Ayə 57:

Bu iki ayədə həzrət Yusif yaxşı əməl sahibi, mömin və müttəqi kimi vəsf olunur.

Bu surənin mətni boyunca Allahın iradəsi ilə xalqın iradəsini müqayisə etmək olar. Yusifin qardaşları istədilər ki, Yusifi quyuya atıb qula çevirməklə xar etsinlər, amma Əzizi-Misr onun haqqında dedi: "Onu əziz tutun.” Əzizin arvadı Yusifi günaha batırmaq istədi, amma Allah onu qorudu. Bəziləri Yusifi zindana salmaqla onun müqavimətini qırmaq, alçaltmaq istədilər, amma Allah onu əziz tutdu və Misir hakimiyyətini onun ixtiyarına qoydu.

İmam Sadiq (ə) buyurur: "Yusif hürr və azad bir insan idi. Qardaşlarının həsədi, quyuya atılması, qadınların şəhvəti, zindan, böhtan, rəyasət və qüdrət ona təsir göstərmədi.”

Axirət mükafatı dünya mükafatından üstündür. Çünki axirət mükafatı məhdud deyil, puça çıxmır, məkan baxımından məhdud deyil, hesaba gəlmir, bəla və xəstəliyi yoxdur.

1. Pak və təqvalı insanları izzətə çatdırmaq Allahın qanunudur.

2. Yusifə qüdrət verən Misir padşahı yox, Allah Özü idi.

3. İdarəçilik haqqı hakimiyyət şənindəndir.

4. Böhranlı vəziyyətlərdə hökumətlər ümumi faydalar xatirinə xalqın azadlığını məhdudlaşdıra bilərlər.

5. Yusifin ixtiyar çərçivəsi geniş idi.

6. Qüdrət haqq əhlinin əlində rəhmət, batil əhlinin əlində zərər-ziyandır.

7. İlahi dünya görüşündə mükafatsız heç bir iş yoxdur.

8. Xalqın hüquqlarının pozulmasının səbəbi ya cəhalətdir, ya paxıllıqdır, ya zəiflikdir, ya da.... Amma Allah-təalada bu sifətlərin heç biri yoxdur.

9. Dünyəvi hakimiyyət və gücə çatmaq xeyir əmələ, iman və təqvaya zidd deyil. Yəni saleh, imanlı və təqvalı insan da hakim ola bilər.

10. Allahın təqdiri nizam və qanuna uyğundur.

11. Bütün işlər Allahın müqəddəratından asılı olsa da, hikmət sahibi olan Allah kimsəyə səbəbsiz yerə qüdrət vermir.

12. Salehlər dünya həyatından əlavə, axirət həyatında da mükafata çatacaqlar.

13. Xeyir əməl sahibi olan insan bu dünyada mükafat və məqam əldə etməsə nigaran olmasın. Çünki əsas hədəf axirətdir.

14. Axirət mükafatı ilə müqayisədə dünyəvi hakimiyyət əhəmiyyətsiz bir şeydir.

15. Maddi imkanlar və zahiri hakimiyyət ilahi insanlar üçün önəmli deyil. Onlar üçün ən mühümü axirət həyatıdır.

16. Allah Öz rəhmətini təqva ardınca gedənlərə nazil edir.

17. Yalnız təqva ilə müşayiət olunan iman səmərəlidir. Günahkar möminin isə aqibəti qaranlıqdır.

18. İnsan xarakterində kök atmış təqva dəyərlidir.

19. Axirət mükafatlarından faydalanmaq üçün iman və təqva şərtdir.

20. Təqva imanda ən uca mərhələ və mərtəbədir.

Ayə 58:

Yusifin öncədən gördüyü kimi, xalq 7 il bolluq içində yaşadı. Amma növbəti 7 ildə qıtlıq və quraqlıq hakim oldu. Qıtlıq Misirdən Fələstin və Kənanadək genişləndi. Yəqub öz övladlarına dedi: "Buğda əldə etmək üçün Misirə yola düşün.” Onlar Misirə daxil olub öz məqsədlərini bildirmək istədilər. Yusif müraciət edənlərin arasında qardaşlarını gördü. Amma qardaşları Yusifi tanımadılar. Çünki Yusifin quyuya atıldığı gündən onun Misirdə hakimiyyətə çatdığı vaxtadək 23 ilə yaxın zaman keçmişdi. Yusif quyudan çıxanda növcavan idi. O, Əzizin evində bir neçə il xidmətçi oldu, neçə illər də zindanda qaldı. Onun zindandan çıxdığı gündən 7 il ötmüşdü, qardaşları isə qıtlıq və quraqlıq illərində Misirə gəlmişdilər.

1. Qıtlıq zamanı dövlət xalqın yaşaya bilməsi üçün pay sisteminə keçməlidir. Hər kəs öz payını almaq üçün özü müraciət etməlidir. Əks-təqdirdə, başqaları onun adından sui-istifadə edə bilər. Qardaşlar bir nəfər nümayəndə də göndərə bilərdilər, amma onlar hamılıqla gəldilər.

2. Qıtlıq illərində başqa bir məntəqə sizdən yardım istəsə, öz köməyinizi əsirgəməyin.

3. Ehtiyac zamanı sakit oturmayın. Hətta başqa ölkələrdən də yardım alın.

4. Bəzən zalım məzluma möhtac olur. (Dağ dağa yox, insan insana rast gəlir.)

5. Hətta Misirdən olmayanlar da Yusiflə asanlıqla görüşə bilirdilər. (Hökumət başçıları proqram tərtib edib, xalqın qəbula düşməsi üçün şərait yaratmalıdırlar.)

