Ehrami-ümrənin icrasında yerinə yetirilən əməlləri ehrami-həccin də icrasında yerinə yetirmək müstəhəbdir.

Zəvvar ehram bağladığı, Məkkədən xaric olduğu və Əbtəhə müşərrəf olduğu məqamda, Mina dağını gördükdə uca səslə desin: "Allahummə iyyakə ərcu və iyyakə ədu. Fəbəlliğni əməli, və əslih li əməli.”

Və ya aramla, cani-dildən Allahı dilində zikr etsin və təsbeh çevirsin.

Elə ki, Minaya çatdı, desin: "Əlhəmdu lillahil-ləzi əqdəməniha saliha fi afiyətin. Və bəlləğəni hazəl-məkan.”

Sonra yenə desin: "Allahummə hazihi Mina və hiyə mimma mənəntə bihi ələyha minəl-mənasiki. Fəəsəlukə ən təmunnə ələyyə bima mənəntə əla ənbiyaik. Fə innəma ənə əbdukə və fi qəbzətik.”

Gecəni Mina dağında qalıb məxsusi əməlləri icra etdikdən sonra, sübh açılan vaxtı Ərəfat çölünə daxil olsun və bu duanı oxusun: "Allahummə iləykə səmədtu, və iyyakətəmədtu və vəchəkə ərədtu. Əsəlukə ən tubarikə li fi rihləti, və ən təqziyə li hacəti və ən təcələni mimmən tubahi bihil-yavmə mən huvə əfzəlu minni.”

1. Yaxşı olar ki, təvafı Həcərül-əsvədə bir qədər qalmış başlayasan, qurtaranda da Həcərül-əsvəd daşını bir az keçdikdən sonra təvafı bitirəsən.

2. Əgər təvaf zamanında müəyyən səbəbə görə (məsələn, camaat namazına görə) hacı təvafı kəsməli olursa, bu halda əgər 4 dövrəni başa vurub, 3 dövrə qalmış olsa, gəldikdən sonra dövrəni (təvafı) başa vura bilər. Yox əgər 3 dövrədən çox qalmış olsa, onda təvaf batil olur. Lazım gəlir ki, təvafı təzədən yerinə yetirsin.

3. Nəzr etmək istisna olmaqla miqata çatmamış mührim olmaq olmaz.

4. Əgər ehram halında bir kəsə kəffarə (qoyun kəsmək) vacib olsa, həccdən qayıtdıqdan sonra qoyunu kəsə bilər.

5. Əgər əldə saat, barmaqda üzük, gözdə eynək zinət məqsədi ilə olmasa, eyb eləməz.

6. Təvaf namazını həm ucadan, həm də alçaqdan qıla bilər.

7. Qadın ehram halında zinət əşyalarını kişilərə, hətta öz ərinə belə göstərə bilməz.

8. Əgər bir şəxs ehram halında öz qadını ilə cima etmiş olsa, onlar gərək Zil-hiccənin 13-cü kecəsini də Minada qalsınlar.

9. Müstəhəbbi təvafda namaz vacib olmadığı kimi, təharət də vacib deyil.

10. Əgər müstəhəbbi təvafda şəkk etmiş olsa, binanı gərək az sayda qoysun.

11. Əgər başqasının yardımı ilə də olsa həccə gedibsə, həcc onun boynundan götürülür.

12. Müstəhəbbi həccə bir neçə nəfərin tərəfindən naib olmaq olar, amma vacibi həccə ancaq bir nəfər tərəfindən naib olmaq olar.

13. Cəməratın (şeytanları daşlamağın) qəzasının zil-hiccə ayının 13-nə qədər vaxtı var, əgər onda yerinə yetirilməzsə, gələn il həcc ziyarətində yerinə yetirə bilər.

14. Ərafat, Mina və Məkkədə kölgədə dayanmaq olar.

15. Qadınlar üzrlü səbəbə görə Cöhfə və Şəcərə məscidlərinin xaricində mührim ola bilərlər.

16. Qadınlar üçün rəmy (şeytana daş atmaq) gecə kifayət edər.

17. Minada oyaq qalmaq gecənin birinci və ya ikinci yarısı kifayət edər.

18. Qadınlara zil-hiccə ayının 10-cu gecəsi sübh, günçıxana qədər Məşərdə dayanmaq vacib deyil.

19. Məscidə daxil olarkən təhiyyət namazı qılmaq müstəhəbdir.

20. Ümreyi-təməttödən sonra həcci-təməttöyə qədər bir neçə şey haramdır:

1) Gül dərmək, yerdən göyərti qopartmaq;

2) Başı dibdən qırxmaq;

3) Ümreyi-müfrədə əncam vermək (yəni, tək ümrə etmək);

4) Məkkədən kənara çıxmaq.

