Kitabın bu fəslində Əhli-beytin (ə) insan tərbiyə edən əsil maarifindən danışılır. Bu fəslin başlanğıcında onların misilsiz əxlaqına işarə olunur, bu mövzu qısa şəkildə araşdırılır. Söhbətin davamında yerə enmiş bu ərş əhlinin gözəl sifətləri açıqlanılır. Əhli-beytin (ə) həyatında əxlaq bir sıra kəramətlər, xeyir əməllər ruhani hallar məcmusudur. Onlar kimsədən bu səciyyələrini əsirgəməmişlər. Öz bəyənilmiş sifətlərindən, ali kamilliklərindən hamını bəhrələndirmişlər. Bir çox kafirlər və müşriklər onların gözəl əxlaqını görüb İslamı qəbul etmiş, bəndələr cərgəsinə qatılmışlar. Bu yazıda bütün əxlaqi səciyyələr açıqlanmayıb. Əhli-beytin (ə) sonsuz əxlaq dəryasından sadəcə bir ovuc götürülüb. Əhli-beyt (ə) əxlaqı ilə ətraflı şəkildə tanış olmaq üçün geniş ədəbiyyat var və həmin ədəbiyyata müraciət etmək olar. Əhli-beyt (ə) öz əzəmətli ismət məqamına xatir bütün əxlaqi kamilliklərdən, ruhani gözəlliklərdən faydalanmış, istənilən bir əxlaqi nöqsandan uzaq olmuşlar. Əhli-beyt (ə) kamilliklər məcmusudur və istənilən eybdən pakdır. Bu səbəbdən də Qiyamət gününədək onlara itaət vacibdir. Peyğəmbər əxlaqından nümunələr İmam Sadiq (ə) buyurur: Peyğəmbərin (s) köynəyi köhnəlmişdi. Bir şəxs onun xidmətinə gəlib on iki dirhəm hədiyyə verdi. Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) buyurdu: "Bu on iki dirhəmi götür, mənə bir köynək al.” Əli (ə) deyir: "Bazara getdim, on iki dirhəmlik bir köynək alıb həzrətin yanına qayıtdım. Peyğəmbər (s) köynəyə baxıb buyurdu: "Mənim üçün bundan başqası daha xoşdur. Onu geri qaytarmaq olarmı?” Dedim ki, bilmirəm. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Əgər qəbul etsə geri qaytar.” Dükana qayıtdım. Dedim ki, peyğəmbər bu köynəyi bəyənmir, ucuz bir köynək istəyir. Beləcə, köynəyi geri qaytardım. Dükan sahibi on iki dirhəmi mənə verdi. Mən Peyğəmbərin (s) yanına gəldim. Peyğəmbər (s) mənimlə birlikdə köynək almaq üçün bazara çıxdı. Yolda bir kəniz gördü. Kəniz yol qırağında oturub ağlayırdı. Həzrət buyurdu: "Sənə nə olub?” Kəniz dedi: "Evdə dörd dirhəm pul vermişdilər ki, lazım olan şeyləri alım. O dörd dirhəmi itirdim, indi evə qayıtmağa cürət etmirəm.” Peyğəmbər (s) kənizə dörd dirhəm verib buyurdu ki, evinə qayıt. Sonra bazara getdik. Dörd dirhəmə köynək aldı və geyindi. Allaha həmd-səna dedi. Peyğəmbər (s) bazardan çıxanda çılpaq bir kişi gördü. Kişi deyirdi: "Məni geyindirənə Allah behişt libası geyindirsin!” Həzrət təzə köynəyi çıxarıb kişiyə verdi və əvvəlki köynəkdə bazara qayıdıb dörd dirhəmə başqa bir köynək aldı. Köynəyi əyninə geyib Allaha şükr etdi. Yolda dörd dirhəm itirmiş kənizlə rastlaşdı. Kəniz hələ də yolun kənarında oturmuşdu. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Nə üçün ailənin yanına qayıtmırsan?” Kəniz dedi ki, yubandığım üçün evə getməyə cürət etmirəm. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Mənimlə gəl, səni evinə aparım, bağışlamalarını istəyim.” Peyğəmbər (s) qapının ağzınadək gəlib dedi: "Salam olsun sizə ey ev əhli!” Amma bir cavab gəlmədi. Peyğəmbər (s) ikinci dəfə salam verdi. Yenə cavab gəlmədi. Üçüncü salamdan sonra onun salamını aldılar. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Nə üçün əvvəlki salamlarımı cavabsız qoydunuz?” Dedilər: "Ey Allahın rəsulu! Salamını eşitdik, amma yenə salam verməyini arzuladıq.” Həzrət buyurdu: "Bu kəniz evə gəlməyə yubanıb, onu cəzalandırmayın.” Ev sahibləri dedilər: "Ey Allahın rəsulu! Biz onu sənin qədəmlərinə xatir Allah yolunda azad etdik!” Peyğəmbər (s) buyurdu: "Allaha şükr olsun. Mən hələ bu on iki dirhəm kimi bərəkətli dirhəm görməmişdim! Bu pul hesabına iki çılpaq geyindi, bir insan qulluqdan azad oldu.”