Mizanul – hikmət (2-ci cild) - Mizanul – hikmət (2-ci cild) - Hədis - Quran, Hədis, İslam təlimləri, Fiqh

132. İxtilaf

623. İnsanlar vahid ümmət olublar

Quran:

«İnsanlar yalnız vahid bir ümmət idilər. Sonra aralarına ixtilaf düşdü. Əgər bundan əvvəl sənin Rəbbin tərəfindən bir söz (vədə) gəlməsəydi, ixtilafda olduqları şey haqda hökm verilmişdi». (Yunus surəsi, ayə 19)

Hədis:

1897. İmam Baqir (ə): «Nuhdan qabaq insanlar ilahi fitrət əsasında bir (vahid) ümmət idilər, nə hidayət olurdular, nə də yolunu azanlardan idilər. Sonra, Allah-Taala Peyğəmbərləri göndərdi». (Nurus-səqəleyn, c.1, səh.209, hədis 784)

624. İxtilafları kənara qoymağa həvəsləndirmək

Quran:

«Hamılıqla Allahın ipindən yapışın, bir-birinizdən ayrılmayın. Allahın sizə bəxş etdiyi nemətləri yada salın ki, bir zaman siz düşmən olarkən O, qəlblərinizi bir-birinizə mehriban etdi və Onun bu nemətinə görə qardaş oldunuz». (Ali-İmran surəsi, ayə 103)

1898. Allahın Peyğəmbəri (s): «Öz peyğəmbərindən sonra, ixtilafa düçar olan elə bir ümmət olmadı ki, onların batilə uğrayanları haqq tərəfdarlarına qalib gəlməsin».(Kənzul-ummal, hədis 929)

1899. İmam Əli (ə): «Cəmiyyətin əksəriyyəti ilə birgə olun. Çünki Allahın əli camaatladır. Bir-birinizdən ayrılmayın ki, sürüdən ayrı düşən qoyun canavara yem olduğu kimi insanlardan ayrı düşən də şeytana yem olar». (Nəhcül-bəlağə, xütbə 127)

1900. İmam Əli (ə): «Allaha and olsun, zənnimcə, bu camaat tezliklə sizə qalib gələcək. Çünki onlar öz batil əqidələrində həmrəy və bir-biri ilə müttəfiqdir. Sizsə, öz haqq əqidənizdə təfriqəyə və parçalanmaya düçar olmusunuz». (Nəhcül-bəlağə, xütbə 25)

1901. İmam Əli (ə): «Heç vaxt bir-birinə zidd iki dəvət olmayıb ki, onlardan (həmin iki dəvətdən) biri azğınlığa tərəf olmasın». (Nəhcül-bəlağə, xütbə 283)

625. «Ümmətin ixtilafı rəhmətdir» kəlamının mənası

1902. Məani-əxbar kitabından: «Əbdulmömin Ənsari İmam Sadiqə (ə) ərz etdi: «Bir dəstə insan rəvayət edir ki, Allahın Peyğəmbəri (s) buyurub: «Mənim ümmətimin ixtilafı rəhmətdir». İmam (ə) buyurdu: «Doğru deyirlər» (Əbdulmömin deyir) Əzr etdim: «Əgər onların ixtilafı rəhmətdirsə, onda onların vəhdəti əzabdır?» Həzrət buyurdu:«Bu hədisin mənası sənin və onların başa düşdüyü kimi deyil. Əslində peyğəmbər Allahın bu «Niyə onların hər bir dəstəsindən müəyyən sayda camaat köçmür…» kəlamını nəzərdə tutmuşdur. Allah onlara əmr etdi ki, hər yerdən Peyğəmbərin (s) yanına gəlib dərs alsınlar, sonra öz xalqlarının yanına qayıtsınlar və öz biliklərini onlara öyrətsinlər. Peyğəmbərin (s) məqsədi ixtilaf dedikdə dində olan ixtilaf və parçalanma deyil, onların öz şəhərlərindən gəliş-gedişidir. Çünki din vahiddir». (Məanil-əxbar, səh.157, hədis 1)

626. Camaat və ayrılığın mənası

1903. İmam Sadiq (ə): «Peyğəmbərdən (s) ümmətinin camaatı barədə soruşduqda buyurdu: «Mənim ümmətimin camaatı, hərçənd onlar az olsalar da, haqq tərəfdarlarıdır». (Məanil-əxbar, səh.154, hədis 1)

627. Təfriqə və ayrılığın səbəbi

1904. İmam Əli (ə): «Siz bir-birinizin din qardaşısınız, sizin aranızda ayrılıq salanın batini çirkin və əxlaqi pisdir. Buna görə, bir-birinizin yükünü götürmür, xeyirxahlıq etmir və bir-birinizə səxavətli deyilsiniz, bəxşişlər vermirsiniz və məhəbbət bəsləmirsiniz». (Nəhcül-bəlağə, xütbə 113)