21. Əzandan sonra camaat namazında sükut etmək lazımdır.

22. Məsciddə yemək, siqaret çəkmək, qəh-qəhə ilə gülmək, başqalarını yüksəkdən çağırmaq və bərkdən danışmaq qadağandır.

23. Namaz qılanla onun səcdəyə getdiyi yer arasından keçmək məkruhdur.

24. Həlq və təqsiri əmələ gətirməklə Minada (cinsi əlaqə və xoş ətir qoxulamaqdan başqa) bütün mühərrimat halal olur.

25. Ehram halında qadınlara üzlərini tam örtmək qadağandır.

26. Həccin vacib rüknləri aşağıdakılardan ibarətdir:

1. Niyyət;

2. Ehram;

3. Təvafi-ehram (təvafi-nisadan savayı);

4. Səfa və Mərvə arasında səy;

5. Ərəfat və Məşərdə qalmaq.

27. Həccin rükn olmayan vacibatı bunlardır: Ləbbeyk demək; təvaf namazı; təvafi-nisa; təvafi-nisanın namazı; daş atmaq; qurbanlıq kəsmək; həlq və ya təqsir etmək; Mina çölündə 11 və 12-ci gecəni qalmaq.

28. Əgər ər-arvad, ikisi bir yerdə həccə gediblərsə, Minada qurban kəsərkən gərəkdir ki, kişi arvadından vəkalət alsın.

29. Ümreyi-təməttönün ehramında olarkən yaxşısı budur ki, təvafı çox yubatmasın. Əks halda günaha mürtəkib olar.

30. Həccin müstəhəbbi əməllərindən biri də budur ki, vacib əməllərdən sonra ondan iltimas edənlər üçün təvaf edib, namaz qılsın.

***

İmam Museyi Kazim (əleyhissalam)-dan bir nəfər sual etdi: Mən həccə gedərkən çoxları məndən iltimasi-dua edirlər, lakin təvaf halında bəzilərini unuduram, belə halda mən nə etməliyəm? İmam (əleyhissalam) buyurdu: Bütün dost-aşina və mənsub olduğun ölkənin xalqı tərəfindən bir təvaf edib iki rükət namaz qıl. Belə olan surətdə hər kim səndən soruşsa tam yəqinliklə deyə bilərsən ki, mən səni dua etmişəm və hamınız tərəfindən təvaf etmişəm.

31. Ehramın mühərrimatında (haram olan şeylərində) yalnız cəhalət üzündən ov edilərsə, kəffarəsi vardır.

32. Hərəmə daxil olarkən özünü Allahın lütfündə qərar ver və özünü yox, xalqını düşün.

33. Ehram halında kölgəliyə getmək qadağandır, çünki gərək Məhşərin çətinliyini yadında saxlayasan.

34. İmam Səccad (əleyhissalam) Şibliyə buyurdu: "Miqatda belə niyyət et ki, günah libasını əynindən çıxardıb, itaət libasını geyirsən. Mührim olmaq (ehrama daxil olmaq) məhrəm olmağın rəmzidir.”

35. İmam Sadiq (əleyhissalam) buyurub: "Qadınlar üçün ucadan ləbbeyk demək, Həcərül-əsvədə əl sürtmək müstəhəb deyildir.”

36. Kişilər gərək tikili libas geyməsinlər, çünki ehram halında tikili libas geymək, başqalarından seçilmək kimidir.

37. Qadın ehram halında zinət əşyalarını, hətta öz ərinə belə göstərməməlidir.

38. Ehram halında qardaşlığa adət et və başqalarına göstəriş vermə.

39. Güzgüyə baxma, ta ki, xudbinliyi unudasan.

40. Ətir vurma, ta ki, dünya ləzzətlərinə uymayasan.

41. Yerdən bir göyərti çıxartma ki, təcavüzkarlıq meylini özündən dəf edəsən.

42. Qurbanlıq üçün nəzərdə tutduğun heyvan sağlam və kök olmalıdır, çünki Qiyamət günü onun belində Məhşər ayağına gələcəksən.

43. Elə hərəkət et ki, sanki Məkkədə İbrahimi, Mədinədə Həzrət Mühəmməd (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)-i görürsən.

Qurbangah düşməndən qisas almaq rəmzidir.

44. Zil-həccə ayının 10-cu gününü bayram et, çünki şeytana qalib gəlmisən.

Həzrət İbrahim (əleyhissalam) oğlu İsmaili buraya (Minaya) gətirdi. O, həyat yoldaşı Hacərə dedi: "Oğlum İsmaili qonaq aparmaq üçün hazır et!”

