Bildiyimiz kimi, vilayət iki qismə bölünür:

"Təşrii vilayət” qanun çərçivəsində rəhbərlik və hakimiyyətdən ibarətdir. Bəzən o, ata və babanın öz övladı üzərindəki vilayəti kimi məhdud olur, bəzən də hökumət və məmləkətin işlərini əhatə edir.

"Təkvini vilayət” isə bir kəsin yaradılış aləmində Allahın izni ilə qanunları dəyişdirməyə qadir olmasından ibarətdir. O, Allahın izni ilə ixtiyarı çatan həddə əlacsız xəstəyə şəfa verə və ölüləri dirildə bilər. İnsanların cismində və təbiətdə bir sıra qeyri-adi dəyişikliklər etmək də bu qəbildəndir.

"Təkvini vilayət” dörd qismə bölünə bilər; bu bölgünü bəziləri qəbul, bəziləri inkar edir:

1. Dünyanın yaradılışında vilayət: Allah-taala bir bəndəyə, yaxud mələyə bir varlıq yaratmaq, yaxud bir varlığın həyatını geri almağa icazə verir. Sözsüz ki, bu iş qeyri-mümkün deyil. Çünki Allah-taala hər bir şeyə qadirdir və istədiyi qüdrəti istədiyi şəxsə əta edə bilər. Lakin Quran ayələri göstərir ki, varlıq aləminin, yer və göylərin, insan, cin və mələklərin, heyvan və bitkilərin, dağ, dərə və dənizlərin yaradılışı mələklərin, yaxud xüsusi bəndələrinin ixtiyarında yox, məhz Allahın qüdrət əlindədir. Bu isə (geniş mənada) qeyrisinə əsla verilməmişdir. Buna əsasən, yer, göy və bütün canlıların xaliqi yalnız aləmlərin rəbbi olan Allahdır.

2. "Təkvini feyz vasitəsi”: Yəni Allah tərəfindən bəndələrə, yaxud varlıq aləminin digər məxluqlarına yardım, rəhmət, bərəkət və qüdrət ilahi övliyalar və xüsusi bəndələr vasitəsilə çatdırılır. Məsələn, şəhər evlərinə çəkilən borular suyu mənbədən alır və ünvanlara paylayır. Burada mənbədən ayrılan ilk şaxəyə "feyz vasitəsi” demək olar.

Bu nəzər əqli baxımdan qeyri-mümkün deyil. Onun kiçik nümunəsini insan orqanizmində qanın ürəyin şah damarı vasitəsilə bütün orqanlara yayılmasında müşahidə edirik. Bu prosesin böyük aləmdə də təsəvvürü qeyri-mümkün deyil. Şübhəsiz, onu sübut etmək üçün kifayət qədər dəlilə ehtiyac var. Bu işdə Allahın izni mütləq şərtdir.

3. Məhdud "təkvini vilayət”: Buraya ölüləri diriltmək, əlacsız xəstələrə şəfa vermək və s. işlər daxildir.

Qurani-kərim ayələrində peyğəmbərlərin bu qisim vilayətə malik olması nümunələri açıq-aydın görünür. Biz bu ayələrə bir qədər sonra işarə edəcəyik. Bu məsələ rəvayətlərdə də təsdiqlənir. "Təkvini vilayət”in bu qismi həm əqli, həm də nəqli dəlillərə əsasən mümkün iş sayılır.

4) Xeyirli işlərin gerçəkləşməsi üçün dua xarakterli vilayət: Bu da mütəal Allahın izninə bağlıdır. Belə ki, Peyğəmbər (s), yaxud məsum imam dua edir, bu dua Allahın iznilə gerçəkləşir.

Bu da əqli və şəri baxımdan məqbuldur. Bu haqda ayə və rəvayətlər çoxdur. Bəlkə də, ona "təkvini vilayət” adını vermək münasib deyil. Çünki duanın qəbulu Allah tərəfindəndir.

Bir çox rəvayətlərdə peyğəmbər, imam və bəzi ilahi övliyaların "ismi-əzəm”i (Allahın böyük adını) bilməsindən söz açılmışdır. İsmi-əzəm vasitəsilə aləmdə məsləhətli istəklərin həyata keçirilməsi qeyd olunur. "İsmi-əzəm”in(Əlavə məlumat əldə etmək istəyənlər "Peyami-Quran” kitabının 7-ci cildinin, 303-309-cu səhifələrinə müraciət etsinlər.) nə olduğunu nəzərə almadan, bu qəbil rəvayətlər onun "təkvini vilayət”in üçüncü qisminə uyğun olduğunu açıqlamışdır.

