ON DÖRDÜNCÜ FƏSIL
KİTAB VƏ KOMPÜTERİN XÜMSÜ
Sual 84: Kitaba xüms düşürmü?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər kitaba ehtiyacı olarsa və şəninə uyğun olarsa, xümsü yoxdur.("Ürvətül-vüsqa”, 2-ci cild, 61-ci məsələ; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899.)
Sual 85: Sonrakı kurslar üçün aldığım kitablara xüms düşürmü?
İmam (r) və Xamenei: Əgər bu kitabları almağa ehtiyacı olarsa və şəninə uyğun olarsa, xümsü yoxdur.(İmam (r), "İstiftaat”, 1-ci cild, səh.89; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899.)
Fazil, Behcət, Sistani və Nuri: Xüms düşür. Əgər bu kitabları sonrakı illərdə ala bilmirsinizsə, bu halda xümsü yoxdur.(Fazil, "Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.748; Behcət, "Tovzihul-məsail”, 1391-ci məsələ; Nuri, "İstiftaat”, 2-ci cild, səh.341; Sistaninin katibliyi.)
Təbrizi, Məkarim, Safi və Vəhid: Bəli, xüms düşür.(Təbrizi, "İstiftaat”, səh.805; Məkarim, "Tovzihul-məsail”, 1507-ci məsələ; Safi, "Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.738, 744; Vəhid, "Tovzihul-məsail”, 1783-cü məsələ)
Sual 86 : Ehtiyacım olan kitabdan bir il istifadə etməsəm, ona xüms düşürmü?
(Sistani və Vəhiddən başqa) Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər istifadə olunacağı gözlənilirsə və şəxsin şəninə uyğundursa, xümsü yoxdur. Baxmayaraq ki, təsadüf nəticəsində bir il istifadə olunmur.(İmam (r), "İstiftaat”, 1-ci cild, səh.91; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899; Fazil, "Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.734; Təbrizi, "İstiftaat”, səh.888; Nuri, "İstiftaat”, 1-ci cild, səh.267; Safi, "Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.704; Məkarim, "Tovzihul-məsail”, 1507-ci məsələ; Behcət, "Tovzihul-məsail”, 1376-cı məsələ.)
Sistani və Vəhid: Xümsü verilməlidir.(Sistani və Vəhidin katibliyi.)
TƏHSİL VƏSAİTLƏRİNİN XÜMSÜ
Sual 87: Təhsil vasitələrinə (məsələn, dəftər və qələm) xüms düşürmü?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər qələm və dəftər istifadə olunmadan xüms ilindən artıq qalarsa ona xüms düşür.(Ürvətül-vüsqa”, 2-ci cild, 67-ci məsələ; Xamenei, "Əcvibə”, səh.922)
Sual 88: Kompüter və ona aid avadanlığa xüms düşürmü?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər kompüter və ona aid avadanlığa ehtiyac duyularsa və eyni zamanda şəxsin şəninə uyğun olarsa xümsü yoxdur.("Ürvətül-vüsqa”, 61-ci məsələ; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899.)
Qeyd: Risalələrdə kompüter barəsində söhbət olunmasa da, qeyd olunmuş qayda hazırkı suala da tətbiq olunur.
Sual 89: Ehtiyacım olduğu üçün kompüter almışam. Lakin təsadüf nəticəsində bir il ondan istifadə etməmişəm. Ona xüms düşürmü?
(Vəhid və Sistanidən başqa) Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər istifadə olunacağı gözlənilirsə və şəxsin şəninə uyğundursa, xümsü yoxdur. Baxmayaraq ki, təsadüf nəticəsində bir il istifadə olunmayıb.(İmam (r), "İstiftaat”, 1-ci cild, səh.91; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899; Fazil, "Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.734; Təbrizi, "İstiftaat”, səh.888; Nuri, "İstiftaat”, 1-ci cild, səh.267; Safi, "Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.704; Məkarim, "Tovzihul-məsail”, 1507-ci məsələ; Behcət, "Tovzihul-məsail”, 1376-cı məsələ.)
Vəhid və Sistani: Xümsü verilməlidir.(Sistani və Vəhidin katibliyi.)
Qeyd: Mərcelərin risalə və istiftaatlarında qeyd olunmuş cavab kitab barəsindədir. Lakin bu cəhətdən kompüterlə kitab arasında heç bir fərq yoxdur.
Sual 90: CD və kasetə xüms düşürmü?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Əgər CD və kasetə ehtiyac duyularsa, xümsü yoxdur.(Ürvətül-vüsqa”, 61-ci məsələ; Xamenei, "Əcvibə”, səh.899.)
Qeyd 1: Əgər CD və kaset xüms ilinin sonunadək istifadə olunmazsa, ona xüms düşür.
