 «BU HƏDİSLƏR BARƏDƏ ƏHLİ SUNNƏ ALİMLƏRİNİN NƏZƏRLƏRİ»
1. «Müslüm» Müslüm, öz səhihində Allahın görünməsinin sübutu üçün bir fəsl açmış və başqa bir fəsli də onu görməyin yolları barədə ayırmışdır. Allahın cism olmasını bildirən, görmək barədə olan hədislərin bir qismini, bu fəsillərin hər ikisində gətirmişdir. Çox aydındır ki, Müslümün nəzəri, bu iki fəsildə gətirdiyi hədislərin hamısının səhih olduğunu və hər bir müsəlmanın da onun zahirinə etiqad bəsləməyinin vacib olmasıdır. Həmçinin onun nəzəri budur ki, bu kimi hədislər barədə kiçik bir təvilə əl atmasına və ya onun cümlələrindən birinin mənasını dəyişərək başqa bir mənaya yozmasına heç bir müsəlmanın haqqı yoxdur. 2-3. «İbn Macə və Əbi Davud» İbn Macə Qəzvini və Əbi Davud Səcestanı əhli sünnənin etimad olunan alimlərindən və altı sihah müəlliflərindəndirlər. Öz səhihində «Cəhmiyyənin inkar etdiyi məsələlər» adı ilə başlayan məxsus bir fəsldə Cəhmiyyənin barəsində bir sıra məsələlər yazmışdır. O cümlədən bu fəsillərdə, Allahı görmək barədə olan hədisləri, məkan və Allahın cism olması – Allahın gülməsi, öz arxasına söykənməsi, Allahın zuhuru və pərdə arxasında qalması - və s. kimi hədisləri nəql etmişdir. Cəhmiyyə, o kəslərdəndir ki, imamiyyə məzhəbi kimi Allah-Taala barədə onun görünmsinə və məkan sahibi olmasına etiqadı yoxudur və Allah-Taalanı başqa cisimlər kimi bədən üzvlərinə malik olmasına etiqad bəsləmirlər. Həmçinin belə hədislərin zahirinə də etiqad bəsləmirlər. Bu fəslin «Cəhmiyyənin əqidəsinin rəddi və inkar olunması» adı ilə adlanması bunu göstərir ki, əhli sünnənin nəzər sahibləri kimi tanınmış və etimad olunan bu iki şəxsin tohid barəsində olan əqidələri, həmin hədislərin məzmunu və həmin kəlimələrin zahiri ilə uyğundur. Cəhmiyyə kimi bu hədislərə müxalif olanlar və onu təfsir edənlər, onların nəzərində rədd olunmuş və hədisləri təfsir etmək isə İbn Macə və Əbi Davudun nəzərincə küfrə və kafirliyə səbəb olur və belə bir şəxs, İslam dinindən xaric olunmuşdur. 4. «İbn Teymiyyə» İbn Teymiyyə deyir: - Allahın göydən hər gecə aşağı enməsi və nazil olmasına gəldikdə, bu dastan hədis alimlərinin yanında sübuta çatmış məsələlərdən biridir!! Həmçinin nuzul dastanı, Allahın şəban ayının 15-ci günündə də nazil olması barədə bir hədis nəql olunmuşdur ki, onun sənədi ixtilaflıdır. Sonra İbn Teymiyyə əlavə edərək bildirir ki; - Əhli sünnənin hamısı, bu məsələyə etiqad bəsləyirlər ki, Allah-Taala aşağı enir və onun ərşi onsuz boş deyildir!! Bu mətləb İshaq ibn Rahoviyədən, Həmmad ibn Zeyddən və Əhməd ibn Hənbəl tərəfindən də nəql olunmuşdur. (Minhacus-sünnə c-1, s-262) 5. «Muhəmməd Əşrəf» Əbu Davudun sünənini şərh edən, وإنه ليئط به؛ أطيط الرحل بالراكب cümləsinin altında: «Dəvə minənin ağırlığının nəticəsində dəvənin yükünün səsi kimi, Allahın ərşi də onun ağırlığınına görə səs edəcək» İmam Xitabinin sözlərini nəql etdikdən sonra onu nəqd edərək sözlərini tənqid edir və deyir: - İmam Xetabinin sözlərində, bir cürə təfsir və təvil vardır. Lakin təvil və təfsir zahirin xilafınadır və heç cür ona ehtiyacımız yoxdur. Allahın sifətlərinə aid olan hədislərdə etimad olunan və səhih yol budur ki, onları öz zahiri mənalarina