AYƏ 70:

أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ

AYƏ 71:

وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَا لَيْسَ لَهُم بِهِ عِلْمٌ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ

Bildirişlər

1. İnsanı ya Allah göstərişi, ya ağıl və biliyi, ya da ilahi yardıma ümidi pərəstişə sövq edir.

2. Vəhyə əsaslanmayan, elmi dəlili olmayan pərəstiş zülümdür.

"Yəstunə” sözü hücum mənasını bildirir.

Küfrlə imanın mübarizəsində kafirlər mənəvi mərkəzləri və şəxsiyyətləri hədəfə alırlar. Onlar bəzən ibadət mərkəzlərinə də hücum çəkir. 

1. Kafirlər daim inkar mövqeyindədirlər.

2. Allah kafirlərə höccəti tamamlayır, yetərli dəlillər gətirib bəhanələri kəsir.

3. Höccət və dəlillər aydın olmalıdır.

4. Kafirlərin kin-küdurəti gizli qalmaz.

5. Qəlbin inkarı cismə təsir göstərir.

6. Əlində dəlil olmayan fərd zora əl atır. Zor, məntiqdə acizlik nişanəsi sayılır.

7. Din təbliğatçıları və ardıcılları özlərini müxaliflərdən müdafiəyə hazırlasınlar.

8. Dinin aşkar təbliğatı kafirlərin canı üçün bir oddur.

9. İnadkar insanlara xəbərdarlıq edərkən cəhənnəmi xatırladın.

1. Müraciət qarşı tərəfin halına uyğun olmalıdır. (Müşriklərin səviyyəsinə uyğun olaraq onlara "ey insanlar” deyə müraciət olunur.)

2. Təbliğdə öncə qarşı tərəfi dinləməyə hazırlayaq, sonra sözə başlayaq.

3. Quran misallarına lazımınca diqqət yetirək.

4. Əgər insanlar bütün güclərini işə salsalar, ən kiçik canlı varlığı yarada bilməzlər.

5. Ən xırda yaranmışı da kiçik saymayaq.

6. Milçək qarşısında aciz qalan kəs ibadətə layiq deyil.

7. Müşriklər Allahı qəbul edirdilər, amma ondan başqalarına da əyilirdilər.

8. Başqalarından yardım diləmək insanı şirkə aparır. Allahdan qeyrilərini kənara qoymaq, yalnız Onun sorağınca getmək lazımdır. Qüdrət və izzət Allaha məxsusdur.

"Səfvət” sözündən olan "istəfa” sözü xalis mənasını bildirir. Xalislərdən seçim göstərir ki, insanlar və mələklər arasında ləyaqətliləri, xalisləri vardır.

Əbuzər həzrət Peyğəmbərdən (s) nəql edir ki, peyğəmbərlərin ümumi sayı 124000 nəfər olmuşdur. Onlardan 313 nəfəri rəsuldur. 

Allahın mələkləri eyni deyil. Onların məqam və məsuliyyətləri fərqlənir. Cəbrail, Mikail, Əzrail kimi bəzi mələklərin daha üstün məqamı var.

1. Peyğəmbər seçimi yaradan və hər şeydən xəbərdar olan Allahın haqqıdır.

2. Hər kəsdə elçilik ləyaqəti və istedadı olmur.

3. Aləm Allahın hüzurudur.

4. Əgər Allah hər şeydən xəbərdardırsa və hər birimiz Ona doğru qayıdacağıqsa günaha yol verməyək.

5. Allah varlıq aləmini elə yaradıb ki, hər şey Ona doğru qayıdışdadır.

6. Allaha doğru hərəkət mövcudların istəyindən asılı deyil.

7. Varlıq karvanı müəyyən bir hədəfə doğru hərəkətdədir.

Rüku və səcdələr ibadət nümunəsi olsa da, bu ayədə uyğun nümunələrin "ibadət edin” göstərişi ilə yanaşı işlənməsi namazın, rüku və səcdə rüknlərinin (əsaslarının) əhəmiyyətini göstərir.

İnsanın xoşbəxtliyə çatması üçün iki proqram təqdim olunur və onun qurtuluşu hər iki proqramın icrasından asılıdır:

a) Rüku, səcdələr və digər ibadətlər kimi sabit proqramlar:

b) Zaman və məkanla şərtlənən dəyişən proqramlar.

1. İxtiralar, kəşflər kimi xeyir işlər iman və bəndəlik sayəsində səmərəli olur.

2. Rüku, səcdə, ibadət, xeyir iş əhli olsanız da nicat tapdığınızı düşünməyin.Çünki qürur bəlası və əməllərin puça çıxması daim sizin sorağınızdadır.

3. Qurtuluş təkamülün son mərhələsidir. İbadət və xeyir işlərdən sonra qurtuluşa ümid etmək olar.

Bildiyimiz kimi, şahidlik üçün elm və ədalətə ehtiyac var. İnsanlar adil və agah deyil ki, başqalarına şahid olsun. Demək, müsəlmanların şahidliyi dedikdə onlardan bəziləri nəzərdə tutulur. Bu müsəlmanlar xalqın əməl və rəftarlarından xəbərdardırlar, etibarlı və ədalətlidirlər. Rəvayətlərdə bildirildiyi kimi, bu zümrə Peyğəmbər Əhli-beyti və məsum imamlardan (ə) ibarətdir. Bizim əməl və rəftarlarımız onlara təqdim olunur.

Allah surənin başlanğıcında Qiyamətin böyük zəlzələsindən və şiddətli əzabdan danışır. Surənin sonunda isə cihad, namaz və zəkat mövzuları yad edilir. Qeyd olunur ki, Allah bütün bəndələrinin mövlası və himayəçisidir. Bu nöqtədən aydın olur ki, Qiyamətin böyük zəlzələsi və şiddətli əzabdan qurtuluş üçün Ona bəndə olmalı, Onun pənahına sığınmalıyıq.

Çətinliyin olmaması qeydi ilahi hökmlərin asanlığını göstərmir. Çünki həmin ayədə buyurulur: "Ona layiq olduğu kimi cihad edin.” Aydın məsələdir ki, cihad yetərincə çətin işdir. Dində çətinliyin olmaması çıxılmaz vəziyyətin olmamasına işarədir. Məsələn, cihad göstərişi xəstələrə, əlillərə, korlara, qocalara, qadınlara, uşaqlara və zəiflərə aid deyil. Bununla belə, bütün çətinliklərə baxmayaraq müdafiə zəruri vəzifədir.

1. İşin dəyəri məqsəddən, üsuldan və qədərdən asılıdır. Var qüvvə ilə aparılan cihad dəyərlidir.

2. İnsanların şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşın, çətinlik yaratmayın.

3. Qanun tənzimləyərkən xalqın gücünü nəzərə alın.

4. İslam asan dindir, onun hökmlərində istisna var. Hökmün icrası üçün münasib zaman və məkan şərtdir.

5. İslam İbrahim ayinidir və onun yetərincə böyük keçmişi var.

6. Peyğəmbərlər ümmətlərin atalarıdır.

7. "Müsəlman” adı öncədən bizim üçün seçilmiş mübarək addır.

8. Həzrət Peyğəmbər (s) əməllərimizə şahiddir.

9. Namaz və zəkat Allaha təşəkkürdür.

10. Təkcə müsəlmanlıqla kifayətlənməyək. Namaz, zəkat, Allaha bağlılıq kimi iftixarın qədrini bilək.

11. Bəşəri hakimiyyətlərin qanuniliyi ilahi vilayətlə tamamlanmaqdan asılıdır.