("Fəth”, 2 ) Peyğəmbərdən (S) beş əxlaq proqramı İmam Baqir (ə) Peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu nəql edir: "Beş şeyi ölənədək tərk etmərəm: yun libas geyməyi, palansız ulağa minməyi, qullarla birlikdə xörək yeməyi, çarığımı öz əlimlə tikməyi, uşaqlara salam verməyi. Qoy bu beş şey məndən sonra sünnə olsun.”("Təfsirur-Muhitul-Əzəm”, 1-447 ) Peyğəmbər (s) əxlaqına xatir İslamı qəbul edən yəhudi İmam Musa Kazim (ə) cəddi Əmirəl-möminindən (ə) belə nəql edir: Bir yəhudinin Peyğəmbərdən (s) bir neçə dinar alacağı vardı. Peyğəmbərdən borcunu istədi. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Borcunu ödəyə bilmirəm.” Yəhudi dedi: "Əgər verməsən səni buraxmayacağam.” Həzrət buyurdu: "Onda qoy yanında əyləşim.” Peyğəmbər (s) günorta və əsr, məğrib və işa, sübh namazını həmin yerdə qıldı. Peyğəmbərin səhabələri hadisədən xəbər tutub yəhudini cəzalandırmaq istədilər. Həzrət buyurdu: "Nə etmək istəyirsiniz?” Dedilər: "Ey Allahın rəsulu, bir yəhudi səni həbs etsinmi?” Həzrət buyurdu: "Rəbbim məni zimmə əhlinə sitəm üçün göndərməyib.” Gün başa çatanda yəhudi dedi: "Əşhədu ənla ilahə illəllah və əşhədu ənnə Muhəmmədən əbduhu və rəsuluh.” O öz sərvətinin bir hissəsini din yolunda bağışladı. Peyğəmbərə (s) dedi: "Ey peyğəmbər, and olsun Allaha səni belə incitməkdə bir məqsədim vardı: doğurdanmı Tövratda deyilən sənsən? Mən Tövratda oxumuşdum ki, Məhəmməd ibn Abdullahın doğum yeri Məkkə, hicrət yeri Mədinədir. O sərt xasiyyətli və hayküyçü deyil. Heç vaxt pis sözlər danışmaz. Mən səni sınadım, Allahın birliyinə və sənin risalətinə şəhadət verirəm. Buyur sərvətimin yarısını, onu Allah buyurduğu yolda xərclə.”(Səduq, "Əmali”, 238 ) Yoxsulun ehtiyacını ödəmək üçün qazancsız borc İmam Sadiq (ə) atası imam Baqirdən (ə) belə nəql edir: Bir yoxsul peyğəmbərin hüzuruna gəlib ondan kömək istədi. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Ona qazancsız borc verən varmı? Ənsardan olan bir şəxs ayağa qalxıb dedi: "Mən belə bir borc verərəm.” Peyğəmbər (s) buyurdu: "Bu yoxsula dörd qab xurma ver.” Ənsardan olan kişi Peyğəmbərin (s) buyuruğunu yerinə yetirib kişiyə dörd qab xurma verdi. Bir müddət sonra peyğəmbərin yanına gəlib borcunun ödənməsini istədi. Həzrət buyurdu: "İnşaəllah, ödənər.” Bir müddət ötdü. Həmin şəxs yenidən Peyğəmbərə (s) müraciət etdi. Peyğəmbər (s) yenə də əvvəlki cavabı verdi. Üçüncü dəfə peyğəmbərdən eyni cavabı eşidən kəs "bu inşaəllahlardan mənə çox dedin” söylədi. Həzrət gülümsündü və buyurdu: "Qazancsız borc verəcək biri varmı?” Bir şəxs qalxıb öz hazırlığını bildirdi. Peyğəmbər (s) buyurdu: "Bu şəxsə səkkiz qab xurma ver.” Ənsardan olan kişi yalnız dörd qab götürmək istəsə də, Peyğəmbər (s) ona əlavə dörd qab verdi.”("Əl-xisal”, 1-271, hədis 13 ) İmam Sadiq (ə) atasından belə nəql edir: Peyğəmbər dövründə yoxsulların ev-eşiyi olmadığından onlar məscidlərdə gecələyirdilər. Bir gecə Peyğəmbər (s) məsciddə minbərin kənarında bir yoxsulla əyləşib iftar etdi. Peyğəmbərin (s) vücudu bərəkətindən həmin qabdan otuz nəfər yeyib doydu. Onlar qalan yeməyi zövcələrinə apardılar.(Səduq, "Əmali”, 465 ) İmam Riza (ə) atasından belə nəql edir: "Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: "Bir mələk yanıma gəlib dedi: "Ey Məhəmməd! Rəbbin sənə salam göndərdi. Buyurdu ki, əgər istəsə Məkkənin geniş səhrasın onun üçün qızıla döndərərəm.” Peyğəmbər (s) Allah dərgahına üz tutub dedi: "Pərvərdigara! Bir gün tox qalıram ki, sənə şükr edim, bir gün ac qalıram ki, sənə ağız açım!” [(Qürbül-əsnad”, 44; "Vəsailuş-şiə”, 9-435, bab 30, hədis 12422; "Biharul-ənvar”, 16-218, bab 9, hədis 7) İbn Abbas deyir: Peyğəmbər (s) daim döşənəcəksiz yerdə oturar, torpağın üstə yeyər, özü qoyun sağar, qulların bir süfrədə oturmaq üçün dəvətini qəbul edərdi.("Qürbül-əsnad”, 69; "Biharul-ənvar”, 16-219, bab 9, hədis 9 ) |