AYƏ 65: قَالُوا يَا مُوسَى إِمَّا أَن تُلْقِيَ وَإِمَّا أَن نَّكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَلْقَى "(Sehrbazlar) dedilər: "Ey Musa! Sən (əsanı) atırsan, yoxsa əvvəlcə biz ataq?” قَالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِن سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَى "(Musa) dedi: «Bəlkə siz atasınız. (Onlar öz qurğularını ortaya atdıqda) sehrləri nəticəsində Musaya elə göründü ki, onların kəndirləri və əsaları hərəkət edir.»” فَأَوْجَسَ فِي نَفْسِهِ خِيفَةً مُّوسَى "Musa qorxduğunu hiss etdi. (Məbada, xalq bu sehrə aldana!)” Nöqtələr "Həbl” sözünün cəm forması olan "hibal” sözü kəndir mənasını bildirir. "İsiyy” sözü isə əsa sözünün cəm formasıdır. "Əvcəs” dedikdə gizli səs mənası anlaşılır. Həzrət Əli (ə) "Nəhcül-bəlağə”nin 6-cı xütbəsində "fəəvcəsə fi nəfsihi” təbiri ilə bağlı buyurur: "Musa qorxurdu ki, sehr cahil xalqa təsir etsin.” Bildirişlər 1. Azad buraxmaq haqlılıq nişanəsi deyil. (Fironun tərəfdarları və sehrbazlar Musanı iki yoldan birini seçməkdə azad buraxdılar.) 2. Müxaliflərə əməli azadlıq icazəsi verək, sonra möhkəm və məntiqi cavabla onları rədd edək. 3. Cavab vermək və nöqsanı aradan qaldırmaq üçün şübhə təlqininə icazə var. 4. Sehr əşyanın mahiyyətini dəyişmir. Sehr nəticəsində sadəcə görüntülər dolaşır və insanın idrakına təsir göstərir. 5. Rəhbərlər öz nigarançılıqlarını düşmənə hiss etdirməməlidir. 6. Peyğəmbər də digər insanlar kimi fərqli ruhiyyələrdə olur. قُلْنَا لَا تَخَفْ إِنَّكَ أَنتَ الْأَعْلَى "Biz (Musaya) dedik: «Qorxma! Həqiqətən, sən özün üstünsən.»” وَأَلْقِ مَا فِي يَمِينِكَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا إِنَّمَا صَنَعُوا كَيْدُ سَاحِرٍ وَلَا يُفْلِحُ السَّاحِرُ حَيْثُ أَتَى "Sağ əlində olanı at, qoy onların bütün düzəltdiklərini udsun. Həqiqətən, onların hazırladıqları sehrbaz hiyləsidir. Sehrbaz haraya getsə müvəffəq olmaz.” فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سُجَّدًا قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ هَارُونَ وَمُوسَى "(Musanın möcüzəsini, bütün qurğularının necə udulduğunu gördükdə) sehrbazlar səcdəyə düşdülər və dedilər: "Biz Harunun və Musanın Rəbbinə iman gətirdik.” Nöqtələr Musanın gördüyü işin sehr-cadu olmadığını anlayan sehrbazlar ixtiyarsız olaraq səcdəyə düşdülər. Sübh vaxtı kafirlər cərgəsində olan sehrbazlar qürub vaxtı şəhidlər toplumuna qatıldılar. Onlar Harun və Musanın Rəbbinə iman gətirdiklərini bildirməklə yanlış yolda olduqlarını etiraf etdilər. Firon özünü xalqın rəbbi sayırdı. Sehrbazlar "Harunun və Musanın Rəbbi” deməklə başqa bir sui-istifadənin də qarşısını aldılar. Əgər onlar "Musanın Rəbbi” desəydilər, Firon iddia edərdi ki, Musanı mən tərbiyə etmişəm. Bu səbəbdən də sehrbazlar öncə Harunun, sonra Musanın adını çəkdilər("Lisanul-ərəb”.) Allah Öz peyğəmbərlərinə heç bir şərt qoymadan üstünlük vəd edir. Möminlərə isə yalnız imana vəfa şərti ilə üstünlük vəd olunur.("Kafi”, c. 8, s. 328.)Peyğəmbərlər daim vəfalı olduğu halda, möminlər yolunu aza da bilər. Bu səbəbdən də Allah möminləri imana vəfa şərti ilə üstün sayır. Bildirişlər 1. Nigarançılıq çox olan yerdə daha çox təkidə ehtiyac duyulur. 