-müəyyənliyi öz dönüklüyünün əsası sayır.("Sübh" jurnalına müsahibəsində, 27/7/1374  )

Yaxud məşhur Qərb jurnalisti Uryana Falaçi dini istibdad və kilsənin Allahı xoşagəlməz təsvirini özünün dinə laqeydliyinin səbəbləri bilir.''(Həzrət İmam bu barədə buyurmu؛dur: ''Biz insanı tanıdıq'' deyənlər ِzü insan olmayan bir insanabənzərdirlər, insanın heyvani təbiətinin siluetini tanıdılar və güman etdilər insan elə odur" ("Nur səhifəsi" c.8, səh.6) )

Ustad Şəhid Murtəza Mütəhhəri bu məsələni açıqlayarkən buyurmuşdur: ''Kilsə istər ilahiyyatda təqdim olunmuş naqis məfhumlar baxımından, istərsə də insan kütlələri, xüsusən alimlər və azad fikirlilər təbəqəsi ilə qeyri-insani rəftarı baxımından xristian dünyasının, qeyri-müstəqim şəkildə qeyri-xristian dünyasının materializmə təmayülünün əsas səbəblərindəndir.

...Kilsə Allaha insan təsviri verdi və Allahı insanlara bəşər formasında tanıtdırdı. İnsanlar kilsənin dini nüfuzunun təsiri altında uşaqlıqdan Allahı həmin insani və maddi çərçivələrlə qəbul etdilər və elmi inkişafdan sonra dərk etdilər ki, bu fikirlər elmi, həqiqi və əqli ölçülərlə uyğun gəlmir…və dini məfhumlar elmi miqyaslarla düz gəlmədiyindən fikri kökündən inkar edirdilər.

Ustad Şəhid Murtəza Mütəhhəri bu prosesin bəzi dəlillərini saymaqla əlavə etmişdir:

''Allahın varlığının sübutu'' adlı bir kitab vardır ki, müxtəlif sahələrdə çalışan qırx mütəxəssis alimin qırx məqaləsindən ibarətdir… Volter Oskar Lendberq adlı alim allahşünaslıq haqqında elmi bəhs edir və bununla yanaşı ''Nə üçün alimlərdən bir qrupu materializmə yönəldilər'' mövzusunda araşdırma aparır. İki səbəbi qeyd edir ki, biri bizim dediyimiz səbəbdir – yəni evdə, yaxud kilsədə bu ad və ünvanla insanlara naqis məfhumları öyrədirdilər.''(Tələbə səfərbərliyində i؛tirak edən tələbələrlə Ayətullah Xameneyinin gِrü؛ündə, 14/6/1378. )

Həmin tarixi gerçəkliyə əsasən, Qərb tarixi dəyişikliklərinin şərhçilərindən çoxu bu əqidədədirlər ki, Qərb sekularizmi orta əsrlərdə(Modern istilahı latın dilində ''modo''dan gِtürülmü؛dür. Bu sِzün mənası ''gün ərzində olmaq'' (of todoay) və ya ''cərəyanda olmaqdır'' (what is current) Modernizm də son əsrlərdə, xüsusən XX əsrin ba؛lanğıcında Avropa və ھimali Amerikada i؛lənən yeni mədəniyyət və əqli dü؛üncəyə i؛arədir. (Seyyid Əhməd Rəhnəmayi, "Qərb؛ünaslıq", səh.99.) təhrif olunmuş xristianlığın ətəyindən baş qaldırmış və onun qeyri-müəyyən və naqis təlimləri istiqamətində inkişaf etmişdir.

Müasir insanın xatırlatdığımız dinçiliyi bəşəriyyətin dinin mahiyyətinə yenidən qayıdışı mənasındadır ki, təkallahlılıq, qeybə iman, ilahi peyğəmbərlərin peyğəmbərlik missiyasının təsdiqi və s. kimi bütün ilahi dinlər arasındakı həmin müştərək əsas və zəruri məsələlərdən təşkil olunmuşdur.

("Fəlsəfə və həyatın məqsədi", səh.18 )

İnqilabın müdrik rəhbəri də bu məsələyə toxunaraq buyurmuşdur:

''Bu gün siz diqqət edirsinizmi dini stimul, dinə maraq, mənəviyyat, xüsusilə dinin müştərək və xalis hissəsinə diqqət, yəni mənəviyyatın əxlaq tərəfi və ona bağlılıq dünyanı bürümüşdür və gündən-günə də artmaqdadır.''("Pəyam-e Yunesko" jurnalı, №243 )

İntibah dövründə də inamlarda xristianlığın ayrılmaz hissələri kimi qəbul olunmuş xurafatdan başqa, dini mahiyyət kəsb edən məfhumlar – təkallahlılıq, qeybə iman, axirət dün¬yası, bəndəliyin və itaətkarlığın zəruriliyi kimi peyğəmbərlərin təlimləri də inkar olunurdu.