İbrahim özü ilə bıçaq və ip götürdü. Şeytan birinci dəfə Hacərə vəsvəsə etdi və dedi ki, oğlunu qonaqlığa yox, qurbanlığa aparırlar. Hacər cavab verdi: "Əgər bu Allahın əmridirsə, hətta mən özüm də qurbanam.”

İsmail Allahın hökmünə elə təslim idi ki, atasına vəsiyyətində dedi:

1-Mənim əl-ayağımı elə bağla ki, əl-ayaq çalıb səni incitməyim;

2-Bir də ki, məni qurban kəsərkən üzümü torpağa qoy;

3-Üzümə bir pərdə ört ki, atalıq məhəbbəti sənə mane olub Allahın əmrindən saxlamasın;

4-Mənim salamımı anam Hacərə çatdır.

İbrahim (əleyhissalam) belə bir çətin sınaqdan mətanətlə çıxdı ki, müsəlmanlara bildirsin ki, Məkkə və Minada Allahın eşqini duyub, övlad eşqini qəlbindən çıxartmaq lazımdır. Hətta İbrahim (əleyhissalam) özü odda yanmağa razı oldu ki, insanları zülm odundan xilas etsin.

1. Qüsl etmək;

2. Ayaqyalın, mətanət və vüqarla məscidə qədəm qoymaq;

3. "Bəni-Şeybə” qapısından daxil olmaq ("Babəs-səlam”ın müqabilindədir);

Məscidül-Həramın qapısında bu zikri etmək müstəhəbdir:

"Əssəlamu ələykə əyyuhən-Nəbiyyu və rəhmətullahi və bərəkatuh. Bismillahi və billahi və minəllahi və ma şaəllah. Əssəlamu əla Rəsulillah. Əssəlamu əla İbrahimə xəlilillah, vəlhəmdu lillahi Rəbbil aləmin.”

Məscidül-Hərama daxil olduqdan sonra üzünü Kəbəyə, əllərini yuxarı tutub, aşağıdakı duanı oxusun:

"Allahummə inni əsəlukə fi məqami haza. Və bi əvvəli mənasiki, ən təqbələ tovbəti. Və ən tətəcavəzə ən xətiəti və ən təzəə ənni vizri. Əlhəmdu lillahil-ləzi bəlləğəni bəytəhul-Həram.

Allahummə inni əşhədu ənnə haza bəytukəl Həramul-ləzi cəəltəhu məsabətən linnasi və əmnən mübarəkən və hudən lil-aləmin.

Allahummə inni əbdukə, vəl bələdə bələduk. Və əummu taətək. Mutiən li əmrik, raziyən bi qədərik. Əsəlukə məsələtəl fəqir. İləykəl xaifi liuqubətik.

Allahumməftəh li əbvabə rəhmətik. Vəstəmilni bitaətikə və mərzatikə.”

Sonra Kəbə tərəfə xitab edərək söyləsin:

"Əl-həmdu lillahi-ləzi əzzəməki və şərrəfəki və kərrəməki və cəələki məsabətən linnasi və əmnən mubarəkən və hudən lil-aləmin.”

Müstəhəbdir ki, Həcərül-əsvəd daşına yaxınlaşarkən desin:

"Əşhədu ən la ilahə illəllahu. Vəhdəhu, la şərikə ləh. Və ənnə Muhəmmədən əbduhu və Rəsuluhu. Aməntu billahi və kəfərtu bil-cibti vət-tağuti vəllati vəl-uzza və bi ibadətiş-şəytan və bi ibadəti kulli niddin yuda min dunillah.”

1. Həcc əmalını səhih yerinə yetirmək. Yəni, hər bir müsəlman Həcc ziyarəti zamanı lazımi ayinləri vaxtında və dürüst yerinə yetirsin.

2. Həcc əmalını yerinə yetirərkən ruhən və mənən o qədər huşyar olsun ki, daim özünü Allahın hüzurunda hiss etsin.

1. Həcc əmalının mühüm əhəmiyyətlərindən biri: hacı həssas və alicənab bir insan olmaqla İslami vəhdaniyyəti göstərsin. Belə ki, milliyyət və məzhəbindən asılı olmayaraq, yer kürəsinin müxtəlif guşələrindən Allahın evinə qonaq gələn din qardaşları ilə münasibətdə olduqca səmimi və mehriban olsunlar, Quranın və insaniyyətin düşmənlərinə qarşı vahid olub, birləşsinlər.

İmam Sadiq (əleyhissalam) bu barədə buyurub: "Hər kim birinci cərgədə olanlar (əhli sünnə) ilə namaz qılsa, elə bilsin ki, Peyğəmbəri Əkrəmin arxasında duraraq namaz qılır.”

2. Həmsəfərlərinə ehtiram göstərərək onların hüquqlarından qafil olmasınlar. Bu timsalda ki, təvaf və səy vaxtı bir-birinə qarşı həssas olsunlar və lazım gəldikdə bir-birinə yardım etsinlər.

