Əzizlər, indi birlikdə Misir torpaqlarına yola düşürük; qədim Misrə, min illər bundan qabaqkı Nil torpaqlarına, minlərlə əldən düşmüş qul öz ömürlərini fironlara qəbir düzəltmək üçün Cizəyə-Misir ehramlarının yerləşdiyi yerə nəhəng daşlar daşımaqla keçirdikləri torpaqlara.

O binalar həmişə dünyanın ən qədim əsərlərindən sayılan piramidalardır. Amma, eyni zamanda Misir padşahlarının qəbirlərindən savayı bir şey də deyillər.

Onlar yenə də həyata qayıdacaqlarına inanırdılar. Ona görə də bütün qüdrət və hökumət vasitələrini özləri üçün hazırlayırdılar. Bir gün dirilib, həyata qayıtsalar hər şeyləri hazır olsun.

Ayaqyalın fəhlələr işi qurtardıqdan sonra piramidanın başından diqqətlə ətrafa baxırdılar. Onlar Nil çayının sahilində dalğalar üzərində üzən qayıqları görür, Aralıq dənizinə tərəf üzən çayların qırağında ara-sıra bitən xurma ağaclarına diqqətlə nəzər salırdılar. Fəhlələr gecə-gündüz işləməyə məcbur idilər. Qamçılar onların kürəklərini və çılpaq bədənlərini qana bulaşdırmışdı.

Yunan tarixçisi Herodot Misiri «Nil çayının» hədiyyəsi adlandırmışdır. Çünki, əgər Nil çayı olmasaydı, Misir də olmazdı. Hər il buzların əriməsi ilə səviyyəsi qalxan Nil çayının suyu Misiri xeyir və bərəkətli ölkə etmişdi.

Məhz buna görə də orada əkinçilik geniş yayılmışdı. Buğda o torpağın əsas məhsulu sayılırdı. Misirlilər o dövrlərdə bizim bu günkü çörəklərimizə oxşar çörəklər hazırlayırdılar. Nil deltasında üzüm əkini yayılmışdı. Orada böyük üzüm bağları var idi. Misirlilər o zaman paxla və noxud kimi dənli bitkilərə, habelə soğan, tərəvəz, sarımsaq, xiyar və kahu kimi tərəvəzlərə çox meyl göstərirdilər. Bəzi yeməkləri şirinləşdirməkdə baldan istifadə edir, bayramlarda bəzəkli güllər əkməyi çox sevirdilər.

Nil çayı Misirin cənubu ilə şimalının əsas əlaqə yoludur. Ona görə də hər il onun suyunun artdığı vaxt bəzi ağacların gövdəsindən qayıqlar düzəldirdilər. Bunlar bir sükanlı qayıqlar idilər. Onların yelkəni parçadan düzəlirdi. Nil çayının səviyyəsinin qalxması ilə Misir şəhərləri geniş su səthinin arasında kiçik adalar kimi görünürdülər.

Misirlilər o zaman bir çox heyvanları tanıyırdılar. Onlar pişik və itlərdən ov üçün, inəklərdən yeri şumlamaq üçün, ulaqlardan isə yük daşımaq üçün istifadə edirdilər. Quzu və çəpişləri çöllərdə otarırdılar. Donuzu isə murdar heyvan hesab edirdilər. Çünki, onun əti tez xarab olurdu. Misirlilər Nil çayında olan balıq ətini yeməyi də xoşlayırdılar. Misir tarixinin bəzi hissəsində mavi timsah və atı onların şöhrət və əhəmiyyətlərinə görə pərəstiş edirdilər. Onlar şirləri eləcə də qəbirlərin ətrafında dolaşan çaqqallara da pərəstiş edirdilər.

Misirlilər yazıb-oxumağı öyrəndilər. Onların dili rəsm çəkmək və ya rəmzlər dili adlanırdı. Yəni qazılmış müqəddəs əlamət, məsələn sıfır əlaməti günəş mənasını ifadə edir və gündüz sözünü bildirir. Başqa adət və ənənələr də vardı. Onlar da başqa mənaları göstərirdi.

Misirin tarixi üç hissəyə bölünür: Birinci hissə qədim zamanlar adlanan bizim eradan əvvəlki 2280-2600-cü illər.

İkinci hissə bizim eradan əvvəlki 1800-2100-cü illər. Bu illər «Orta zaman» adlanır.

Üçüncü hissə «Yeni Misir» adlanan miladdan əvvəl 1000-1500-cü illər. Bu zaman fasiləsində İmran oğlu Musa dünyaya göz açmışdır.