1905. İmam Əli (ə): «Əgər cahil sükut etməyi seçsəydi, insanlar ixtilafa düçar olmazdı». (Biharul-ənvar, c.78, səh.81, hədis 75)

133. Yaradılış

628. Yaradılışın mənşəyi

1906. Allahın Peyğəmbəri (s): «Hər şey sudan yaradılmışdır». (Kənzul-ummal, hədis 15119)

1907. Allahın Peyğəmbəri (s): «Allah-Taala dünyanın səmasını ram edilmiş dalğadan yaratmışdır». (Kənzul-ummal, hədis 1518)

1908. Həbbeye Orəni: «Günlərin birində Həzrət Əlinin (ə) belə and içdiyini eşitdim: «And olsun səmanı tüstüdən Yaradana». (Biharul-ənvar, c.58, səh.104, hədis 35)

629. Subhan olan Allahın ilk məxluqu

1909. Allahın Peyğəmbəri (s): «Allahın yaratdığı ilk şey qələmdir. Sonra ona əmr verdi və qələm yaranmalı olan hər bir şeyi yazdı». (Kənzul-ummal, hədis 15115)

1910. Allahın Peyğəmbəri (s): «Allah hər şeydən əvvəl əqli yaratdı». (Biharul-ənvar, c.1, səh.97, hədis 8)

1911. Allahın Peyğəmbəri (s): «Allah hər şeydən əvvəl mənim nurumu yaratdı».(Biharul-ənvar, c.1, səh.97, hədis 7)

1912. Allahın Peyğəmbəri (s): «Allah-Taalanın yaratdığı ilk varlıq bizim ruhlarımız olub. Sonra onlara özünün tövhidini və tərifini söylətdirdi, daha sonra mələkləri yaratdı».(Uyuni əxbari Rza (ə), c.1, səh.262, hədis 22)

1913. Biharul-ənvar: «İmam Əlidən (ə) Allahın yaratdığı ilk məxluq haqda soruşduqda buyurdu: «Nuru yaratmışdır». (Biharul-ənvar, c.57, səh.73, hədis 49)

1914. İmam Baqir (ə): «Allah-Taalanın birinci yaratdığı və sonradan bütün varlıqların mənşəyi olan şey su olub». (ət-Tovhid, səh.67, hədis 20)

630. Aləmin yaradılışı

Quran:

«Məgər kafirlər düşünmürlərmi ki, səmalar və yer bir-birinə bağlı idi, biz onları açdıq və hər bir canlını sudan yaratdıq. Görəsən, bundan sonra da iman gətirməyəcəklərmi?»(Ənbiya surəsi, ayə 30)

1915. İmam Əli (ə): «Əşyaları əzəli bir maddədən və əbədi nümunələrdən yaratmadı. Əslində yaratdığını yaratdı, hüdudları (ölçülərini) təyin etdi, surət verdiyinə, surət verdi və surətlərini ən gözəl şəkildə yaratdı». (Nəhcül-bəlağə, xütbə 163)

1916. İmam Baqir (ə): «Allah-Taala varlıqları yaratdı, amma hansısa bir şeydən yox. Kim desə ki, Allah-Taala varlıqları (hansısa bir) şeydən yaratdı, o, kafirdir». (İləluş-şəraye, səh.607, hədis 81)

631. Gözlərimizdən gizli olan aləmin təmtərağı və əzəməti

1917. İmam Əli (ə): «Ey Pak olan Allah! Sənin yaratdıqlarından gördüklərim necə də əzəmətli və təmtəraqlıdır! Hər bir böyük, Sənin qüdrətin müqabilində necə də kiçikdir! Sənin mələkutundan gördüklərimiz necə də vahiməlidir! Bizim gördüklərimiz Sənin gözə görünməyən qüdrət və səltənətinin müqabilində necə də kiçikdir!» (Nəhcül-bəlağə, xütbə 109)

1918. İmam Baqir (ə): «Bəlkə elə fikirləşirsən ki, Allah-Taala təkcə bu aləmi yaratmış və sizdən başqa bir bəşər xəlq etməmişdir? And olsun Allaha, O, min-min aləm və min-min Adəm yaratmışdır ki, sən o aləmlərin və Adəmlərin ən sonuncususan». (ət-Tovhid, səh.277, hədis 2)