Qurani-kərimdən "təkvini vilayət”lə bağlı bəzi ayələrə nəzər salırıq:

Birinci ayədə əvvəlcə Allahın həzrət İsaya (ə) xüsusi lütf və mərhəmətindən söz açılaraq buyurulur: "Allah ona kitabı, hikməti, Tövratı və İncili öyrətdi.” Sonra onu peyğəmbər kimi tanıtdıraraq buyurur: "Onu İsrail övladlarına peyğəmbər göndərdi.” Ayənin davamında İsa (ə) özünün haqq olduğunu sübut etmək üçün dediyi sözləri və möcüzələri şərh edərək beş qismə bölür:

Əvvəl buyurur: "Mən həqiqətən, Rəbbiniz tərəfindən möcüzə ilə sizə peyğəmbər gəlmişəm. Sizin üçün palçıqdan quşa bənzər bir surət düzəldib ona üfürərəm, o da Allahın iznilə quş olar.”

İkinci və üçüncü: "Anadangəlmə korlara və cüzam xəstəliyinə tutulanlara şəfa verərəm!”

Dördüncü: ”Allahın iznilə ölüləri dirildərəm!”

Beşinci: "Mən evlərinizdə yediyiniz və ehtiyat saxladığınız şeyləri də sizə xəbər verərəm. Əgər möminsinizsə, bunlarda həqiqi nişanələr vardır!”

Bu ayənin mənasına və onun ifadələrindəki fərqlərə diqqət yetirdikdə məlum olur ki, həzrət İsa (ə) quşların yaradılışını Allah-taalaya, digər üç möcüzəni isə (ölüləri diriltmək, anadangəlmə korlara və cüzam xəstəliyinə tutulanlara şəfa vermək) Allahın əmri və izni ilə özünə aid edir. Təkvini vilayətdə bəzən Allah-taala insana elə bir qüdrət verir ki, Onun əmrilə yaradılış aləmində təsir qoyaraq adi səbəbləri adlayır, ölünü diriltmək və əlacsız xəstəyə şəfa vermək kimi işlərə qadir olur.

Bu Allah-taalanın İsa peyğəmbərə əta etdiyi "təkvini vilayət”in bir nümunəsi idi və buna oxşar vilayətin digər peyğəmbərlər və məsum imamlara da verməsində heç bir mane görünmür.

Amma bir kəs "məqsəd İsanın (ə) duası ilə Allah-taalanın şəfa verməsi, yaxud ölüləri diriltməsidir” demiş olsa, bu nəzər ayənin zahiri mənası ilə ziddir. Çünki ayədə açıq-aydın buyurulur ki: "Mən bu işi Allahın iznilə görürəm!” Yəni xariqüladə işləri Allahın iznilə özüm görürəm. Heç bir dəlil yoxdur ki, ayənin zahiri mənasını boşlayıb, ona əks olan bir fikir yürüdək.

Hətta "quşların yaradılışı”nda da mümkündür ki, bu təsir Allah-taalanın iznilə İsanın (ə) üfürməsinə verilsin və o da Allahın iznilə belə bir iş görsün. Hərçənd, bir çox təfsirçilər bu mənanı qəbul edərək demişlər ki, quşların yaradılışı birbaşa Allaha mənsubdur. Bəlkə də məqsəd budur ki, bəziləri həzrət İsanın (ə) Allah olmasını iddia etməsinlər. Çünki xaliqlik yalnız yeganə Allaha məxsusdur! Bu mənanın oxşarını "Maidə” surəsinin 110-cu ayəsində də görmək olar. Lakin bu iş İsanın (ə) dili ilə deyil, Allah-taalanın İsaya (ə) xitabı ilə baş tutur. Ayədə buyurulur:

Diqqəti cəlb edən məsələ budur ki, "Ali-İmran” surəsindəki ifadə fərqliyi eynilə burada da görünür. Yəni xilqət və quşların yaradılışı İsa peyğəmbərə yox, yalnız ölüləri diriltmək, anadangəlmə korlara və əlacsız xəstələrə şəfa ona nisbət verilmişdir. Hərçənd, onların hamısında Allahın izni qeyd edilmişdir.