3. Fürsəti qənimət bilib, xətmi-Qurandan qəflətdə olmasınlar.

Həcc və ya ümrə məqsədi ilə Məkkəyə varid olanlar, gərək mührim olalar (ehram libası geyələr). Ehram bağlamaq üçün təyin olunan yerə miqat deyərlər.

Bura müsəlmanlar dünyanın müxtəlif ölkələrindən gəldiklərinə görə miqat 5 yerdə təyin olunmuşdur:

1. "Məscidüş-şəcərə”; Mədinə səmtindən gələnlər üçün təyin olunub.

2. "Cohfə”; Şam tərəfindən gələnlər üçün təyin olunub.

3. "Vadiyi-əqiq”; İraq tərəfdən gələnlər üçündür.

4. "Qərnul-mənazil”; Taif tərəfdən gələnlər üçündür.

5. "Yələmləm”; Yəmən tərəfdən gələnlər üçündür.

Xatırlatmalıyıq ki, bu beş miqat Allahın əmri və Cənabi Cəbrailin göstərişi ilə təyin olunub.

Bunu da nəzərinizə çatdırırıq ki, miqatdan əvvəl (nəzir istisna olmaqla) mührim olmaq caiz deyildir. Üzrlü qadınlar miqatın məscidində hərəkət halında mührim ola bilərlər.

Miqat geniş bir anlayışdır. Hacı dünyəvi əlaqələrdən, evindən, ailəsindən, vilayətindən ayrılıb miqata çatanda öz libaslarından da ayrılır. Bir mənada ölüm libası, kəfən geyir (məhşəri xatırlayır). Digər mənaya görə Allah qonaqlığı üçün Peyğəmbər libası geyir. Allaha o qədər yaxınlaşır ki, Məkkəyə çatanda ona deyilir ki, sən dünyanın hansı bir ölkəsindən gəlmiş olsan da, burada qərib deyilsən. On gündən az qalsan da, namazını tamam qıla bilərsən.

Zil-hiccə ayının 10-cu gecəsi, gün çıxanadək Məşərul-Həramda qalmaq həcci-təməttönün əməllərindən biridir.

Xatırlatmalıyıq ki, sübh azanından gün çıxana qədər ibadət məqsədi ilə Məşərül-Həramda dayanmaq vacibdir.

Sübh namazını qılandan sonra bu duanı oxumaq müstəhəbdir:

"Allahummə Rəbbəl-Məşəril-Həram, Fukkə rəqəbəti minən-nar. Və əvsi ələyyə min rizqikəl-həlal. Vədrə ənni şərrə fəsəqətil-cinni vəl-ins. Allahummə əntə xəyru mətlubin iləyhi, və xəyru məduvvin və xəyru məsulin. Və likulli vafidin caizəh. Fəcəl caizəti fi movtini haza ən tuqiləni əsrəti və təqəbbələ məzirəti və ən tucavizə ən xətiəti. Summəc-əlit-təqva minəd-dünya zadiyy.”

Müstəhəbdir ki, Minada şeytana atmaq üçün istifadə olunacaq xırda daşları Müzdəlifədən yığsınlar və onların sayı 70 ədəddir.

Minanın əməllərindən biri də şeytana daş atmaqdır. Müstəhəbdir ki, daş atanda dəstəmazlı olasan. Və hər daş atanda təkbir

(Allahu Əkbər) deyəsən.

3 şeytana daş atmağın əhkamı:

1. Vacibdir ki, hacıların Minada dayanıb ibadət etdikləri gecənin gündüzləri tərtiblə: cəməreyi ula, vusta və uqbaya daş atsınlar.

Yaxşı olar ki, cəməreyi uqbaya daş atarkən arxası qibləyə tərəf, cəməreyi-ula və cəməreyi-vustaya daş atarkən üzü qibləyə dayansın və şeytanların hər birinə atdığı daşın sayı ən azı 7 ədəd olsun.

2. Əgər bir kəs rəmyi-cəməratı” (şeytana daş atmağı) tərk etmiş olsa, gərək ertəsi günü qəzasını etsin, yəni o gün ərzində atacağı qədər daş atsın.

3. Qadınlar üçün Cəmərata daş atmaq əməliyyatı müstəhəbdir ki, gecə keçirilsin ta ki, gündüz onlar bu əməldən üzrlü olsunlar.

