 Üçüncü dəlil: (Miras ayəsi) Mütə nikahının nəsx olunduğunu iddia edənlər "Miras" ayəsi adlanan digər bir ayəyə də isnad etmişlər. «وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصينَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِها أَوْ دَيْنٍ وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِي الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصى بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَليمٌ» "Əgər (vəfat etmiş) arvadlarınızın uşağı yoxdursa, onların etdikləri vəsiyyət (yerivə yetirilib) və ya borcu (ödəlinəndən) sonra, qoyub getdikləri malın yarısı və əgər onların uşağı vardırsa, mirasın dörddə biri sizə yetişir. Əgər sizin də uşağınız olmasa, etdiyiniz vəsiyyət (yerinə yetirildikdən) və ya borcunuz (ödəniləndən) sonra, qoyub getdiyiniz malın dörddə biri və əgər uşağınız olsa, mirasın səkkizdə biri onlara (arvadlarınıza) yetişər. Əgər irs qoyub gedən (vəfat etmiş) kişi ya qadının övladı və ata-anası olmasa, anadan doğma və atadan ögey bir qardaşı ya bacısı olsa, hər bir hissəsinə şərikdir. (Əlbəttə bi bölgü,) vərəsəyə zərər toxunmadığı halda edilən vəsiyyət (yerinə yetirilməsindən) və ya borcu (ödənilməsindən) sonradır. Bunlar Allah tərəfindəndir. Allah biləndir və həlimdir.”(- "Səhihi Müslim”, c. 4, səh. 133 ) Onların fikrincə hər ər və arvad arasındakı irs hökmü təxsis və təqyidə (hər hansı bir qeydə) məruz qalmayan bir hökm kimi verilmişdir. Bu Quran hökmünün nəzərə alınmadığı hər hansı nikah növü səhih deyildir. Çünki ər-arvad arasında olan zövciyyət şəraiti kamil şəkildə mövcud deyildir.(- "Müsnəd Əhməd”, c. 3, səh. 403, Sünən ibn Macə”, c. 1, səh. 460. Bab fi nikahil-mütə ) Biz bu şübhəyə cavab vermək və məsələni izah etmək üçün həmin şübhədə olan qüsurlara müxtəsər şəkildə işarə edirik. 1) Bu ki, "Mütə nikahında ər və arvad arasında irs mövcud deyil”, -hökmü şiə alimləri arasında icma ilə (yekdil rəylə) qəbul olunmuş bir məsələ deyildir. Bu məsələdə də dörd baxış vardır. Onların ən məşhuru irsin olmamasıdır. Qalan üç baxışa görə isə təsəvvür olunan şəraitdə ər və arvada mütə nikahında bir-birindən irs çatır.(- "Müsnəd Əhməd”, c. 3, səh. 404 ) 2) Yuxarıdakı ayələrdə də qeyd etdik ki, bu ayələrin mütə ayəsinə olan nisbəti "nəsx" nisbəti deyildir. Bu ayələrlə mütə nikahı ayəsi arasındakı nisbət ümumi və xüsusi, ya mütləq və müqəyyəddir. 3) Mütə nikahından başqa nikah növü də var ki, onda da ər və arvad arasında irs yoxdur. O cümlədən öz malikindən (sahibindən) digəri ilə evlənən kəniz barəsində bunu demək olar ki, (bütün fəqihlərin fikrincə) bu növ nikahda irs hökmü "təxsis" edilmişdir. Habelə ərini qətlə yetirən qadına da irs düşmür. İrs ayəsinin hökmü bu qadın kimiləri barəsində də "təxsis" olunmuşdur.