Ümumiyyətlə, Qərbdə imanın tənəzzülünə səbəb dini mahiyyət və peyğəmbərlərin təlimlərindən ayrı olan xurafat və əlavə şeylərin inkarı yox, dinin mahiyyətinin və sütunlarının nəzərə alınmamasıdır.

Dinlərin fəlsəfəsi haqqında nəzəriyyəçilər tərəfindən irəli sürülən şübhələrin əsas hissəsi kilsənin mənfi fəaliyyəti və məfhumların naqisliyinə əsaslanır ki, din çərçivəsində onları təbliğ etmişdilər. Bu səbəbdən ''sekularizm'' din və onun əsas məfhumlarının təhrifində kilsənin sapınmasından yaranmışdır və bu iki sapınmış cərəyandan hər biri öz növbəsində insanın mənəvi dəyərlərdən və etiqaddan məhrum edilməsinə əsaslanır.

Daxili qərbpərəst ziyalılar inqilabın aşkar düşmənləri ilə yekdillik siyasətini qəbul edərək dini dəyərlərə zərbə vurmaqla onları zəiflətmək üçün səs vermə, təsirləri yönəltmə və nəzəriyyələri qəbul etmə yolunu tutmuşlar ki, onların əsas vətəni intibah dövrü Avropası və o dövr kilsə sahiblərinin hökmran süst və qeyri-məntiqi əqidələri və dəyərsiz fəaliyyəti olmuşdur.

Dahi rəhbər İslam dininin yararlılığını inkar edən bəzi qərbpərəst ziyalıların mənfi fəaliyyətinə toxunaraq buyurmuşdur:

''Bu gün gördüyünüz kimi, fikir, düşüncə və siyasət meydanına yenicə daxil olanların dilə gətirdikləri fikirlər XIX əsr Avropa filosof və siyasətçilərinin sözləridir və onlar elə xəyal edirdilər ki, dinin [işi] bitmişdir!''

''Bunların təcrübəsi göstərirdi ki, xurafat, siyasət və qaranlıqlara qarışmış din elmin hücumu qarşısında tab gətirə bilmədi [buna görə] əridi və aradan getdi. Bunlar təsəvvür etdilər ki, din insanlar arasında harada mövcuddursa, onların Avropa və Qərbdə malik olduqları həmin nümunənin eynidir. Həmin xristianlıq, həmin dindarlıq, həmin təəssüblər eyni zamanda həmin təəssüblərin daxilində olan çoxlu fəsadlar. Bunlar [həmin əsasla] düşünürdülər ki, dinin [əsası] aradan getmiş və dünyada din məsələsi tamamilə həll olunmuşdur! ''(Helm Herbort, fransız mütəfəkkiri, üçüncü dünya ِlkələrində tədqiqatçı, Fransanın Lion ؛əhərinin Məscidül-Rəhmanında məruzəsi (1983) "Name-ye fərhəng", 1375-ci ilin yayı.)

Bu gün xalis İslamın qüdrətli ocağında dinin siyasətdən ayrılığı, dində nisbilik və s. kimi məfhumları təbliğ edib yayan qərbpərəst ziyalıların fikir mənbəyi və mahiyyətinin daha çox aydınlaşdırılması üçün mərhum Əllamə Məhəmməd Tağı Cəfərinin bu barədə dediyi sözlərə toxunmaq kifayətdir. O, 1374-cü ildə ''Süruş haqqında (onun əqidə və fikirləri) sizin fikriniz necədir?'' məzmunlu suala cavab olaraq buyurmuşdur:

"Onun dediyi sözlər eynilə Devid Hyumun(ضlkənin xarici i؛lər nazirliyinin ara؛dırmalar idarəsində məruzə, "Kəlme-ye dane؛cu" jurnalı, №15, 17/3/1373.  ) XVII əsrdə dediyi sözlərdir. Bertrand Rassel("Keyhan-e fərhəngi", №120 ) Devid Hyumun fikirləri haqqında mənim özümə demişdi: Bir zamanlar Devid Hyumun əsassız nəzəriyyələrinə cavab vermək Qərb alimləri üçün əyləncə vasitəsinə çevrilmişdi. Belə ki, asudə vaxtlarını tum çırtlamağa sərf edən kimi, Hyumun dolaşıq və əsassız nəzəriyyələrinə cavab verirdilər.''(Arnold Toynbee, ingilis filosof və tarixçisi (1889-1975) və dünya sivilizasiyaları haqqında kitabların müəllifi. )

Dini etiqadları sual altına almaq və dini inamlarla bağlı çoxlu dolaşıqlıq yaratmaq istiqamətində ölkənin bəzi qərbpərəst ziyalılarının mənfi və sual doğuran fəaliyyəti o dərəcədə biabırçı idi ki, hətta Qərbin İslamı yeni qəbul etmiş mütəfəkkirlərinin şiddətli etirazına səbəb olmuşdu.