4. Gündüzlər rəmyi-cəməratdan üzrlü olanlar ondan bir gecə əvvəl və ya bir gecə sonra daş ata bilərlər.

5. Bu daşlar nə çox iri, nə də həddən artıq xırda olmalıdır, o həcmdə olmalıdır ki, ona "xırda daş” deyilsin.

6. Bu xırda daşlar hərəmdən yığılmalı və halal olmalıdır (yəni, başqalarının yığdığı daşlardan istifadə etməməlidir).

Müstəhəbdir ki, daş atıb yerinə qayıtdıqdan sonra bu duanı oxusun: "Allahummə bikə vəsiqtu və ələykə təvəkkəltu. Fənimər-Rəbbu və nəməl-məvla və nimən-nəsir.”

1. 10-cu gecənin (Qurban bayramı gecəsinin) duası:

"Ya daiməl-fəzli ələl-bəriyyəti. Ya basitəl-yədəyni bil-əmiyyəti, ya sahibəl-məvahibis-səniyyəti. Səlli əla Muhəmmədin və alihi xəyril-vəra səciyyətən vəğfir ləna ya zəl-ula fi hazihil əşiyyəti.”

2. "Qədir” bayramının əmalı (zil-hiccənin 18-ci günü).

Bu günkü tarixdə Rəsuli-Xuda (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) axırıncı həccində yüz min hacının iştirakı ilə Qədir-xum vilayətində Həzrəti Əli (əleyhissalam)-ı öz yerinə canişin təyin etmişdir. Bu bayram günündə oruc tutmaq müstəhəbdir.

Yüz dəfə bu duanı oxusun:

"Əlhəmdu lillahil-ləzi cəələ kəmalə dinihi və təmamə nimətihi bi vilayəti Əmiril-möminin Əliyyibni Əbi Talib (əleyhissalam).”

3. Qardaşlıq əqdi oxumaq.

O əqdin bağlanma keyfiyyəti belədir ki, sağ əlini din qardaşını sağ əlinə verib bu duanı oxusun: "Və əxyəytukə fillahi və safəytukə fillahi və ahədtəllahə və məlaikətəhu və kutubəhu və rusuləhu və ənbiyaəhu vəl əimmətəl-məsuminə ələyhimus-səlam. Əla ənni in kuntu min əhlil-cənnəti vəşşəfaəti və uzinə li biən ədxuləl-cənnətə la ədxuləha illa və əntə məi.” Sonra din qardaşı desin: "qəbiltu”.

Və sonra yenə bu sözlərlə tamamlasın:

"Əsqəttu ənkə cəmiə hüquqil-uxuvvəti ma xələş-şəfaətə vəd-dua vəz-ziyarəti.”

Həcc ziyarəti edən hər bir müsəlmana ehtiyat vacib odur ki, bayram günü (zil-həccənin 10-u) Minada qurban kəssin. Qurban üçün nəzərdə tutulan heyvan–dəvə, öküz və ya qoyun ola bilər. Fəqət qurbanlıq üçün ayrılan bu heyvan halal, həm də kök və sağlam, yəni heç bir xəstəlik və şikəstlik onda olmamalıdır.

Qurban kəsən adam heyvanı üzü qibləyə yerə uzatmalı, özü də heyvanın sağında dayanmalıdır. Qurban kəsmək üçün hazırladığı bıçaq iti və həm də dəmir (poladdan) olmalıdır.

Zibh (yəni Minada qurban kəsmək) əfzəl ibadətlərdən sayılır. Ona görə də zibh edərkən xalis qəlblə niyyət etmək lazımdır və ehtiyat vacib odur ki, Cəməreyi-əqəbəyə daş atandan sonra qurban kəsilsin.

Qurban kəsən adam aşağıdakı duanı oxumalıdır:

"Vəccəhtu vəchiyə lilləzi fətərəssəmavati vəl ərzə, hənifən müslimən və ma ənə minəl-müşrikin. İnnə səlati və nusuki və məhyayə və məmati lillahi Rəbbil-aləmin. La şərikə ləhu və bizalikə umirtu və ənə minəl-müslimin. Allahummə minkə və ləkə bismilahi və billahi vallahu əkbər” deyərək öz qurbanını kəssin. Yox, əgər qeyrisi kəsirsə onda sağ əlini o adamın sağ əlinin üstünə qoyaraq belə desin:

"Allahummə təqəbbəl minni, kəma təqəbbəltə min İbrahimə Xəlilikə və Musa kəlimikə və Mühəmmədin həbibikə, səlləllahu ələyhi və alihi və səlləm.”

Minanın müstəhəb əməllərindən biri də odur ki, qurban günü, günorta namazından əvvəl bu təkbirləri oxusun:

"Allahu əkbər, Allahu əkbər, la ilahə illəllahu vəllahu əkbər, Allahu əkbər, Allahu əkbər və lillahil həmd.

Allahu Əkbəru, əla ma hədana, Allahu əkbəru, əla ma rəzəqəna min bəhimətil ənam. Vəl-həmdu lillahi əla ma əblana.”