2. Təlqin ruhiyyəni gücləndirən amildir. 3. Höcətkeşə onun sözlərinə uyğun şəkildə, öz dilində cavab vermək lazımdır. 4. Haqq batili puça çıxarır. 5. Təkcə həzrət Musa dövrünün sehrbazları yox, bütün sehrbazlar bədbəxt olmuşlar. 6. Sağlam və qeyri-inadkar fərdlər həqiqət aydınlaşan kimi onu qəbul edirlər. (Sehrbazlar sanki daxilən səcdəyə məcbur edildilər.) 7. İnsan bir anda qərarını dəyişib, yeni əqidə seçə bilən mövcuddur. 8. Tövbə yolu hamının üzünə açıqdır. Şirkin tövbəsi Allaha iman gətirməkdir. Hər çaşqın insanı pis saymayaq, həmin şəxs tövbə edə bilər. 9. İnsanlar əqidə seçimində azad buraxılıb və mühitə tabe deyil. 10. Səcdə əminlik nişanəsidir. Səcdəsiz iman olmur. 11. Sehrbazlar bir cümlə ilə tövhid və nübüvvətə imanlarını izhar etdilər. قَالَ آمَنتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ فِي جُذُوعِ النَّخْلِ وَلَتَعْلَمُنَّ أَيُّنَا أَشَدُّ عَذَابًا وَأَبْقَى "(Firon bütün planlarının boşa çıxdığını görüb sehrbazlara) dedi: «Mən sizə icazə verməmiş ona iman gətirdiniz? Şübhəsiz, o sizin başçınızdır, sizə sehr öyrədib. Əl-ayaqlarınızı çarpaz kəsəcək, sizi xurma ağacının budaqlarından asacağam. Tezliklə kimin işgəncəsinin daha ağır olduğunu biləcəksiniz.»” Nöqtələr 61-ci ayədə Musa fironçuları əzabla qorxutdu. Bu ayədə isə Firon deyir: "Tezliklə kimin əzabının daha ağır olduğunu görəcəksiniz.” Bildirişlər 1. Allah istəsə, pisdən də xeyir gəlir. Firon həqiqəti aradan götürmək üçün bütün mütəxəssisləri bir yerə topladı. Amma oraya cəm olanların hamısı Musanın vasitəsi ilə hidayət oldu. 2. Zalım quruluşda çıxıntı hakimdir, xalq hətta əqidə azadlığından məhrumdur. 3. Hədə-qorxu və böhtan zalım hakimlərin qaydasıdır. 4. Peyğəmbərlər insanların ruhu üzərində işləyir. Zalım hakimlər isə insanların cisminə zərbə vurmaqla intiqam alır. Onlar anlamırlar ki, işgəncə və qətl yolu ilə xalqın etiqadını dəyişmək olmaz. 5. Təkəbbürlü zalımlar özlərini əbədi bilirlər. قَالُوا لَن نُّؤْثِرَكَ عَلَى مَا جَاءنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالَّذِي فَطَرَنَا فَاقْضِ مَا أَنتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِي هَذِهِ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا "(İman gətirmiş sehrbazlar Firona) dedilər: «Biz heç vaxt bizi yaratmış kəsdən və bizim üçün gəlmiş möcüzələrdən səni üstün tutmayacağıq. İstədiyin hökmü ver. Sən yalnız dünya həyatında hökm verirsən.” إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغْفِرَ لَنَا خَطَايَانَا وَمَا أَكْرَهْتَنَا عَلَيْهِ مِنَ السِّحْرِ وَاللَّهُ خَيْرٌ وَأَبْقَى "Həqiqətən, biz Rəbbimizə iman gətirdik ki, xətalarımızı, bizi vadar etdiyin sehrləri bizə bağışlasın. Allah daha üstün və əbədidir.” Nöqtələr "Xətiə” sözünün cəm forması olan "xətaya” sözü bilərəkdən yol verilən günahlar mənasını ifadə edir.