(- "Səhihi Müslim”, c. 4, səh. 131 )Bütün bu hallarla yanaşı mütə nikahının da irs ayəsindən təxsis olunmasının nə eybi vardır? İbn Şəhr Aşub və digər alimlər(- "Müsnəd Əhməd”, c. 3, səh. 405, Məcməuz-zəvaid”, c. 4, səh. 264)də bu həqiqəti təsdiqləmişlər. O, demişdir: «ان فقد المیراث لیس علامة لفقد الزوجیة لان الزوجة الذمیة و الامة و القاتلة لا یرثن و هن زوجات» "İrsin olmaması zövciyyətin (ər-arvad olmağın) aradan qalxması demək deyil. Çünki zimmi(- "Əl-mütə bəynəş-şəriə vəl bidə”, səh. 103 ) həyat yoldaşı, kəniz və ərini qətlə yetirən qadına irs düşmür. Bir halda ki, bunlar hayat yoldaşı sayılırlar.”(- "Məcməuz-zəvaid”, c. 4, səh. 265 ) 4) Mütə nikahının nəsxini bu nikah növündə kişi və qadın arasında irsin olmamasından istifadə edərək iddia edən şəxslər, özləri bir hədisə(- "Əl-kamil ibn Ədi”, c. 6, səh. 392 ) istinad etmişlər ki, bu hədisin məzmununa əsasən peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) arvadları və övladlarına o həzrətdən irs yetişmir. Bu minvalla peyqəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) zövcələri də gərək o həzrətin həyat yoldaşları sayılmasınlar. Onların fikrincə, zövcə əgər zövcədirsə, ərindən ona irs yetişməlidir. Bu sahədə müzakirələrdən sonra aydın oldu ki, həmin ayə də qətiyyən mütə nikahı ayəsini nəsx edə bilməz. Dördüncü dəlil: "Nikah" ayəsi «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ» "Aranızda olan subayları, saleh qullarınızı və kənizlərinizi evləndirin! Əgər onlar yoxsuldurlarsa, Allah öz fəzl-kərəmi ilə onları varlı edər. Allah geniş rəhmət və elm sahibidir.”(- "Məcməuz-zəvaid”, c. 4, səh. 265 ) Mütə nikahı ayəsinin nəsx olunduğunu iddia edənlər bu ayənin nəsxi üçün mütə ayəsinə də istinad etmişlər. Onların iddiasına əsasən, daimi nikah ayəsi müvəqqəti nikah ayəsini nəxs etmişdir. Çünki daimi nikahın özünəməxsus qayda-qanunları var. Müvəqqəti nikahda bu qayda-qanunlar yoxdur. Bundan belə nəticə almaq olar ki, mütə nikahı ayəsi bu ayə vasitəsilə nəxs olunmuşdur.(- "Mən ləhu rivatətun fi Musnəd Əhməd”, səh. 421 ) Mütə ayəsinin nəsxini isbat etmək üçün bu ayənin istinadla bağlı bir neçə iradı vardır. 1) Keçən söhbətlərimizdə qeyd etdiyimiz kimi bu kimi təfsirlərin mənası budur ki, daimi nikah tarixi baxımdan müvəqqəti nikahdan daha sonra şəriət qanununa çevrilmişdir. Bununla da peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) və əshabının qurduqları ailələr müvəqqəti nikah əsasında təşkil olunmuşdur. (Bu da heç kəsin qəbul etmədiyi bir məsələdir.) 2) Quranın Məkkə şəhərində nazil olmuş ayələrinə nəzər salsaq bu nəticəyə gələ bilərik ki, daimi nikah növü İslamdan öncə də mövcud idi və İslam dininin ilk çağlarında Qurani-Kərim tərəfindən təsdiq və imza olundu.(- "Əl-kamil ibn Ədi”, c. 6, səh. 392 )Lakin müvəqqəti nikahı həzrət peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) hicrətindən sonra Mədinə şəhərində "Nisa" surəsinin 24-cü ayəsi vasitəsilə təsdiq və qəbul olundu.