Yaxşı olar ki, hacı namazlarını (istər vacib, istərsə də müstəhəbbi) Xif məscidində qılsın. Bunun üçün də ən münasib məkan Cayeqahi müsəlla Rəsuli Əkrəmdir.

Yüz dəfə "Subhanəllah”

Yüz dəfə "La ilahə illəllah”

Yüz dəfə "Əlhəmdu lillah” desin.

Müstəhəbdir ki, zil-həccənin 13-cü günü–Məkkəyə qayıdacağı gün yola düşməzdən əvvəl bu məsciddə 6 rükət namaz qılsın.

"Allahummə inni əsəlukə bismikəl-ləzi yumşa bihi əla tələlil-mai. Kəma yumşa bihi əla cüdədil-ərz.

Və əsəlukə bismikəlləzi yəhtəzzu ləhu ərşukə. Və əsəlukə bismikəlləzi təhtəzzu ləhu əqdamu məlaikətik. Və əsəlukə bismikəlləzi dəakə Musa min canibit-Tur. Fəstəcəbtə ləhu və ələyhi məhəbbətən minkə və əsəlukə bismikəlləzi ğəfərtə bihi li Muhəmmədin səlləllahu ələyhi və alihi ma təqəddəmə min zənbihi və ma təəxxərə və ətməmtə ələyhi nimətəkə. Ən tərzuqəni xəyrəd-dünya vəl axirəh.

(Duanı bitirdikdən sonra öz mətləbini Allahdan dilə.)

Allahummə inni iləykə fəqirun. Və inni xaifun mustəcirun. Fəla tuğəyyir cismi və la tubəddil ismi. Sailukə, fəqirukə, miskinukə bibabikə, fətəsəddəq ələyhi bil-cənnəti. Allahummə əl-bəytu bəytukə, vəl-hərəmu hərəmukə, vəl-əbdu əbdukə. Və haza məqamul-aizi bikəl-mustəciru bikə minən-nar.

Fəətiqni və validəyyə və əhli və vuldi və ixvaniyəl-mumininə minən-nar. Ya Cəvadu, ya Kərim.

Allahummə ədxilnil-cənnətə. Və əcirni minən-nari birəhmətikə. Və afini minəssuqmi və əvsi ələyyə minər-rizqil-həlali. Vədrə ənni şərrə fəsəqətil-cinni vəl-ins. Və şərrə fəsəqətil-ərəbi vəl-əcəm. Ya zəl-mənni vət-təvl. Ya zəl-cudi vəl-kərəm. İnnə əməli zəifun. Fəzaifhu li, və təqəbbəlhu minni. İnnəkə əntəs-səmiul-əlim.

Ya Allahu! Ya vəliyyəl-afiyəh. Və xaliqəl-afiyəh. Və raziqəl-afiyəh. Vəl-munimu bil-afiyəh. Vəl-mutəfəzzilu bil-afiyəh, ələyyə və əla cəmii xəlqik. Ya Rəhmanəd-dünya vəl-axirəh, Və rəhiməhuma, səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. Vərzuqnəl-afiyəh. Və şukrəl-afiyəti bid-dünya vəl axirəh.

Ya ərhəmər-rahimin.

Əlhəmdu lillahilləzi şərrəfəki və əzzəməki Vəlhəmdu lillahilləzi bəəsə Muhəmmədən nəbiyya. Və cəələ Əliyyən İmama. Allahumməhdi ləhu xiyarə xəlqikə və cənnibhu şirarə xəlqik.

Rəbbəna atina fiddunya həsənətən və fil-axirəti həsənətən və qina əzabən-nar.

Allahummə əl-bəytu bəytukə vəl-əbdu əbdukə və haza məqamul-aizi bikə minənnar. Allahummə ləkər-ruhu vəl-fərəcu və vəl-afiyəh. Allahummə innə əməli zəifun fəzaifhu li. Vəğfir li məttələtə ələyhi minni və xəfiyyun əla xəlqik əstəciru billahi minənnar.

Allahummə innə indi əfvacən min xətaya və indəkə əfvacun min rəhmətin və əfvacun min məğfirəh. Ya mənistəcabə li əbğəzi xəlqih. İz qalə Ənzirni ila yovmi yubəsun. İstəcib li. (Öz hacətlərini istə və axırda de:) Allahummə qənnini bima rəzəqtəni və barik li fi ma atəytəni.