buraxaq və hər cür təfsir və təvildən, həmçinin məna yozumundan uzaqlaşdıraq. (Ovnul məbud c-4, s-369) 6. «Bəğəvi» Bəğəvi «Şərhis-sünnə» kitabında deyir: - Allahın sifətləri barədə kitab və sünnədə gələnlər məs. - surət, göz, barmaq, ayaq, gəlmək və getmək, asimandan aşağı nazil olmaq, ərşin üzərində yerləşmək, gülmək və şadlanmaq və bu kimi şeylər hamısı Allah-Taalanın sifətlərindən sayılır. Onların barəsində hədislər yazılmışdır. Gərək bu sifətlərin hamısına imanımız olsun. Hədislərin zahiri mənası gərək hifz olunub saxlansın. O cümlədən, hər növ təvil və təfsir, məna yozumundan da qorunsun. (Sunəni İbn Macə c-1, s-71. (vərəq altında zikr olunmuşdur)) Biz, ötən bəhslərimizdə Allahın cism olması barədə Nəvəvinin, Eyninin, Qəstəlaninin, Əhməd Muhəmməd Şakirin, Əbduh İsfəhanının, Əhməd ibn Həmbəlin, İbn Teymiyyənin, Əbu Ömərin, Zəhəbinin və Şeyx Əbdur-Rəhmanın nəzərlərini və sözlərini nəql etmişdik. Onların əqidələrini və başqa əhli sünnə alimlərinin belə hədislərin zahirinə etiqad bəsləmələri barədə olan əqidələrini və bu hədislərin təfsir olunması və başqa mənaya yozulmasının caiz olmadığını əziz oxucularımıza bildirmişdik. (Allahı görmə, baldırının görünməsi barədə olan bəhsə müraciət olunsun.) Bu məsələ bir sıra ümumi məsələlərdən biridir ki, müxtəsər şəkildə burada gətirilmişdir. Əgər əhli sünnənin bütün alimlərinin bu barədə nəzər və sözlərini gətirəsi olsaq, özü ayrıca bir kitab şəklinə düşər. «DİQQƏTİ CƏLB EDƏN BİR MƏSƏLƏ»
Bura qədər tohid barəsində altı səhih kitabdan nəql olunmuş hədislədən bu məsələlər aydın olur ki, bu hədislərin məzmunu Allahı, onu görməyin mümkün olması, məkana və müxtəlif bədən üzvlərinə malik olması, xülasə şəkildə desək Allahı təbii və maddi mövcud kimi tanıtdırır. Şübhəsiz ki, əhli sünnə alimləri Allahı həmin hədislərin tanıtdırdığı sifətlərlə tanıyırlar. O cümlədən öz tərəfdarlarına da Allahı bucür tanımağı tövsiyə edirlər. Burada bir məsələyə diqqət etmək lazımdır ki, əqidədə belə yolunu azmağı və düz yoldan uzaqlaşmağı, ən mühüm və həssas olan «Allahı tanımaq» kimi məzhəbi mövzularda mövcud olan həmin hədislər əmələ gətirmişdir. Doğru olmayan bu əqidələrin kökü, əhli sünnə alimlərinin nəzərincə düzgün və səhih saydıqları hədislərə geib çıxır. Əhli sünnə alimlərinin özləri də bu məsələni etiraf etmişlər. Onlar öz əqidələrini açıqlayarkən sənədlərini həmin hədislər olduğunu bildirirlər. Biz, əvvəlki səhifələrdə və bəhslərimizdə əhli sünnə alimlərinin sözlərini və onların əqidələrini nəql edərkən həmin hədislərə istinad etdiklərinə işarə etdik. Onları yenidən gətirməyi, dəlil və şahid gətirməyi bu dəfə lüzum duymuruq. Bununla da, əziz oxuculara tövsiyə edirik ki, ikinci dəfə bu məsələdə əhli sünnənin əqidələrinin hədislərlə uyğun olmasına, diqqət yetirsin. Ötən bəhslərə nəzər saldıqda görürük ki, bu kimi hədislər müsəlmanları öz əqidələrindən azdırmış və əsrlər boyu onların əməllərində öz təsirini qoymuşdur. Buradan aydın olur ki, belə hədislərin olması və belə kitabların səhihliyinə etiqad bəsləmək və onların mənalarına inanmaq bucür gülməli, xurafi əqidəni müsəlmanlar arasında yaratmış və həqiqətdən uzaqlaşdırmışlar. Məsələ burdadır ki, Məqatil