Qeyd 2: Əxlaqsız və qadağa qoyulmuş CD və kasetlər haramdır. Bu növ CD və kasetlərə xüms düşür.
Qeyd 3: Risalələrdə CD və kaset barəsində danışılmasa da, qeyd olunmuş qayda hazırkı suala da tətbiq olunur.
Sual 91: Xümsü kimə verməliyik?
İmam (r): Öz mərceye təqlidinə (təqlid etdiyi müctəhidə) və ya onunla məsrəfdə kəmiyyət və keyfiyət baxımından eyni nəzərdə olan müctəhidə ödəməlidir. Eyni zamanda mərce təqlidinin icazə verdiyi yerlərə sərf edə bilər.(Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ.)
Xamenei: Gərək xümsü müsəlmanların vəliyyi əmrinə (rəhbərinə) ya da onun vəkilinə versin. Əgər öz mərce təqlidinin fitvasına əməl etsə də, vəzifəsi boynundan götürülər.(Xamenei, "Əcvibə”, səh.1004, 1002.,)
Fazil, Nuri, Məkarim, Behcət və Vəhid: İmamın (ə) payını öz mərce təqlidinə, ya da onunla məsrəfdə kəmiyyət və keyfiyyət baxımından eyni nəzərdə olan müctəhidə verməlidir. Eyni zamanda mərceye təqlidinin icazə verdiyi yerlərə sərf edə bilər. Seyidlərin payını isə vacib ehtiyata əsasən öz mərceye təqlidinə, ya da onun icazəsi ilə seyidlərə verməlidir.("Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ; Nuri, "Tovzihul-məsail”, 1830-cu məsələ; Vəhid, "Tovzihul-məsail”, 1843-cü məsələ.)
Təbrizi: İmamın (ə) səhmini öz mərceye təqlidinə və ya onun icazə verdiyi yerlərə çatdırmalıdır. Əgər başqa müctəhidə vermək istəsə vacib ehtiyata əsasən öz mərceye təqlidindən icazə almalıdır. Seyidlərin payını isə onların özünə vermək olar.(Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ)
Sistani: İmamın (ə) səhmini öz mərceye təqlidinə və ya onun icazə verdiyi yerlərə çatdırmalıdır. Vacib ehtiyata əsasən o ələm və bütün cəhətlərdən agah mərce olmalıdır. Seyidlərin səhmini isə onların özünə vermək olar.(Həmin mənbə.)
Safi: İmamın (ə) səhmini öz mərceye təqlidinə və ya məsrəfdə kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən onunla eyni nəzərdə olan müctəhidə verməlidir. Eyni zamanda mərceye təqlidinin icazə verdiyi yerlərə sərf edə bilər. Seyidlərin payını onların özünə vermək olar.(Həmin mənbə.)
Qeyd: Xüms iki hissəyə bölünür. Onun yarısı imamın (ə) səhmi, yarısı isə seyidlərin səhmidir. Böyük ayətullahlar Sistani, Təbrizi və Safi seyidlərin səhmini ödəməkdə müctəhid icazəsini lazım bilmirlər.
Sual 92: Məsələni bilməmək və cahillik səbəbindən bir şəxs seyidlərin və məsum imamın (ə) səhmini xeyir bir işə sərf edib. Lakin bu işi camiuş-şərait müctəhidin icazəsi olmadan edib. Bu şəxs nə etməlidir?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Öz mərceye təqlidinə və ya onun nümayəndəsinə bu işini xatırlatmalıdır. Əgər o məsləhət görərsə bu şəxs vəzifəsini ödəmiş hesab olunacaq.("Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ; Nuri, "Tovzihul-məsail”, 1830-cu məsələ; Vəhid, "Tovzihul-məsail”, 1843-cü məsələ.)
İmamın səhmi məsələsi camiuş-şərait müctəhiddən asılı olduğu üçün bu işdə elm və cəhlin heç bir təsiri yoxdur. Bu iş müctəhidin öhdəsinə buraxılmalıdır. Əgər onun icazəsi olmadan sərf edərsə, bu məsələni onunla araya qoymalıdır.
XÜMS VƏ MƏDƏNİYYƏT İŞLƏRİ
Sual 93: Xümsü mədəniyyət işlərinə və elmi müəssisələrin və məktəblərin təmirinə sərf etmək olarmı?
Bütün müctəhidlərin rəyi: Şəri hakimin icazəsinə uyğun sərf olunmalıdır.("Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ; Nuri, "Tovzihul-məsail”, 830-cu məsələ; Vəhid, "Tovzihul-məsail”, 1843-cü məsələ; Xamenei, "Əcvibə”, səh.1003, 1004.)