("Təfsire-fi zilalil Quran”.) "Ma əkrəhtəna ələyhi minəs-sihr”, yəni biz Allahdan sənin məcbur etdiyin xətalara görə bağışlanma diləyirik. "Sehrə məcburiyyət” dedikdə sehrbazların bir yerə toplanması və sehr göstərməyə vadar edilməsi nəzərdə tutulur. Allah yolunda canından keçən kəs hər an inkişafdadır. Sehrbazlar bu ayələrdə Allahı üç təbirlə xatırlamışdır. İmam Sadiqdən (ə) nəql olunmuş hədisdə oxuyuruq: "Özünü başqalarından üstün bilən hər kəs təkəbbür əhlidir.” İmamdan soruşdular ki, "özünü günahkarlardan üstün sayan pak insanlar da təkəbbür əhli sayılırmı?” İmam sehrbazların iman gətirməsi mövzusunu bəyan etdi və buyurdu: ”İnsan bəzən bir neçə anda fikrini dəyişir. Buna görə də özünüzü üstün saymayın. Çünki işin sonundan xəbərsizsiniz.”("Ali-İmran”, 90.) Bildirişlər 1. İnsanlar əqidə və iman seçimində azad buraxılıblar. İnsanların əqidəsini zorla dəyişmək olmaz. 2. Elə edin ki, düşmənlər sizdən ümidlərini üzsünlər. 3. İman insana qüdrət və cürət verir. Sehrbazlar iman gətirdikdən sonra Firona qarşı çıxdılar. 4. Məntiq və bəsirətə əsaslanan iman dəyərlidir. 5. Dünyanın super gücləri həqiqi möminlərin gözündə aciz və dəyərsizdirlər. 6. İlahi dəyərlərin müdafiəsi yolunda insanın candan keçməyə hazırlığı gerçək iman nişanəsidir. 7. İmansız insan zalım rejimin hədiyyələrinə meyl göstərir. Həqiqi mömin isə Allahdan savay nə varsa kiçik və dəyərsiz sayır. 8. İlahi əfvə nail olmaq üçün ilk addım Allaha iman gətirməkdir. 9. Sehr-cadu günahdır və bu işi görən tövbə etməlidir. 10. Zalım hakimlər xalq arasındakı mütəxəssislərdən sui-istifadə edirlər. 11. Düşmənlə düşmən kimi davranın. Firon özünü öydüyü vaxt iman gətirmiş sehrbazlar Allahı öydülər. إِنَّهُ مَن يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيى "Həqiqətən, Rəbbinin yanına günahkar kimi gələn hər kəs üçün cəhənnəm var. Orada nə ölər, nə də yaşayar.” وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُوْلَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى "İman gətirib saleh işlər görən halda gəlmiş kəslər üçün ali və üstün dərəcələr var.” جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ جَزَاء مَن تَزَكَّى "Altından çaylar axan əbədi bağlar! Onlar həmişə orada qalacaqlar. Bu, özünü paklayanların mükafatıdır.” Nöqtələr Sehrbazlar iman gətirdikdən sonra Firona dedilər: "Sənin işgəncələrin, qətl hökmün bu bir neçə günlük dünyaya aiddir. Allahın qəhr-qəzəbi və ya lütfü isə daimidir. Cəhənnəmə düşən hər bir kəs orada əbədi qalasıdır. Behişt əhli də behiştdə əbədidir. Möminin yeri behiştdir. Behiştdəki dərəcə isə insanın nə həddə paklanmasından asılıdır. İnsan çalışmalı, bütün yönümlərdə özünü çirkinliklərdən təmizləməlidir. Ruhu azğın əqidələrdən, əxlaqı çirkin adətlərdən, cismi bulaşıqlıqlardan, əməl və rəftarları çirkin işlərdən paklamaq mühümdür. Bildirişlər 1. Tövbə etməyən şəxs qiyamət səhnəsinə günahkar kimi gətirilər. (Sehrbazlar dedilər: "Biz iman gətirdik ki, Allah bizim tövbələrimizi qəbul edib bağışlasın.” Sonra əlavə etdilər ki, Allahın hüzuruna günahkar gələn kəs cəhənnəmə düşəsidir.) 2. Günahdan da pisi günahkar halda ölməkdir. 3. İnsan öz imanını ömrünün son anınadək qorumalıdır. 4. İnsan əqidə seçimində azad buraxılıb. 5. İman saleh əməldən ayrı deyil. 6. Həqiqi mömin hər bir saleh iş üçün amildir. 7. Behiştin silsilə mərhələləri var. 8. Paklanma behiştin açarıdır. 9. Mömin özünütərbiyə və paklanma əhlidir. |