HƏDİSİN MƏNASI: 1- Qutəbi deyir: "Əvvəllər məsciddə çəkilən şəkillər yalnız şəkili çəkilən şəxslərin çöhrələri ilə bağlı idi. Onlar çəkdikləri şəkillərlə onun sahibini həmişə xatırlamaq istəyirdilər. Xalq da o şəkilləri görməklə onların yaxşı əməllərini yada salır və onlar kimi saleh əməllər görməyə rəğbətlənir və bu saleh əməl sahiblərinin qəbri kənarında Allahа ibadət edirdilər. Lakin, onlardan sonrakı nəsil şəkillərin çəkilmə hədəfini bilməmədiklərindən və həm də şeytanın hiylәsinә uyaraq belə deyirdilər: "Babalarımız bu şəkilləri çəkməklə onlara ibadət və təzim edirdilər.” Peyğəmbər (s) də belə bir əməli ümməti üçün qadağan edir və onları bu işdən çəkindirirdi. 2- Nuri deyir: "Bina qəbr sahibinə məxsus olduqda bu işin icrası kərahətlidir. Yox, әgər vəqf edilmiş bir yerdə olsa haramdır. Şafei və onun səhabələri buna təkid etmiş və qəbrin suvaqlanmasını məkruh hesab etmişlər. 3- Qəstəlani "بنو علي قبره مسجداً” ayəsinin şərhində yazır: "Bu ayə, qəbirləri məscid edən şəxsləri tənbih edir. Bu da bu işin haram olmasına görədir. Xususilə, bu işi icra edənlərin lənətlənməsi də isbat edilmişdir. Lakin, Şafei və onun tərəfdarları bu işin məkruh olmasına təkid etmişlər”. 4- Bəndinci deyir: "Bu hədisdən məqsəd məscidlə qəbri üz-üzə tikib orаda namaz qılmaqdır”. O, əlavə edərək deyir: "Qəbir kənarında məscid tikmək, orаda namaz qılmaq məkruhdur. Amma məhdud bir qəbristanlıqda məscid tikib, orаda namaz qılmağın heç bir iradı yoxdur. Çünki qəbirlər və məqbərələr vəqfdirlər və bir-birlərindən fərqlənmirlər. 5- Bəyzari deyir: "Yəhudi və Məsihilər peyğəmbərlərin qəbrinə ehtiram naminə səcdə edir, onları özlərinə qiblə təyin edirdilər. Digər ibadətlərini də qəbirlərə tərəf icra edirlər. Demək olar ki, qəbirlər onlar üçün bütə çevrilmişdi. Peyğəmbər (s) onlara lənət edir və müsəlmanları bu işdən çəkindirirdi. Lakin bir şəxs, saleh əməl sahibinin qəbri kənarında məscid tikərsə və bu işdən məqsədi yalnız ehtiram xarakteri daşıyırsa və qəbirə təzim etmək qəsdi yoxdursa və namaz qıldıqda diqqəti qəbirə tərəf deyilsə, Peyğəmbərin lənətinə tuş gəlmir”. 6- Sindi deyir: "Onlar peyğəmbərlərin qəbirlərini məscid etdilər. Yəni, namaz vaxtı onu qiblə sanaraq ona tərəf ibadət edirdilər. Ya qəbirlərin üzərində məscid tikib orаda ibadətlə məşğul olurdular. Bəlkə də bu işin kərahətli sayılması qəbrin özünə ibadət edilməsi ilə bağlı olsun. Çünki, bu peyğəmbərlərin, övliyaların və alimlərin qəbirləri haqqında çox ehtimal edilir”. 7- Nәvә deyir: "Alimlər xatırlamışlar ki, Peyğəmbər (s) öz qəbrini və ya digərlərinin qəbirlərinin məscid edilməsini nəhy etdi. O, müsəlmanların onun qəbrinə ehtiram etməkdə israfa varacaqlarından qorxurdu. Çünki, bunun küfrlə nəticələnəcəyini bilirdi. Necə ki, keçmiş ümmətlər bu azğınlığa qurşanmışdılar. Müsəlman cəmiyyətləri genişləndikdən sonra səhabə və tabeinlər Peyğəmbərin (s) qəbrinin genişlənməsini zəruri hesab etdilər. Nəticədə məscidin genişliyi Peyğəmbərin (s) xanımlarının evini, özünün, Əbubəkrin, Ömərin dəfn olunduğu yeri də əhatə etdi. Qəbrin görsənməməsi və