Təvaf namazını qılarkən müstəhəbdir ki, "Həmd”dən sonra, birinci rükətdə "Tovhid” surəsi, ikinci rükətdə isə "Qul ya əyyuhəl-kafirun” surəsi oxunsun. Namazdan sonra Allaha həmdü-səna edib salavat göndərsin, zikr etsin və namazın qəbul olunmasını Allahdan diləyib belə dua etsin: Allahummə təqəbbəl minni və la təcəlhu axirəl-əhdi minni. Əl-həmdu lillahi bi məhamidihi kulliha əla nəmaihi kulliha. Hətta yəntəhiyəl-həmdu ila ma yuhibbu və yərza. Allahummə səlli əla Muhəmmədin və alihi və təqəbbəl minni və təhhir qəlbi və zəkki əməli.

Təvaf namazını qılıb Səfa ilə Mərvə arasında səyi (yürüşü) yerinə yetirməmişdən qabaq Zəmzəm suyunun yanına gəlib bir neçə qurtum o sudan içsin və bir az başına, kürəklərinə və sinəsinə tökərək desin:

Allahumməcəlhu ilmən nafiən və rizqən vasia və şifaən min kulli dain və suqmin.

Mərvəyə çatan zaman, dağın təpəsinə qalxaraq Səfada etdiyi əməlləri burada da yerinə yetirsin və müəyyən dualar oxusun.

Yaxşı olar ki, göz yaşları tökərək çoxlu dua oxusun və ağlayaraq bu duanı oxusun:

Allahummə inni əsəlukə hüsnəz-zənni bikə əla kulli hal. Və sidqən-niyyəti fit-təvəkküli ələykə.

Səfa ilə Mərvə arasında yürüşü yerinə yetirdikdən sonra vacibdir ki, hacı saçını qismən qırxsın və dırnağını tutsun.

Münasibdir ki, təqsir vaxtı bu duanı oxusun:

Allahummə ətini bi kulli şərətin nurən yovməl-qiyaməh.

Bunu da xatırlatmaq lazımdır ki, başının tükündən kəsməklə yanaşı, öz saqqalından da bir qədər kəsə bilər, lakin bu məqamda başı dibdən qırxmaq düzgün deyildir.

Zil-həccə ayının 9-cu günü zöhr azanından gün batana qədər Ərəfə çölündə ibadət məqsədi ilə qalmaq həcci-təməttönün vacib əməllərindəndir.

Müstəhəbdir ki, bu müddətdə dəstəmazlı olub müxtəlif dualar oxunsun. Məsələn, yüz dəfə "Allahu əkbər”, yüz dəfə "Sübhanəllah”, yüz dəfə "Əlhəmdu lillah”, yüz dəfə "la ilahə illəllah” və yüz dəfə salavat (Allahummə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd) desin, yüz dəfə "Tovhid” surəsi, yüz dəfə "İnna ənzəlna” surəsi və yüz dəfə "Ayətəl-kürsü”nü oxusun.

Müstəhəbdir ki, aşağıdakı dualar da oxunsun:

1) Əsəlullahə bi ənnəhu huvəllahulləzi la ilahə illa huvəl-məlikul-quddusus-səlamul-muminul-muhəyminul-əzizul-cəbbarul-mutəkəbbir. Subhanəllahi əmma yuşrikun. Huvəllahul-xaliqul-bariul-musəvviru ləhul-əsmaul-husna.

Yusəbbihu ləhu ma fissəmavati vəl-ərzi və huvəl-əzizul-həkim. Allahummə ləkəl-həmdu əla nəmaikəlləti la tuhsa bi ədədin və la tukafəu bi əməlin.

2) Əsəlukə ya Allahu, ya Rəhmanu bi kulli ismin huvə ləkə və əsəlukə bi quvvətikə və qudrətikə və izzətikə və bi cəmii ma əhatə bihi ilmukə və bi ərkanikə kulliha və bi həqqi Rəsulikə sələvatukə ələyhi və alih. Və bismikəl-əkbəril-əkbər. Və bismikəl-əzimil-əzəmil-əzəm. Əlləzi mən dəakə bihi kanə həqqən ələykə ən la təruddəhu və ən tutiyəhu ma səələ. Ən təğfirə li zunubi fi cəmii ilmikə bi.

3) Allahummə fukkəni minənnari Və əvsi ələyyə min rizqikəl-həlalit-təyyib. Vədrə ənni şərrə fəsəqətil-cinni vəl-ins və şərrə fəsəqətil-ərəbi vəl-əcəm. Allahummə inni əbdukə fəla təcəlni min əxyəbi vəfdik. Vərhəm məsiri iləykə minəl-fəccil-əmiq. Allahummə Rəbbəl-məşairi kulliha fukkə rəqəbəti minən-nar. Və əvsi ələyyə min rizqikəl-həlal. Vədrə ənni şərrə fəsəqətil-cinni vəl-ins. Allahummə la təmkur bi, və la tədəni və la təstədricni. Allahummə inni əsəlukə bi hovlikə və cudikə və kərəmikə və fəzlikə və mənnikə ya əsməəs-samiin və ya əbsərən-nazirin. Və ya əsrəəl-hasibin. Və ya ərhəmər-rahimin. Ən tusəlliyə əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. (Və ən tərzuqəni xəyrəd-dünya vəl-axirəh.)