Bir sözlə, bu ayələr İsa peyğəmbərin xüsusi və məhdud çərçivədə "təkvini vilayət”ə malik olmasını açıq-aydın sübut edir və bu məsələnin yalnız o həzrətə həsr edilməsi üçün heç bir dəlil də yoxdur. Bu, digər peyğəmbərlərə və məsum imamlara da aiddir.

***

İkinci ayədə küləklərin həzrət Süleymana (ə) ram olmasından söz açılaraq buyurulur: "Biz küləyi ona ram etdik. Külək onun əmri ilə istədiyi yerə rahatca gedirdi!”

Bu və sonrakı ayələrdən açıq-aşkar başa düşülür ki, cinlər Süleyman peyğəmbərin əmrinə tabe olduqları, onun üçün quru və suda mühüm işlər yerinə yetirdikləri kimi, küləklər də onun əmrinə təslim idi. Onun göstəriş verdiyi yerə hərəkət edirdilər. Bu da təkvini vilayətin xaricdəki nümunələrindəndir. Bu məna "Ənbiya” surəsinin 81-ci ayəsində də açıqlanmışdır:

Bu ayədə şiddətlə əsən küləyin Süleyman peyğəmbərin ixtiyarında olmasından söz açılır.

Çox ehtimal ki, həzrət Musanın (ə) əsası vasitəsilə iki çeşmənin fəvvarə vurması("Maidə” surəsi, ayə: 110.), eləcə də, dəryanın iki hissəyə bölünməsi(Bəqərə” surəsi, ayə: 60.) təkvini vilayət qismindəndir.

Nəticə: Heç bir şübhə yoxdur ki, Allah-taala xüsusi bəndələrinə təkvini vilayət verməklə onlara yaradılışda və xarici aləmdə dəyişiklik qüdrəti əta edir.

***

Üçüncü ayədə Süleyman peyğəmbərin xüsusi dostlarından olan bir kəsin təkvini vilayətindən söz açılır. Qurani-kərimdə onun adı çəkilmir. Yalnız "elmdən bir qədər bilən kəs” ifadəsi ilə vəsf edilir. Qurani-kərimdə buyurulur:

Əlbəttə, bu bir iddia olmayıb, əməli olaraq həyata keçirildi. Ayənin davamında buyurulur:

Sual: Səmavi kitabı bilən şəxs kim idi?

Məşhur nəzərə görə, bu şəxs Süleyman peyğəmbərin vəziri Asəf ibn Bərxiya olmuşdur. Deyilənlərə görə, o, Süleyman peyğəmbərin bacısı oğlu imiş. Əyyaşinin təfsir kitabında qeyd olunan rəvayətdə deyilir: "Yəhya ibn Əksəm imam Əli ibn Məhəmməd ibn Nəqidən (ə) Asəf ibn Bərxiyanın kim olduğunu soruşduqda, o həzrət buyurdu: "Süleymanın (ə) canişini idi və nübüvvət məqamına çatmışdı.” Həzrət Süleyman (ə) bu işlə onun məqam və mövqeyini hamıya bildirmək istəyirdi. Halbuki özü bu işi görməyə hamıdan çox qadir idi.

Bəziləri ehtimal vermişlər ki, o, Süleyman peyğəmbərin özü olmuşdur. Bu isə ayənin zahiri mənasına tam ziddir.

Bəziləri də onun Bəni-İsraildən olduğunu bildirirlər. Məlumdur ki, bu təfsirin Asəf ibn Bərxiya ilə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Çünki Asəf ibn Bərxiya da zahirən, Bəni-İsraildən imiş. Ümumiyyətlə, burada övliyalardan birinin kitabdan bir qədər bilik vasitəsilə Səba padşahının taxtını bir göz qırpımında ərəb ölkələrinin cənubundan şimalına gətirməsindən söhbət gedir. Bu səciyyə digər ilahi övliyalar, peyğəmbərlər və məsum imamlara da aiddir. Xüsusilə, bəzi rəvayətlərdə imam Baqirin (ə) buyuruğu bunu təsdiq edir: "İsmi-əzəm (Allahın böyük adı) yetmiş üç hərfdən ibarətdir. Asəf ibn Bərxiya onun yalnız bir hərfini bilirdi və onu dilə gətirərkən yer və Bilqeysin taxtı onun müqabilində diz çökdü... Və bu iş bir göz qırpımından da tez baş verdi. Biz isə onların yetmiş ikisini bilirik. Qalan bir hərf isə yalnız Allah-taalanın qeyb elminə aiddir. Hər bir qüvvət və qüdrət yalnız Onun izni və əmrilədir!”(Nəml” surəsi, ayə: 40)

Bu məzmunda başqa rəvayətlər də imam Baqir (ə) və imam Sadiq (ə), eləcə də digər imamlardan nəql olunmuşdur. Beləliklə, ötən ayələrdən məlum olur ki, Qurani-kərim baxımından təkvini vilayətin bəndələrə verilməsində heç bir şübhə yoxdur.