(- "Mən ləhu rivatətun fi Musnəd Əhməd”, səh. 421 ) Bütün bunları nəzərə alsaq necə iddia edə bilərik ki, daimi nikah müvəqqəti nikahı nəsx etmişdir? Əgər onlar daimi nikaha aid olan xüsusiyyətləri nəzərdə tutmuş və bu xüsusuyyətlərin müvəqqəti nikahda "təxsis" edildiyini əsas götürmüşlərsə, keçən söhbətimizdə bunun cavabını qeyd etmişdik. Bu arada mütə nikahının bəzi müxalifləri bir necə qadınla evlənmək məsələsinə toxunan Quran ayəsinə də istinad etmişlər. Bu barədə bir neçə söz deməyi məqsədəuyğun bilirik. Beşinci dəlil: "Ədəd" (bir neçə) ayəsi Mütə nikahına etiraz edənlər bu nikah növünün nəsx olunduğunu isbat etmək üçün digər bir ayəyə də istinad etmişlər. Həmin ayə "Nisa" surəsinin üçüncü ayəsidir: «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ ذلِكَ أَدْنى أَلاَّ تَعُولُوا» "Əgər yetimlərə (yetim qızlar və ya yetimi olan qadınlarla) ədalətlə rəftar edə bilməyəcəyinizdən qorxsanız, onda sizin üçün pak (uyğun) olan iki, üç və ya dördə qədər ayrı qadınlarla nikah edin. Əgər (onlarla da) ədalətlə rəftar edəcəyinizə əmin deyilsinizsə, təkcə bir nəfər (azad) qadın və ya sahib olduğunuz kənizlə (evlənməyə kifayət edin)! Bu haqsızlıq etməməyinizə daha yaxındır.” (- "Təhzibut-təhzib”, c. 7, səh. 407 ) Bu şəxslərin dediklərinə görə, yuxarıdakı mübarək ayədə hər kişi üçün dörd qadınla evlənməyə icazə verilmişdir. Bu miqdardan artıq isə Quranın və sünnənin əleyhinədir. lakin mütə nikahında buna icazə verilmişdir. Bu, onu göstərir ki, "Nisa" surəsinin 3-cü ayəsi mütə nikahını nəsx və ləğv etmişdir. Hansı ki, Quranın ziddiyyətli sözlər danışması mümkün deyil.(- "Əl-mütə bəynəş-şəriə vəl bidə”, səh. 120 ) Mütə nikahı ayəsinin nəsxi üçün bu ayəyə istinad etmək bir neşə baxımdan qüsurludur: 1) Keçən söhbətlərdə toxunduğumuz kimi daimi nikah və bir neçə zövcə barəsində nazil olan ayə mütə nikahından öncə nazil olmuş. Gördüyümüz kimi, "Nisa" surəsində də həmin ayə bu ayədən öncə yerləşmişdir. Bu halda sonrakı ayə özündən qabaq gələn ayəni necə nəsx edə bilər?! 2) Bütün deyilənləri nəzərə alsaq, sözü gedən ayə "milki yəmini” də (Müharibə əsiri kimi müsəlmanların malik olduqları arvad, kəniz ) nəsx etmişdir. Ona görə ki, bu nikah növündə də dörd qadından artıq qadınla evlənmək caiz sayılmışdır.(- "Təhzibut-təhzib”, c. 7, səh. 407 ) 3) Öncə söylədiklərimizə əsasən, bu ayələr mütə nikahı ayəsinin nasixi (Nəsx edəni) deyildir. Belə ki, bu ayələr böyük alimlərin göstərdikləri kimi ümuminin istisnası və ya mütləqin təqyididir (qeydidir) .(Təlkxisul-həbir”, c.6, səh. 410. "Əl-möcəmul-kəbir”, c.3, səh. 273 ) Deyilənlərdən məlum oldu ki, yuxarıdakı ayənin də mütə nikahını nəsx etməsi mümkün deyildir. Altıncı dəlil: "Təhrim" (haram etmə) ayəsi «حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ وَ بَناتُكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ وَ عَمَّاتُكُمْ وَ خالاتُكُمْ وَ بَناتُ الْأَخِ وَ بَناتُ الْأُخْتِ وَ أُمَّهاتُكُمُ اللاَّتي أَرْضَعْنَكُمْ وَ أَخَواتُكُمْ مِنَ الرَّضاعَةِ وَ أُمَّهاتُ نِسائِكُمْ وَ رَبائِبُكُمُ اللاَّتي في حُجُورِكُمْ مِنْ نِسائِكُمُ اللاَّتي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ وَ حَلائِلُ أَبْنائِكُمُ الَّذينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ وَ أَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحيماً» "Sizə analarınız, qızlarınız, bacılarınız, bibiləriniz, xalalarınız, qardaş və bacılarınızın qızları, süd analarınız, süd bacılarınız, arvadlarınızın anaları və yaxınlıq etdiyiniz qadınlarınızın himayəsində olan qızları(ögey qızlarınız ilə evlənmək) haram edilmişdir. Onlarla yaxınlıq etməyibsinizsə, onların ( boşanandan və ya öləndən sonra ) qızları ilə evlənmək günah deyildir. Öz belinizdən gələn oğullarınızın arvadları ilə evlənmək və iki bacını birlikdə almaq da sizə haram edilib. Ancaq keçmişdə olan bu cür işlər müstəsnadır. Həqiqətən, Allah bağışlayan və mehribandır."(- "Məcməuz-zəvaid”, c. 4, səh. 265 ) Mütə nikahının nəsxi barəsində söhbətlərdə mütə nikahının nəsxini iddia edənlərin əsas dəlillərindən biri də yuxarıdakı ayədir. Bunların fikrincə, Allah-taala "Nisa" surəsinin 23-cü ayəsinin əvvəllərində ana və bir çox digərləri ilə evlənməyi haram etmişdir. Bunun ardınca müvəqqəti evliliyi də haram buyurmuşdur. Ona görə ki, müvəqqəti evlilik də bu haram olunmuşlar sırasında yer tutmuşdur.(- "Mocəmul-kəbir”, c. 3, səh. 273 ) Mütə nikahının nəsxini isbat etmək üçün bu ayəyə də istinad etmək bir neçə baxımdan nöqsanlıdır. 1) Mütə ayəsi təhrim ayəsinin ardınca özünə yer tutmuş və bununla da hər iki ayə bir tam olaraq cəmlənmişdir. Onların hissələri bir-birinə bağlı və əlaqədardırlar. Bu halda necə təsəvvür etmək olar ki, mütə ayəsi "Təhrim" ayəsindən qabaqdadır. Necə mümkündür ki, bir məzmunda söz danışan (nitq söyləyən) insanın sözünün əvvəli axırını nəsx etmiş olsun?(- "Təhzibut-təhzib”, c. 7, səh. 211 ) 2) Müvəqqəti nikahın ayədəki nəsxi qəti (aşkar) deyildir. Hətta bu barədə işarə də yoxdur. Bu şərif ayənin bəyan etmək istədiyi yeganə mətləb bəzi kişilərlə evlənə bilməyəcək (evlənmələri haram olan) qadın sinfidir. Axırda isə bəyan edilir ki, bu sinifdən olmayan qadınlarla evlənməyin eybi yoxdur. Əgər kənizdirlərsə onları almağa icazə verilmişdir. Müvəqqəti evlilik isə yuxarıda deyilənlərə görə bir nikah növüdür. Habelə təhrim və mütə ayələrinin məzmunlarında fərq və ziddiyyət mövcud deyil ki, onların birinin digərini nəsx etməsi mümkün olsun.(- "Mocəmul-kəbir”, c. 5, səh. 255 ) Gördüyünüz kimi, sözü gedən ayə mütə ayəsinin nasixi (nəsx edəni) ola bilməz. Çünki deyildiyi kimi ayənin əvvəli istisna edilmiş (müstəsna minhu) hissədir. Bu hissənin ayənin axırı, yəni istisna olunmuş (müstəsna) hissə vasitəsilə nəsx olunması mümkün deyildir. Beləcə deyilən iddiaların əhəmiyyətsiz və zəif olması qarşıya çıxır. İndi isə mütə nikahının əleyhdarlarınin öz iddialarını isbat etmək üçün istinad etdikləri axırıncı ayəni açıqlayıb onu tədqiq və təhlil etmək istəyirik. Yeddinci dəlil: "Ehsan" ayəsi «وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ كِتابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ أُحِلَّ لَكُمْ ما وَراءَ ذلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوالِكُمْ مُحْصِنينَ غَيْرَ مُسافِحينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَريضَةً وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَريضَةِ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليماً حَكيماً» "Müharibə əsiri kimi malik olduğunuz arvadlardan suvay, ərli arvadlar sizə (haram edilib). (Bu) ilahi fərizədir (ki, Allah sizin üçün yazmışdır). Bunlardan (bu deyilmiş qadınlardan) ayrıları ilə, iffətli şəkildə və zinakarlığa yol vermədən, mallarınızla evlənmək istəməyiniz halal edilmişdir. Mütə etdiyiniz arvadların kəbinlərini bir fərizə olaraq onlara verin! Mehriyyə müəyyən ediləndən sonra bir-birinizin (mehriyyənin və ya müddətinin azaldılması və ya çoxaldılması barədə ) razılaşmağınızın günahı yoxdur. Həqiqətən, Allah elm və hikmət sahibidir." Mütə nikahının nəsxini iddia edənlərin bunu sübut etmək üçün istinad etdikləri axırıncı ayə (dəlil) mütə ayəsinin ardı, daha doğrusu "ehsan" adı ilə tanınmış ayədir. Bu şəxslərin təfsirlərinə əsasən, Allah-taala qadınlardan bəhrələnməyi mehr və "sifah"sız (zinasız) "ihsan" şərtilə halal etmişdir və mütə buna daxil deyildir. Ona görə ki, mütə müvəqqəti evlilikdir və "ihsan" deyildir. "İhsan" isə rəsmi və daimi evliliyə (nikaha) deyilir. Bu səbəbdən də əgər mütə arvadı olan bir kişi zina edərsə daşqalaq olunmur. Çünki onun zinası arvadı olan kişinin zinası deyildir. Deməli, həmin dəlil mütənin "əhəllə ləkum ma vəraə zalikum" cümləsinə aid (daxil) olmasına mane olur. Və mütə də bu hilliyyətdən (halallıqdan) xaric olur(- "Nəsbur-rayə”, c. 3, səh. 445. "Ərvaul-ğəlil”, c. 8, səh. 35 ) Yuxarıdakı ayəni bu şəkildə təfsir etmək və mütə nikahının nəsx olunduğunu onunla sübuta yetirmək də bir neçə baxımdan qüsurludur. 1) Bu cümlə "milki yəminə" də (Müharibə əsiri kimi müsəlmanların malik olduqları arvad, kəniz ) aid olduğundan "ihsan"ın iffət "ihsan"ı olduğunu üzə çıxarır. Yəni buradakı "ihsan" evlilik və nikah "ihsanı" deyil, iffət (ismət) "ihsanı"dır(- "Mocəmul-kəbir”, c. 11, səh. 57, və c. 22, səh. 208-213 ). Belə ki, hər iki təriqət alimləri, o cümlədən Alusi(- "Fəthul-bari”, c.9, səh. 142. "Muqifir-rafizə minəl-quranil-kərim”, səh.293 ), Qurtubi(- "Əl-muğni”, c. 7, səh. 571. "Əş-şərhul-kəbir”, c. 7, səh. 537 ), Həqqi Brusvi(- "Nəylul-əvtar”, c. 6, səh. 271; "Fiqhus-sunnə”, c. 2, səh. 42; "Töhfətul-əhvəzi”, c. 4, səh. 226 ), Müqəddəs Ərdəbili(- "Tarixi təbəri”, c. 3, səh. 290 )və başqaları(- "Şərhi səhihi müslim, c. 16, səh. 173. "Əd-durrul-mənsur”, c. 2, səh. 141 ) bu həqiqəti vurğulamışlar. 