1. Minadan Məkkəyə qayıdarkən hacı, şəhərə və Məscidül-Hərama daxil olmazdan əvvəl, müstəhbdir ki, qüsl versin.

2. Məscidül-Hərama varid olarkən Babüs-səlamdan daxil olsun.

1. Vacib namazları Məscidül-haramda qılmaq.

2. Allahı olduqca çox zikr etmək, özünün Allahın dərgahında müti bir bəndə olduğunu büruzə vermək.

3. Müstəhəbb əməllərdən biri də Məkkədə Quran xətm etməkdir.

4. Kəbeyi-müəzzəməyə tərəf çox baxsın, çünki günahlarının bağışlanmağına səbəb oradır.

5. Bacardığı qədər özü, ata-anası və qohum-qardaşları üçün müstəhəbbi təvaf etsin.

(Əgər ilin günlərinin sayı qədər (365 dəfə) təfaf edə bilsə daha çox savaba yetişər. İmkanı olmayan surətdə 52 dəfə təvaf etsin.))

6. Zəmzəm suyundan içmək.

7. Vida təvafını yerinə yetirmək.

Məkkədən xaric olmaq qəsdində olan kəslər, müstəhəbdir ki, vida təvafı etsinlər. Və Kəbəni dolanarkən bacardığı qədər salavat zikr etsin və bu duanı oxusun:

Allahummə səlli əla Muhəmmədin əbdukə və Rəsulikə və Nəbiyyikə və Əminikə və Həbibikə və Nəciyyikə və Xiyərətikə və cahədə fi səbilikə, və sədəə bi əmrikə və uziyə fikə və fi cənbikə hətta ətahul-yəqin. Allahuməqlibni muncihən, muflihən, mustəcabən li, bi əfzəlil-bərəkəti vər-rizvani vəl-afiyəti fima yəsəuni, ən ətlubə, ən tutiyəni misləl-ləzi ətəytəhu. Əfzələ mən əbədəkə və təzidəni ələyh.

Allahummə la təcəlhu axirəl-əhdi min bəytik.

Allahummə inni əbdukə vəbnu əbdikə vəbnu əmətik. Həməltəni əla dabbətik və səyərtəni fi biladik, hətta ədxəltəni hərəməkə və əmnəkə. Və qəd kanə fi husni zənni bikə ən təğfirə li zunubi. Fəin kuntə qəd ğəfərtə zunubi fəzdəd ənni riza. Və qərribni iləykə zulfa, və la tubaidni.

Və in kuntə ləm təğfir li fəminəl-anə fəğfir li qəblə ən təna ən bəytikə dari. Fə haza əvanunsirafi in kuntə qəd əzintə li ğəyrə rağibin ənkə və la ən bəytikə. Və la mustəbdilin bik, və la bihi.

Allahumməhfəzni min bəyni yədəyyə, və ən xəlfi və ən yəmini və ən şimali, hətta tubəlliğəni əhli, fə iza bəlləğtəni əhli, fəkfini məunətə iyali. Fə innəkə vəliyyu zalikə min xəlqikə və minni.

Sonra bir neçə qurtum Zəmzəm suyundan içsin və bu duanı oxusun:

Aibuna, taibuna, abiduna li Rəbbina. Hamiduna ila Rəbbina. Munqəlibuna, rağibuna ila Rəbbina. Raciuna inşaəllah.

Ümreyi-müfrədə yeddi əməldən ibarətdir:

1. Ehram;

2. Təvaf;

3. Təvafın namazı;

4. Səfa ilə Mərvə arasında səy;

5. Təqsir;

6. Nisa təvafı;

7. Nisa təvafının namazı;

Ümreyi-müfrədə bir neçə cəhətdən ümreyi-təməttödən fərqlənir:

1. Ümreyi-təməttönü müəyyən aylarda yerinə yetirmək olar. Amma ümreyi-müfrədəni ilin istənilən vaxtlarında yerinə yetirmək olar.

2. Ümreyi-təməttönün ehramı müəyyən miqatlarda bağlanar, müfrədə isə yox.

3. Ümreyi-təməttödə tükü və ya dırnağı tutmaqla ehramdan çıxmaq olar. Başı dibdən qırxmaq haramdır, amma ümreyi-müfrədədə hər ikisi caizdir.

4. Ümreyi-müfrədədə nisa təvafı vacibdir, ümreyi-təməttödə isə vacib deyil, müstəhəbbdir.

Bu ümrəyə ona görə müfrədə deyirlər ki, onun həcci yoxdur.