***

Bir çox rəvayətlərdə təkvini vilayətdən qaynaqlanan bir sıra möcüzələrlə rastlaşırıq. Onlar müxtəlif növlərə bölünür; bunlar bəzən Peyğəmbər (s), yaxud məsum imamın sırf duası, bəzən camaatın onlardan tələbi, bəzən Allahın öz əmri, bəzən də onların öz feli ilə baş vermişdir. Bu onların mənəvi və ilahi məqamlarına arxalanaraq Allahın iznilə xariqüladə işlər görməsini, onların "təkvini vilayət”ə malik olduqlarını göstərir. Belə hallar çoxdur və biz burada onların bir neçəsini xatırlamaqla kifayətlənirik:

1. İmam Əli (ə) "Nəhcül-bəlağə”nin "Qasiə” xütbəsində diqqəti cəlb edən bir möcüzəyə işarə edərək buyurur: "Mən Peyğəmbərin (s) yanında idim. Bu zaman Qüreyş tayfasının böyükləri onun yanına gəlib dedilər: "Ya Məhəmməd! Sən çox böyük bir iddia edirsən. Halbuki əsil-nəsəbin, ata-babaların belə bir iddia etməmişlər. Biz səndən bir möcüzə istəyirik! Əgər razı olub, möcüzə göstərə bilsən, peyğəmbərsən, yox, əgər göstərə bilməsən, sənin yalançı və sehrbaz olduğun bizə aydın olacaq!”

Peyğəmbər (s) "İstəyiniz nədir?” deyə soruşduqda, onlar dedilər: "Bu ağacı çağır, kökündən çıxıb irəli gəlsin və qarşında dursun!”

O həzrət buyurdu: "Allah-taala hər bir şeyə qadirdir. Əgər bu işi görsəm, mənə iman gətirib, haqq olduğuma şahid duracaqsınızmı?

Dedilər: "Bəli!”

Həzrət buyurdu: "İndi istədiyinizi edəcəyəm. Lakin bilirəm ki, siz xeyir və yaxşılığa doğru qayıtmayacaqsınız. Sizin aranızda "Bədr” quyusuna atılan, eləcə də "Əhzab” ordusuna qoşulanlar vardır!” Sonra o həzrət ağacı belə səslədi: "Ey ağac! Əgər Allaha və qiyamət gününə iman gətirib, mənim peyğəmbər olduğumu bilirsənsə, kökündən ayrılıb yanıma gəl və Allahın əmrilə mənim qarşımda dur!”

Onu haqq olaraq peyğəmbər göndərən Allaha and olsun! Ağac öz köklərilə yerdən ayrılıb irəli gəldi. O səmada qanadlarını çırpan quş kimi səs salırdı. Ağac Allahın Rəsulunun (s) qarşısında dayandı və budaqlarından bir neçəsi quş lələkləri kimi yerə töküldü. Bir neçə uca budağını Peyğəmbərin (s), bir neçəsini də mənim çiynimə sarı əydi. Mən o həzrətin sağ tərəfində durmuşdum.

Qüreyş böyükləri bu vəziyyəti müşahidə etdikdə, qürur və təkəbbürlə dedilər: "Ağaca əmr et ki, yarısı irəli getsin, yarısı öz yerində qalsın.” Peyğəmbər (s) əmr verdi. Ağacın yarısı dəhşətli səslə Peyğəmbərə (s) o qədər yaxınlaşdı ki, həzrətə toxundu!

Onlar yenə küfr edib dedilər: "Göstəriş ver ki, ağacın bu hissəsi də qalan hissəsinə bitişib, əvvəlki vəziyyətə düşsün!” Peyğəmbərin (s) göstərişi ilə ağac əvvəlki vəziyyətə düşdü. Mən dedim: "La ilahə illəllah! (Allahdan başqa Allah yoxdur!) Ya Peyğəmbər! Mən sənə iman gətirən birinci şəxsəm və şəhadət verirəm ki, ağac Allahın əmrilə sənin peyğəmbərliyini və dəvətini təsdiq edərək istəyini yerinə yetirdi.”