2) Fərz etsək ki, "ihsan" deyəndə evlənmək nəzərdə tutulmuşdur, bu halda sözü gedən ayə mütə nikahına da aid olur. Belə ki, mütə arvadı olan kişinin zina etdiyi halda daşqalaq olunmaması bu kişinin zövcəsi (həyat yoldaşı) olmadığına görə deyil. Buna görədir ki, sünnə nahiyəsindən olan dəlil daşqalaq hökmünü bəyan etmiş və ya "təxsis" etmişdir. Zövciyyətin (evlilik) digər hökmləri kimi məsələn, irs, talaq, nəfəqə (xərclik) və başqaları.(- "Əl-Bəyan fi təfsiril-quran”, səh. 325 ) 3) "İhsan" həmişə zövciyyətlə birgə işlənmir. Yəni əgər kişi və qadın arasında əqd kəbini oxunarsa amma yaxınlıq (duxul) baş verməzsə və ya onlardan biri səfərdə olarsa bu halda onlara "mohsin" (ihsana əməl edən) deyilmir. Əlaməti də budur ki, onlardan hər biri bu şəraitdə zina etsə, daşqalaq olunmur.(- "Ruhul-məani”, c. 3, səh. 9 )çün istinad etdikləri axırıncı ayə (dəlil) mütə ayəsinin ardı, daha doğrusu "ehsan" adı ilə tanınmış ayədir. Bu şəxslərin təfsirlərinə əsasən, Allah-taala qadınlardan bəhrələnməyi mehr və "sifah"sız (zinasız) "ihsan" şərtilə halal etmişdir və mütə buna daxil deyildir. Ona görə ki, mütə müvəqqəti evlilikdir və "ihsan" deyildir. "İhsan" isə rəsmi və daimi evliliyə (nikaha) deyilir. Bu səbəbdən də əgər mütə arvadı olan bir kişi zina edərsə daşqalaq olunmur. Çünki onun zinası arvadı olan kişinin zinası deyildir. Deməli, həmin dəlil mütənin "əhəllə ləkum ma vəraə zalikum" cümləsinə aid (daxil) olmasına mane olur. Və mütə də bu hilliyyətdən (halallıqdan) xaric olur.(- Tərcümə Rəsul İsmayılzadədəndir. ) Yuxarıdakı ayəni bu şəkildə təfsir etmək və mütə nikahının nəsx olunduğunu onunla sübuta yetirmək də bir neçə baxımdan qüsurludur. 1) Bu cümlə "milki yəminə" də (Müharibə əsiri kimi müsəlmanların malik olduqları arvad, kəniz ) aid olduğundan "ihsan"ın iffət "ihsan"ı olduğunu üzə çıxarır. Yəni buradakı "ihsan" evlilik və nikah "ihsanı" deyil, iffət (ismət) "ihsanı"dır(- Tərcümə Rəsul İsmayılzadədəndir. ). Belə ki, hər iki təriqət alimləri, o cümlədən Alusi(- "Minhacus-sunnətin-nəbəviyyə fi nəqzi kəlamiş-şiətil-qədəriyyə”, c.4, səh. 189-192 ), Qurtubi(- "Əl-nizan”, c. 4, səh. 273 ), Həqqi Brusvi(- "Bəqərə”, ayə 236-237 ), Müqəddəs Ərdəbili(- "Nisa”, ayə 4 ) və başqaları(- "Nisa”, ayə 20 ) bu həqiqəti vurğulamışlar. 2) Fərz etsək ki, "ihsan" deyəndə evlənmək nəzərdə tutulmuşdur, bu halda sözü gedən ayə mütə nikahına da aid olur. Belə ki, mütə arvadı olan kişinin zina etdiyi halda daşqalaq olunmaması bu kişinin zövcəsi (həyat yoldaşı) olmadığına görə deyil. Buna görədir ki, sünnə nahiyəsindən olan dəlil daşqalaq hökmünü bəyan etmiş və ya "təxsis" etmişdir. Zövciyyətin (evlilik) digər hökmləri kimi məsələn, irs, talaq, nəfəqə (xərclik) və başqaları.(- "Bəqərə”, ayə 236-237; Tərcümə Rəsul İsmayılzadədəndir. ) 3) "İhsan" həmişə zövciyyətlə birgə işlənmir. Yəni əgər kişi və qadın arasında əqd kəbini oxunarsa amma yaxınlıq (duxul) baş verməzsə və ya onlardan biri səfərdə olarsa bu halda onlara "mohsin" (ihsana əməl edən) deyilmir. Əlaməti də budur ki, onlardan hər biri bu şəraitdə zina etsə, daşqalaq olunmur.(- "Əl-mizan”, c. 4, səh. 273 ) | 