Almaniyanın Bermen Politexnik İnstitutunun prorektoru və uzun illər Qərbin din əleyhinə çıxan filosofları ilə bilavasitə üzləşən və İslamı yenicə qəbul etmiş professor Yuves Usves İranın qərbpərəst ziyalılarının ləyaqətsiz fəaliyyətinə toxunaraq demişdir:

''İranın (qərbpərəst) ziyalı təbəqəsi ölkədəki azadlıqdan sui-istifadə edərək qərblilərin dolaşıq fikirlərinin yayılması istiqamətində apardıqları işə son qoymalıdır.''(Əli Əkbər Kəsmayi, "Bugünkü və sabahkı dünya", səh.250 Tələbə səfərbərliyi dü؛ərgəsində i؛tirak edən tələbələrlə Ayətullah Xameneyinin gِrü؛ündə, 14/6/1378 )

Kilsə rəhbərlərinin insanın əsas suallarına cavab verməkdə bacarıqsızlığı, eləcə də İntibah dövründən sonra yaranmış dünyəvi məktəblərin ilahi dinlərin mahiyyət və həqiqətini inkar etməsi, dinin əsilliyinə şübhə ilə yanaşması, varlığın sirlərinin həllində və bu sahədə mövcud suallara cavab verməkdə acizlik göstərməsi insanı müasir cahilliyin üfunətli vadisinə sürüklədi.

Bu dövrün əsas fikrini bəşərin özünün əsaslığında görən əksər humanizm nəzəriyyəçilərinin nəzərində insan ruhsuz və birtərəfli varlıqdır. Onların nəzərində insanın varlıq coğrafiyası yalnız doğumdan ölümə kimi məhdud dairəni əhatə edir! ''(Nümunə üçün bax: "ـsuli-kafi", c.1, əl-Əql və-l-cəhl kitabı, səh.30-79 )

Təbiidir ki, onların varlıq, məxluq, insan, Allah və s. kimi məfhumları qeyri-dəqiq və dolaşıq izah etmələri insanın tələb edən və həqiqəti axtaran təbiətini daimi olaraq öz əsarəti altında saxlaya bilmədi. Bu şəraitdə müasir dünyada, xüsusən Qərb dünyasında çox mühüm bir boşluq yarandı və dahi rəhbərin sözləri ilə desək:

''Varlıq aləminin düzgün izahına söykənən bir fikir, yolgöstərən düşüncə və ideologiyanın olmaması Qərb dünyasının ən mühüm boşluğudur və bu sahədə Qərb cəmiyyətlərinə təlqin olunmuş yalançı ideologiyalar (müsbət) təsirə malik olmayacaq''.("Kamil insan", səh.90 və 91 "Name-ye enqelab-e Eslami" jurnalı, №22, bəhmən 65. Alman agentliyindən gِtürülüb. )

Modern("Mərifət" jurnalı, №1, III il, 1373-cü ilin yayı ) əsrin başlanğıcından təxminən beş yüz il və bu dövrün əksər ideologiyalarının formalaşmasından (Yer kürəsinin əksər sakinlərinin həyatı üzərində qeyri-iradi təfəkkürün mütləq hakimiyyəti ilə başa çatdı) üç yüz ilə yaxın müddət keçdikdən sonra modern ağıl istiqamətində elə mütəfəkkir və nəzəriyyəçilər yetişdi ki, insan və varlıq dünyasının düzgün təfsirini təqdim etməklə bəşərin fikri ehtiyaclarını razı salmaq əvəzinə cəfəng bir nəticəyə gələrək ona israr etdilər.

Mərhum ustad Əllamə Məhəmməd Tağı Cəfəri(r) bu barədə yazır:

''Qeyd edilmiş sualın (həyatın fəlsəfəsi və məqsədi ilə bağlı) yaranmasına səbəb olan ikinci məsələ XVIII əsrin sonlarından bu günədək genişlənməkdə olan və həyatın simasının avtomobilin hay-küylü səsinə qərq olaraq dəyişməsidir. Nəticədə ruhi xəstəlikdən əziyyət çəkən mütəfəkkirlər şəhvətpərəstlik hissinin razı salınması üçün özlərinə münasib yer axtarırdılar və insanların həyat mənbəyinin üstünə düşmüş daşı götürməyə çalışmaq əvəzinə qışqırırdılar ki, quyuda (mənbədə) su yoxdur, ya mənbənin suyu qurtarmışdır və beləcə onlar həyatın puçluğu nəticəsinə gəldilər.(Pəyam-e zən" jurnalı, Qum ؛əhəri, İslam Təbliğat İdarəsinin nə؛riyyatı, 1374-cü ilin mehr ayının nِmrəsi. )