ibn Suleyman, Davud Cəvaribi və onların tərəfdarları Allah-Taala üçün təkcə cinsiyyət üzvünü istisna etməklə əl, ayaq, dil və iki gözünün olmasına etiqad bəsləmişlər. Lakin, Məaz Ənbəri, Allah-Taala üçün kişilik cinsiyyət orqanının olmasına da etiqad bəsləmişdir. Bununla da öz əqidəsini və Allahın kişi olmasını sübut etmək üçün, Qurani-Kərimin وليس الذكركالأنثي ayəsi ilə dəlil gətirmişdir. Əhli sünnənin bir çox kəlam və qeyri kəlam alimləri Allahı insan kimi ətə, dəriyə və sümüyə malik olduğunu fərz etmişlər. Bəzən Allahı kəcavədə oturmuş və qırmızı tüklü dəvənin ütündə əyləşdirmiş və ərəfə gecələrində yer kürəsinə gətirirlər. Bəzən deyirlər ki, - «Allah elə gülür ki, gülərkən onun dişləri görünür». Deyirlər ki: - «Allah qiyamət günündə insan surətində mucəssəm olacaq və bəndələrinin hesabını çəkəcək». Başqa yerdə nəql edirlər ki: - «Şəban ayının 15-ci gecəsində göydən yerə enir və onun oturduğu yer ərşdədir. Həmişə də ərşin üstündə əyləşmişdir». «Qiyamət günündə də bəndələrinin yanına gələr və özünü tanıtdırar. Öz bəndələrinə xitab edərək deyər: - Mən sizin Allahınızam! Deyərlər: - Biz səndən Allahımıza pənah aparırıq». Yenə də deyilir ki: - «Əgər Allahı görsəniz onu həqiqətən tanıyarsını». Başqa yerdə əlavə edərək deyirlər ki: - «Bizim və Allahın arasında bir əlamət varki, o əlamət vasitəsi ilə onu tanıyarıq». «Sonra Allah öz baldırını aşkar edər və o, onu tanına bilən başqa bir qiyafədə gələr, özünü tanıtdırar və onu tanıyarlar, qarşısında səcdəyə düşərlər». Nəql etmişlər ki, «cəhənnəmin od-alovu şölə saçar və nəqədər ki Allah ayağını cəhənnəmə qoymayıb sakit olmaz. Eləki ayağını cəhənnəmə qoyar, cəhənnəmin od-alovu deyər: - Bəsdir, bəsdir!» Bu, sünni məzhəbinin kəlam alimlərinin bir çoxlarının tohid və Allahı tanıma barədə olan nəzər və əqidələridir. Bu əqidənin bir qismi, Allahla görüşmək, qiyamət günündə camaat arasına onun gəlməsi və s... kimi məsələlərdir ki, sünnilərin hamısının buna etiqadları vardır. Bu əqidələrin hamısını əziz oxucularımıza açıqladıq. İbn Əbil Hədid Mötəzili nəql edir ki: - Bu əqidənin kökü, sihahda nəql olunmuş çox təəccüblü olan hədislərdən ibarətdir. (Nəhcul bəlağənin şərhi c-3, s-224-226) O, bu sözləri ilə, (necəki buna əvvəlcə də işarə olunmuşdur) batil və xurafi əqidənin nəqlindən sonra bildirir ki, bu əqidəni belə hədislər arasında olan bağlılıq əmələ gətirmişdir. Həmçinin bu əqidənin əmələ gəlməsinin illətini və səbəblərini, onun kökünü də bəyan etmişdir. İbn Əbil Hədid, Əmirəl Möminin Əli (ə)-ın يأتي علي الناس زمان لايبقي فيهم من القرآن إلاإسمه – xütbəsinin altında yenə bildirir ki, «Bu gün məscidlərdə oturan və tohid bəhsində Allah-Taalanın təşbihə, təcəssümə, onun surətə, nazil olmasına, bədən üzvlərinə malik olmasına qail olan şəxslər, Allah-Taalaya küframiz və cahilanə, pis mətləbləri nisbət verirlər. Bunların hamısı fitnədir. Bu məsələlərdən uzaq olanları da onlara tərəf çəkirlər». (Həmin mənbə c-19, s-299) Müəllif: İbn Əbil Hədidin açıq və aydın olan bu sözlərindən məlum olur ki, bu əqidə onun zamanında da mövcud imiş və məscid sakinlərinin çoxları da belə xurafi əqidələrdə olmuşlar. واستغفرواربكم ثم توبواإليه إن ربي رحيم ودود | 