Onlar yenə dedilər: "Xeyr, o yalançı sehrkardır. Qəribə bir sehr göstərdi və öz işində çox mahirdir. Sənin peyğəmbərliyini bunun kimilərindən başqa (məni deyirdilər) kim təsdiq edəcək?!” Lakin mən Allah yolunda heç bir danlaqdan qorxmayanlardan, doğru danışanlardan və sözlərində xeyirdən başqa bir şeyi düşünməyənlərdənəm! Onlar gecələri (ibadət üçün) oyaq qalar, gündüzlərə aydınlıq verər, Qurana bağlanar, Allahın və Rəsulunun sünnəsini dirildər, nə təkəbbür göstərər, nə özlərini üstün bilər, nə də fitnə-fəsad törədərlər. Qəlbləri behiştdə, bədənləri isə dünyadadır. Həmişə öz vəzifələrinə əməl edərlər!”

Xütbənin ifadələrindən açıq-aydın görünür ki, bu xariqüladə iş Peyğəmbərin (s) xarici aləmə təsiri ilə baş vermişdir. Xütbənin "ağac Allahın əmri və izni ilə hərəkətə gəldi” ifadəsində Allahın izni, qeyd olunmuş və Allah-taala Peyğəmbəri (s) belə işlərə qadir etmişdir. Burada əvvəldən axıra qədər "Allahın izni” ifadəsi işlədilmişdir. Beləliklə, "Ey ağac, kökündən ayrılıb yanıma gəl...” ifadəsi aşkar surətdə İslam peyğəmbərinin (s) "təkvini vilayət”ə və xaric aləmdə təsirə malik olduğunu göstərir.

***

2. Mərhum Əllamə Məclisi "Biharul-ənvar” kitabında Salman Farsidən belə nəql edir: "Peyğəmbər (s) Mədinəyə gələndə camaat onun dəvəsinin yüyənindən yapışdı. Hər kəs Həzrəti öz evinə aparmaq istəyirdi. Peyğəmbər (s) isə buyurdu: "Dəvəni azad buraxın və kimin evinin qapısında yatsa, mən onun evində qalacağam!” (Bu, ixtilaf və ayrıseçkiliyi aradan qaldırmaq üçün ən yaxşı yol idi.)

Onlar dəvəni buraxdılar. Dəvə Mədinə küçələrinə daxil oldu. Nəhayət, Əbu Əyyub Ənsarinin evinin qapısında yatdı. Mədinədə Əbu Əyyub Ənsaridən yoxsulu yox idi. Camaat Peyğəmbərlə (s) birgə olmaq səadətindən məhrum olduqları üçün təəssüfləndi.

Əbu Əyyub Ənsari qışqırdı: "Anacan, qapını aç! İnsanların sərvəri, Rəbiə və Müzər qəbilələrinin ən əziz şəxsi Məhəmməd Mustəfa (s), Rəsuli-Müctəba təşrif gətirib!” Onun anası qapını açıb, çölə çıxdı. Qadının gözləri görmürdü. Dedi: "Kaş, görə biləydim, mövlam və sərvərim Peyğəmbərin (s) camalına baxaydım!” Bu vaxt Peyğəmbər (s) əlini Əbu Əyyubun anasının üzünə sürtdü və onun gözləri açıldı. Bu, Peyğəmbərin (s) göstərdiyi ilk möcüzə idi. (Mümkündür "əlini üzünə sürtdü” – ifadəsində məqsəd əl ilə işarə etmək, yaxud əlini paltar üstündən sürtmək və sair olsun.)("Üsuli-kafi”, ("Burhan” təfsirindən nəqlən,) 3-cü cild, səh. 203, hədis: 1.)

3. Həm şiə, həm də əhli-sünnənin mötəbər kitablarında nəql olunmuşdur ki, Xeybər müharibəsində bəzi sərkərdələr vasitəsilə qələbə əldə edilmədikdə Peyğəmbər (s) buyurdu: "Sabah bayrağı Allah və Rəsulunun sevdiyi bir şəxsə tapşıracağam!” Səhəri gün o həzrət Əlinin (ə) yanına getdi. Əlinin (ə) gözü bərk ağrıyırdı. Peyğəmbər (s) ağzının suyunu onun gözünə çəkdi və əli bir daha ağrı hiss etmədi. Sonra bayrağı ona tapşırdı (və "Xeybər” qalası o həzrətin əlilə fəth edildi)!("Biharul-ənvar”, 19-cu cild, səh. 121.)