134. Yaradan

632. Ağlın ehtimal olunan zərərin qarşısını almağa çağırışı

1919. İmam Sadiq (ə) yaradılış və axirəti inkar edən Əbdülkərim ibn Əbilavcaya: «Əgər həqiqət sən dediyin kimidirsə - Əlbəttə, ki, belə deyil - biz də və sən də nicat tapmışıq. Əgər biz dediyimiz həqiqətdirsə, - Əlbəttə, bu elə həqiqətin özüdür - biz nicat tapmışıq, amma sən həlak olmusan». Əbdülkərim üzünü yoldaşlarına tutub dedi: «Qəlbimdə bir yanğı və qüssə yaranıb, məni aparın». Yoldaşları onu götürüb apardılar və Əbdulkərim dünyasını dəyişdi». (ət-Tovhid, səh.298, hədis 6)

633. Allahın vücudunun isbatı

1-Allahı fitrət yolu ilə tanımaq.

Quran:

«Təkallahlılıqla dinə üz tut! Bu ilahi fitrətdir ki, Allah insanları onun əsasında yaratmışdır». (Rum surəsi, ayə 30)

Hədis:

1920. Allahın Peyğəmbəri (s): «Dünyaya gələn hər körpə fitrət əsasında doğulur. Yəni bilir ki, onu yaradan Allahdır. Allahın «əgər onlardan soruşsan səmaları və yeri yaradan kimdir, dərhal deyərlər: Allah» kəlamının mənası da budur». (ət-Tobhid, səh.331, hədis 9)

1921. İmam Əskəri (ə) «Bişmillahir rəhmanir rəhimi» təfsir edərkən: «Ehtiyaclar və çətinliklər zamanı hər məxluqun ümidi Allahdan başqa hər şeydən kəsiləndə və bütün səbəblərdən, vasitələrdən əli üzüləndə Ona tərəf üz çevirər». (ət-Tovhid, səh.321, hədis 5)

2-Səbəb və nəticə qanunu.

Quran:

«Məgər, onlar heç bir yaradıcı olmadan yaranmışlar, ya özləri özlərini yaradırlar? Ya səmaları və yeri yaradıblar? Xeyr, əslində onlar yəqinə yetişməyiblər. (Tur surəsi, ayə 35-36)

1922. «Ət-Tövhid»: «Şam alimlərindən biri İmam Baqirdən (ə) soruşur: «Bəs əşyanı bir şeydən və heç bir şeydən yaratdı? Həzrət buyurdu: «Əşyanı yaratdı, amma özündən qabaq mövcud olan şeydən yox. Əgər şeyi bir şeydən yaratmış olsaydı, heç vaxt onunla əşyanın arasında ayrılıq olmazdı, həmişə bu şey Allahla birgə olmuş olardı. Halbuki, Allah var idi və onunla birgə heç bir şey yox idi». (ət-Tovhid, səh.66, hədis 20)

1923. İmam Sadiqin (ə) əbu Şakir Deysaninin «sənin Yaradanının olmasına dəlilin nədir?» sualına cavabından: «Özümün iki haldan xaric olmadığımı müəyyən etmişəm: ya mən özüm-özümü yaratmışam, ya başqa birisi məni yaratmışdır. Əgər mən özümü yaratmışamsa iki haldan xaric deyiləm: Ya mən olmuşam və sonra özümü yaratmışam, yaxud da, olmamışam və sonra özümü yaratmışam. Əgər, əvvəl olmuş və sonra özümü yaratmışamsa, bu halda yaradılışa ehtiyacım yoxdur. Əgər olmamışamsa, özün də bilirsən ki, olmayan şey bir şeyi yaratmaz. Beləliklə, üçüncü məna isbat olunur, yəni məni yaradan var. O da həmən aləmlərin Rəbbi olan Allahdır». Əbu Şakir cavab verməyə söz tapmayıb ayağa qalxdı». (ət-Tovhid, səh.290, hədis 10)

3-Varlığın nişanələri.

1924. «Nəhcül-Bəlağənin şərhi»: «Əmirəl-möminin (ə) gecə namazından sonra bu cümləni çox işlədərdi: «Şəhadət verirəm ki, səmalar, yer və onların arasında olanlar sənin vücuduna dəlalət edən nişanələr və dəvət etdiyin şeyə şəhadət verən şahidlərdir. Sənin höccətini bəyan və Rəbbiliyinə şahidlik edən hər bir şey Sənin nemətlərinin əsərlərinin nişanı və Sənin özünə dəlalət edən tədbirinin əlamətləridir». (Nəhcül-bəlağənin şərhi, c.20, səh.255)