namaz qılanda xalqın onunla üz-üzə dayanmaması üçün ətrafında hündür divar tikdilər. Belə ki, qəbrin Şimal tərəfindən iki bina tikdilər və bu binalar bir-birinə qovuşaraq qəbri tаmamilə ziyarətçilərin nəzərlərindən gizli saxlayırdı. Beləliklə, onlar qəbirlə üz-üzə namaz qıla bilmirdilər”, Bu üzdən də hədisdə qeyd edilmişdir: Əgər Peyğəmbərin (s) qəbrinin məscid olma qorxusu olmasaydı, xalqla mübarək qəbir arasında divar tikilməzdi. QƏBRİSTANDA NAMAZ QILMAQ HAQQINDA FƏQİHLƏRİN HÖKMLƏRİ 1- Malikin fətvası: Əbul Qasimdən soruşdular: -Malik üstü örtülü qəbirlə üz-üzə durub namaz qılmağı caiz bilirdimi? O, dedi: -Malik qəbristanda namaz qılmağı iradsız hesab edir. Çünki, özüdə qəbiristanlıqda, ətrafında qəbirlər olan yerdə namaz qılırdı. 2- Əbdül Qəni Nablоsinin hökmü: "Saleh bir şəxsin qəbrinin kənarında məscid tikməyin, qəbir sahibinin mənəvi saflığından faydalanmaq üçün yanında namaz qılmağın, ona təzim etməmək və namaz halında diqqətini ona yönəltməmək şərti ilə, heç bir iradı yoxdur. Çünki, həzrət İsmayılın mərqədində (Məscidul Haramda, Kəbə evinin yanında) namaz qılmağın fəziləti digərlərin savabından üstündür. 3- Əbdül Qəni deyir: "Əgər qəbir olan yerdə məscid tikilsə, yaxud bu iş yol üstündə icra edilsə, ya kimsə orаda əyləşmiş olsa, yaxud qəbir övlyaların birinə məxsus olsa ya tədqiqatçı alimin qəbri olarsa, onun ruhuna hörmət olaraq və həmçinin qəbir sahibinə görə duasının qəbul olmasını düşünüb təbərrük üçün bu işi görərsə, ona irad edilə bilməz. Çünki, insan əməlinin dəyəri niyyəti ilə bağlıdır”. 4. Əbu Maliki deyir: "Hər kəs saleh bir şəxsin qəbrinin kənarında məscid tiksə, onun məqbərəsində namaz qılsa və bu etdiyi əməllərdən məqsədi təbərrük etmək və dualarının qəbul olması olarsa, heç bir iradı yoxdur. Buna dəlilimiz həzrət İsmayılın (ə) Məscidul-Həramda, Kəbə evinin kənarında yerləşən qəbridir. O məkanda namaz qılmağın fəziləti digər yerlərdən daha üstündür”. 5. Bəğəvi deyir: "Bəzi alimlərin nəzərinə əsasən qəbristanda, qəbirlər qarşısında namaz qılmağın iradı yoxdur. Əlbəttə, bu şərtə əsasən ki, namazını pak yerdə qılsın”. Rəvayətlərdə qeyd edilir: "Ömər, Ənəs ibn Maliki bir qəbrin yanında namaz qıldığı zaman gördükdə, ona dedi: "Bu qəbirdir! Bu qəbirdir!” Amma, ona namazın yenidən qılmasını təkid etmədi”. Həsən Bəsri haqqında deyilir: "O, qəbristanlıqlarda namaz qılardı”. Malikdən nəql edilir: Qəbiristanda namaz qılmağın iradı yoxdur!. Bəzi məkanlarda (hamam, qəbiristan) namaz qılmaq bir neçə səbəbə görə nəhy edilmişdir. 1- Hamamda nəcis şeylərin toplandığı üçün. 2- Qəbristanlıqda ölülərin ət və sümüyü torpağa qarışıb, onu nəcis etdiyi üçün. Əgər qeyd etdiyimiz məkanlarda pak yer tapılsа orаda namaz qılmağın maneəsi yoxdur. Fəqihlərin aşkarcasına qəbristanlıq və müqəddəs məkanlarda namaz qılmağın heç bir iradı olmamasını xatırlamalarına baxmayaraq, vəhhabilər yenə də orda namaz qılanları küfrlə, şirklə ittiham edir və bu şəxslərin qəbir sahiblərini ibadət etməsini deyirlər. Bir halda ki, Ənəs ibn Malik, Həsən Bəsri qəbristanlıqda namaz qılırdılar! |