Bu hədisdə bildirilir ki, Peyğəmbər (s) Allahın izni və təkvini təsiri ilə Əlinin (ə) gözünə şəfa vermişdir.

***

4. Bir dəfə Əmirəl-möminin Əlinin (ə) dövründə Fərat çayı daşmışdı, hətta Kufə camaatı qorxuya düşmüşdü. Onlar Əlinin (ə) yanına gedib dedilər: "Qorxuruq ki, sel bizi aparsın. Fəratın suyu xeyli çoxalıb. İndiyə qədər belə olmamışdır. Bütün küçələri su tutub. Səni Allaha and veririk ki, bizim dadımıza çat!”

Əmirəl-möminin Əli (ə) atına mindi, camaat da onunla birgə hərəkətə başladı... Fərat çayına çatdıqda, çayın coşğun dalğaları hər yerə yayılırdı. Əli (ə) dayandı. Camaat o həzrətə tamaşa edirdi. O həzrət ibrani dilində nəsə dedi və Fəratın suyu bir "zira” (iki qarış) azaldı. Sonra Həzrət üzünü camaata tutub buyurdu: "Bu qədər kifayət edərmi?”

Dedilər: "Bir az da azalsın!”

İmam Əli (ə) əlindəki çubuqla suya vurdu və su tamamilə yatdı. (Camaat sevinc içərisində Fəratın ətrafından dağıldılar!)

Görəsən, Əlinin (ə) bu işi Allahın izni ilə təkvini aləmə təsir deyildimi?

***

5. Yenə imam Əlinin (ə) həyatında oxuyuruq: O həzrət Kufə yaxınlığından keçərkən, bir qrup yəhudi o həzrətə yaxınlaşıb dedi: "Sən imam Əli ibn Əbi Talibsənmi?”

İmam buyurdu: "Bəli!”

Dedilər: "Bizim kitablarımızda altı peyğəmbərin adı yazılmış böyük bir daşdan söz açılır və biz o daşı nə qədər axtarırıqsa, tapa bilmirik. Əgər sən imamsansa, onu bizim üçün tap!”

Həzrət buyurdu: "Mənim ardımca gəlin!” Yəhudilər həzrətin ardınca getdilər. Onlar bir səhralığa çatdılar ki, orada çınqıl daşlı böyük bir təpə var idi. İmam buyurdu: "Ey külək, Allahın böyük adlarına xatir, çınqıl daşları böyük daşın üzərindən qaldır!” Bu zaman külək əsib, çınqıl daşları apardı və həmin böyük daş göründü.("Kamilut-tarix”, İbn Əsir, 2-ci cild, səh. 219; "Sireyi-Nəbəviyyə”, 3-cü cild, səh. 349 və "Biharul-ənvar”, 21-ci cild, səh. 298, hədis: 30.)

Həm şiə, həm də sünnilərin tarix, təfsir və hədis kitablarında, İslamın müxtəlif mənbələrində belə misallar olduqca çoxdur. Biz isə qeyd etdiyimiz bir neçə nümunə ilə kifayətlənirik. Qeyd edilən ayə və rəvayətlərdə açıq-aşkar göstərilir ki, ilahi övliyalar, peyğəmbərlər və imamlar Allahın əmri və izni ilə təkvini aləmə təsir və nüfuz etmək imkanına malik olmuşlar. Bu qüvvə yalnız dua və Allahdan istəklə yaranmır. Təkvini təsir Allah tərəfindən verilən xüsusi qüdrətdir və biz buna "təkvini vilayət” deyirik. Əlbəttə, "təkvini vilayət”in mənəvi yardımlarla haqqı qəbul etməyə hazır olan qəlblərə təsir, mənəvi nüfuzla ləyaqətli şəxsləri hidayət və tərbiyə etmək kimi nümunələri var. Məsələn, Peyğəmbər (s), yaxud məsum imamların hüzuruna gələn şəxslər bəzən bir an içində qəribə hala düşür, yaşayışlarını tamamilə dəyişirdilər.

Belə qəribə və ani dəyişikliklər də "təkvini vilayət”in təsirlərindəndir.