1925. İmam Əli (ə): «Ey, xilqət baxımından heç bir kəm - kəsiri olmayan, hər cəhətdən münasib qaranlıq bətnlərdə və iç-içə pərdələrdə vücuda gəlib mühafizə olunan insan! Sənin yaradılışın gilin şirəsindən başladı… Sonra bu məkandan əvvəllər görmədyin və mənfəətini əldə etməyin yolunu bilmədiyin bir mühitə çıxarıldın. Ananın döşlərindən süd əmməyə kim səni yönəltdi? Ehtiyac vaxtı tələb və istək yerlərini kim sənə öyrətdi?»(Nəhcül-bəlağə, xütbə 163)

1926. İmam Baqir (ə): «Bu dünyada kor olan kəs, axirətdə də kordur» ayəsi barədə: «Bir kəsi ki, səmaların və yerin yaradılışı, gecə və gündüzün dəyişməsi, günəşlə ayın fırlanması və digər heyrətamiz nişanələr bütün bunların arxasında çox böyük bir iş olması həqiqətinə yönəltməyə, «axirətdə də kordur». Buyurdu: «Yəni, görmədiyi şeyi müşahidə etməkdə kordur və yolu daha çox azmışdır». (Biharul-ənvar, c.3, səh28, hədis 2)

1927. İmam Sadiq (ə): «Əgər qapının iki tayının birinin üzərində bir halqa olduğunu görəndə, o halqanın boş və mənasız yerə qoyulduğunumu zənn edərsən? Xeyir. Şübhəsiz ki, onun (halqanın) digər bir tayı ilə cütləşib, bağlanması üçün hazırlandığını dərk edərsən. Buna görə, onun ikinci tayını hazırlayırsan ki, onların cəm olmasından bir mənfəət hasil olsun. Erkək heyvanın mövcudluğu da belədir. Sanki, o dişi fərd üçün hazırlanmış cütün bir tayıdır. Beləliklə, erkəklə dişi bir-biri ilə cütləşirlər, çünki nəslin davamiyyəti və qalması bundan asılıdır. Qırılsın, ümidsiz və bədbəxt olsunlar (maddipərəst) fəlsəfə iddiaçıları. Onların qəlblərinin gözü necə bu heyrətamiz aləmi görmür, hətta, bu aləmdə olan müdrikliyin, elm və məqsədin vucudunu inkar edirlər?»(Biharul-ənvar, c.3, səh.75)

1928. İmam Sadiq (ə): «Ey Müfəzzəl! İnsanın vucudunda qoyulmuş yemək və yatmaq kimi işlər barəsində düşün… əgər insan bədən rahatlığı və qüvvəsinin bərpası üçün təlabatını (yalnız zehni surətdə) düşünərək (yəni orqanizmin öz tələbatı olmadan) yuxuya getməli olsaydı, bu işdə o qədər ağır tərpənib tənbəllik edərdi ki, nəticədə iş gəlib onun bədəninin taqətdən düşüb, məhv olmasına çatardı». (Biharul-ənvar, c.3, səh.78)

4-Qərarların pozulması və iradələrin sındırılması.

1929. «Biharul-Ənvar»: «İmam Əlidən (ə)soruşdular ki, Yaradanın varlığını sübut etmək üçün dəlil nədir?» Buyurdu: «Üç şey: halların dəyişməsi, bədən əzalarının təqətdən düşməsi, istək və arzuların pozulması». (Biharul-ənvar, c.3, səh.55, hədis 29)

1930. İmam Sadiq (ə) «Allahını nə ilə tanıdın?» sualının cavabında: «Qərarların qarışıb dolaşmasından, arzu və istəklərin pozulmasından. Qərara gəldim, qərarım dolaşığa düşüb həyata keçmədi və iradə göstərdim, iradəm pozulub aradan getdi». (ət-Tovhid, səh.289, hədis 8)

634. Təbiət və yaradılışın ona aid olunması

1931. İmam Sadiq (ə): -Müfəzzəlin «Ey mənim ağam! Bəziləri deyirlər ki, yaradılış təbiətin işidir» sözünün cavabında - «Onlardan soruş ki, bu təbiətin elmi və belə işləri görməyə qüdrəti var, ya yox? Əgər desələr ki, bəli, elmi və qüdrəti var, belə olan surətdə Yaradanı sübut etmək üçün onlara nə mane olur (niyə belə xüsusiyyətləri olan Yaradanın mövcudluğunu təsdiq etmirlər)? Çünki təbiət Onun tərəfindən düzəlib-nizamlanıb və Onun məxluqudur. Əgər desələr ki, təbiət bu işləri kor-koranə, heç bir xəbəri və məqsədi olmadan yerinə yetirir, onda Onun işlərində bir nizam və hikmət göründüyündən (təbiətin) bu əməlin hikmətli bir Yaradanın işi olması məlum olar. Onların təbiət adlandırdığı şey, Allahın yaradılışda və varlıq aləmində icra etdiyi həmən qanundur». (Biharul-ənvar, c.3, səh.67)