Miladdan əvvəl 1200-1500-cü illərdə misirlilərin çox güclü dövləti olmuşdur. Bu imperiyanın əhatəsi Sudan və Fələstinə qədər uzanmışdır.

Misir ordusu düşmənlərinin atdan istifadə etdiyini bildikdə at və faytondan istifadə etməyə başladılar. Bu zaman Misir hakimləri olan fironlar tüğyan və fəsadla məşğul olurdular. Onlar özlərini Allah və insanların məbudu adlandırırdılar; xüsusilə Tuhtəmis və ikinci Ramsis. Ramsiz öldükdən sonra isə oğlu Minfitah hakimiyyətə gəldi və o, Musa peyğəmbərin dövründə olan firondur.

Əzizlər, yəqin ki, Yusifin əhvalatını xatırlayırsınız. Yadınızdadır ki, Yəqub və övladları Yusifin quyuya düşməsindən iyirmi il sonra Misrə köçdülər. Yəqubun övladları, yəni Bəni İsrail o torpaqlarda yaşadılar və on illər keçdikdən sonra böyük bir tayfaya çevrildilər. Yusif vəfat etdikdən və o hadisədən yüzlərlə il keçdikdən sonra insanlar Yusifin Misirdəki xeyir və faydalarını unutdular. Fironlar yenidən Misirdə hakim oldular və insanları alçaldıb, xarlığa sövq etdirdilər.

Bəni İsrail tayfası başqalarından daha çox işgəncə və zülmlərə məruz qalırdılar. Bəni İsrailin kişiləri gecə-gündüz işləməli, alçaq və xar vəziyyətindəki qul həyatlarını davam etdirməli idilər.

Onlar firona ibadət etməli idilər, çünki, o, öz fikrinə əsasən insanların Rəbbi idi. Ona görə də bu tayfa onları bu vəziyyətdən xilas edəcək bir xilaskar insan gözləyirdilər. Bəni İsrail Yusif və Yəqubdan bu müjdəni öyrənmişdilər. Onları işgəncə və zülmdən xilas edəcək bir kişinin doğulmasını gözləyirdilər. Zülm və işgəncələr artdıqca həmin xilaskar insanın təvəllüdü haqda söhbət də çoxalırdı.

Camaatın sözü fironun qulağına çatdı: işgəncə, əzab və zülm altında inləyən insanların sözü, münəccim və kahinlərin də təsdiq etdikləri söz.

Kahinlər firona dedilər ki, Bəni İsrail arasında bir uşaq doğulacaq və o uşaq fironu həlak edəcəkdir. Firon bu xəbərdən qorxub, Bəni İsraili məhv etmək fikrinə düşdü. O, əmr etdi ki, Bəni İsraildə doğulan bütün oğlan uşaqlarını öldürsünlər. Onların hamilə qadınları üçün gizli məmurlar ayırdı və qibtlilərdən, yəni yerli misirlilərdən onların yanında mamalar təyin etdi. Bunun vasitəsi ilə firon və onun casusları uşaqların cinsiyyətini müəyyən edirdilər.

Qurani-Kərim o qara günləri belə yad edir:

«O zaman ki, sizi fironun əlindən xilas etdik. Onlar sizə ən ağır işgəncələrlə əzab-əziyyət verdilər. Oğlanlarınızın başlarını kəsib, qadınlarınızı saxlayırdılar».

Firon Şeytan insan idi. O, camaata hakim olmaq yollarını yaxşı bilirdi. O, onların arasında təfriqə və ayrılıq toxumu səpməklə tayfaları bir-birinin canına saldı. Onların hamısı fironun razılığını qazanmaqla özlərini ona yaxınlaşdırıb, nüfuzlarını möhkəmlətməyə çalışırdılar.

Əsil misirlilər olan Qibtlilər Bəni İsrailə qərib və qul gözü ilə baxırdılar. Ona görə də Bəni İsrail tayfası çox aşağı səviyyədə yaşayırdı. Onlar Bəni İsraildən bir nəfərin fironu həlak edəcəyini bildikdə isə, onlarla yad ölkənin əsirləri kimi davranmağa başladılar.

Bu minvalla Bəni İsrail özlərinin ən çətin həyat dövrlərini yaşayırdılar. Fironun məmurları onların bütün oğlan uşaqlarını götürüb, ya başlarını kəsir, ya da Nil çayına atırdılar. Analar öz övladları üçün ağlayırdılar. Firon körpə həyat qönçələrini torpağın altında basdırırdı. O, rəhimsizcəsinə onları məhv edirdi. O, çox zalım, öz güc və qüdrəti ilə öyünən bir insan idi.