74

İmam Əli əleyhis-salamın bir şamlı kişi ondan (Siffeyn müharibəsindən qayıdandan sonra) «bizim Şama (ora əhli ilə müharibəyə) getməyimiz Allahın qəzavü-qədəri ilə idi?» soruşanda (qəzavü-qədər barəsində) buyurduğu kəlam¬la¬rın¬dandır.(İmam əleyhis-salam onun sualının cavabında buyurdu: Toxumu torpağın altında cücərdən və insanı yaradan Allaha and olsun ki, qədəm basdığımız hər bir yer və endiyimiz hər bir dərə qəzavü-qədər ilə olub. Şamlı kişi dedi: Belə isə onda bizim bu səfərdə çəkdiyimiz əziyyətlərin savabı yoxdur, «çünki o bizim öz ixtiyarımızla olmayıb». İmam əleyhis-salam buyurdu: Ey qoca, Allah sizin getmək və gəlmək savabınızı böyük edib və siz heç bir halda məcbur olmamısınız. Qoca dedi: Bizi qəzavü-qədər idarə edirsə, bu necə ola bilər? İmam əleyhis-salam buradakıları buyurdu) (İmam) uzun söhbətdən sonra bizim seçdiyimiz bu kəlamları buyurdu:

Vay olsun sənə! (Allah sənə rəhm etsin.) Deyəsən, sən (mütləq yerinə yetirilməli olan) qəti və labüd qəzavü-qədəri güman edirsən (nəzərdə tutursan)? Əgər belə olsaydı, savab və cəza düz olmaz və xe¬yir və yaxşılığa (cənnətə) müjdə vermək və şər və pislikdən (cəhən¬nəmdən) qorxutmaq əbəs olardı.(Və Allah tərəfindən günahkar üçün cəza və itaətkar üçün savab müəyyənləşməzdi. Həmçinin yaxşı əməl sahibi tərifə, pis əməl sahibi isə məzəmmətə layiq olmazdı. Bu söz bütpərəstlərin, şeytanın davamçılarının, yalançı şahidlərin və düz və haqq yola qarşı kor olanların sözləridir və onlar «Qədəriyyə» və bu ümmətin atəşpərəstləridirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, bizim hədislərdə «qədəri» kəlməsi həm cəbr əqidəsi tərəfdarlarına, həm də azadlıq əqidəsi tərəfdarlarına deyilir. Amma burda məqsəd cəbr əqidəsi tərəfdarlarıdırlar ki, belə deyirlər: Hər bir bəndənin gördüyü hər bir iş onun öz ixtiyar və iradəsi ilə deyil, Allahın təqdir və istəyi ilədir və o, məcburdur. Bunun müqabilində Allah-təalanın qüdrətini inkar edən azadlıq əqidəsi durur və onun tərəfdarları belə deyirlər: Allah bəndəsinə bəzi şeyləri əmr, bəzilərini isə qadağan edib və onu özbaşına buraxıb. Onların hər hansı birini etmək və ya etməməkdə bəndə müstəqildir. ) (İmam əleyhis-salam söh¬bə¬ti¬nin davamında belə buyurdu:) Nöqsan sifətlərdən pak və uzaq olan Allah bəndələrinə ixtiyar verməklə əmr edib və (əzab¬dan) qorxutmaqla qadağan edib, çəkindirib. Boyunlarına asan vəzifələr qoyub (ki, rəğbətlə yerinə yetirsinlər). (Yerinə yetirmək üçün) çətin göstəriş verməyib (ki, onların icrasında məcbur ol¬ma¬sın¬lar). Az əmələ çox savab və əvəz əta edib (ki, bunun özü ixtiyarın ol¬ma¬sını tələb edir). Ona itaətsizlik edilməsinin səbəbi Onun məğ¬¬lub edilməsi deyil. (Çünki O, bəndələrinə qalib və üstündür.) Həm¬¬çinin itaət edilməsinin səbəbi məcbur etməsi deyil. (Əksinə, hamıya ixtiyar verib və hər bir işə lazım olan şəraiti hazırlayıb.) Pey¬ğəmbərləri oyun üçün göndərməyib (bəlkə, əksinə, onları gön¬dərib ki, itaət edənlərə cənnət müjdəsi versinlər və itaətsizlik edənləri cə¬hən¬nəm ilə qorxutsunlar). (Tövrat, İncil və Qur'an kimi) kitabları bən¬də¬lər üçün boş yerə göndərməyib (bəlkə onları göndərib ki, bəndə¬lə¬ri Allahın göstərişləri ilə tanış olsunlar). Həmçinin göyləri, yeri və on¬larda olanları əbəs yerə yaratmayıb. (Onların hamı¬sı¬nı hikmət əsa¬sında yaradıb. Buna görə də bütün işləri düz olan hikmət sa¬hi¬bi¬nin kimisə məc¬bur etməsi necə ola bilər?! Qur’ani-Kərimin Sad surəsinin 27-ci ayəsində be¬lə buyurulur:) «ذَلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ» «Bu, (iman gətirməyib) kafir olanların zənnidir. Vay cəhənnəm odunda yanacaq kafirlərin ha¬lı¬na!» (Sonra həmin qoca dedi: Qəzavü-qədər nədir ki, biz ancaq onun səbəbindən getmişik? İmam buyurdu: O, Allahın hökm və göstərişidir. Sonra bu ayəni - İsra surəsinin 23-cü ayəsini - oxudu: «وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ» «Rəbbin yalnız Ona ibadət etməyi hökm etmişdir.» Sonra həmin qoca sevincək yerindən qalxıb belə dedi:

Yəni: «Sən elə bir imam və rəhbərsən ki, biz sənə tabe olmaqla qiyamət günü bağışlayan Allahın razılığını əldə edəcəyimizə ümidvarıq. Sən dinimizdən bizə məchul olan şeyi aşkar etdin. Rəbbin bizim tərəfimizdən sənə bu xidmətinə görə gözəl savab əta etsin.»)