6. Uşaqlıq dövrünün xatirələri yaddaşda iz salır və unudulmur. (Qardaşları Yusifdən ayrılarkən yaşlı idilər. Yusif isə onları uşaq yaşında görmüşdü. Bu səbəbdən də Yusif onları tanıdı, amma onlar Yusifi tanımadılar.)

Ayə 59:

Yusif demədi ki, mənim qardaşımı gətirin, dedi ki, atadan bir qardaşınızı gətirin. Məlum olur ki, söhbət zamanı qardaşları Yusifi tanımırdılar. Onlar Yusifə bildirdilər ki, biz İbrahim nəslindən olan Yəqubun övladlarıyıq. Atamız qoca kişidir. Onun övladını canavar yediyindən qəm-qüssə içindədir. İllər uzunudur ki, ağlar vəziyyətdə bir küncdə oturub. Qardaşlarımızdan birini də onun xidmətində qoymuşuq. Əgər mümkün olsa, ata və qardaşımızın da payını ver, xoşhallıqla geri qayıdaq... Yusif göstəriş verdi ki, 10 dəvə yükünə iki yük də əlavə olunsun.

Yusif qardaşlarının diqqətini cəlb etmək üçün dedi: Mən ən yaxşı süfrə sahibiyəm... Qardaşları ona meyl etdilər. Amma xalqın cəzb olunması üçün Allahın çox təbiri var. Məsələn: O ən yaxşı ruzi verəndir, O ən yaxşı bağışlayandır, O ən yaxşı nicat verəndir, O ən yaxşı tədbir tökəndir, O ən yaxşı varisdir, O ən yaxşı hakimdir.

Bununla belə, xalqın böyük bir hissəsi cəzb olunmur.

1. Yusif ehtiyata toplanmış ərzağın paylanmasına şəxsən nəzarət edirdi.

2. Yusifin düzgün müdiriyyəti sayəsində nəinki Misir əhli əziyyət çəkmədi, hətta ətrafdan gələnlərə də kömək olundu.

3. Həm sirr saxlamaq, həm də doğru danışmaq lazımdır.

4. Yardım göstərən şəxs, müəssisə və ya ölkə xeyir məqsədlə hansısa şərtlər qoya bilər.

5. Böhran və qıtlıq dövründə də ədalətsizlik və əskik satmaq qadağandır.

6. Müamilədə malın qədəri müəyyən olunmalıdır.

7. Pisliyə yaxşılıqla cavab verək. (Yusif ona zülm etmiş qardaşlarının payını əskiltmədi.)

8. İşçilərin əskik satması və ya ədaləti əsl məsulun ayağına yazılır.

9. Yusifin dövründə Misirdə taxıl məhsulları peymanə (ölçü qabı) ilə ölçülüb satılırdı.

10. Ümumi payı bölən məsullar ədalətli olmalıdırlar.

11. Əlimizdəki imkanlar vasitəsi ilə intiqam almayaq.

12. Qonaqpərvərlik peyğəmbərlərin xüsusiyyətlərindəndir.

13. Məntəqənizə gələn müsafir və karvanlara hətta qıtlıq dövründə belə hörmət göstərin.

Ayə 60:

1. Müdiriyyətdə həm məhəbbətə, həm də hədəyə ehtiyac var. Öncə müjdə və məhəbbət, sonra hədə və inzibat.

2. Sui-istifadəyə zəmin yaratmayaq. (Müraciət edənlər müraciət edə bilməyənlərin payını alsa, bu qaydadan sui-istifadə olunar.)

3. Qanunu tətbiq edərkən qardaşlar, ailə və başqaları arasında ayrıseçkiliyə yol vermək olmaz. (Hər şəxsin öz payı var və özü bu payı əldə etməlidir.)

4. Hədələyərkən deyilənləri tam icra etmək zəruri deyil. (Yusif o şəxs deyildi ki, qardaşları qıtlıqdan ölsün.)

5. Proqramların həyata keçirilməsində qətiyyət rəhbərlik şərtidir.

Ayə 61:

"Müravidə” dedikdə ardıcıl xahiş və ya yalanla müşayiət olunan müraciət nəzərdə tutulur.

Qardaşların sözündən həsəd qoxusu gəlirdi. Onlar "atamız” əvəzinə "atası” sözünü işlətdilər. Surənin əvvəlində də qardaşların arasında bu sayaq söhbət getmişdi. Onlar deyirdilər ki, ata bizim üçündür, amma o Yusif və qardaşını bizdən çox sevir.

1. Oğul atanın icazə və razılığı ilə səfərə çıxa bilər.

2. Yusifin qardaşları bilirdilər ki, ataları Benyaminin onlarla getməsini istəmir.

3. Yusifin əhvalatından sonra Yəqub Benyamini özündən kənara buraxmırdı. Onu atasından ayırmaq asan iş deyildi.

Ayə 62:

Həzrət Yusif ötən ayələrdə "sadiq, möhsin, müxlis” kimi adlarla vəsf olunurdu. Şübhəsiz ki, o, ata və qardaşlarına beytül-malı bağışlamamışdı. Verdiyi malın pulunu çox güman ki, şəxsi hesabından ödəmişdi.

Yusif pulu qaytardı ki, ikinci dəfə səfərə çıxmağa onların pulu olsun. Bundan əlavə, pulun qaytarılması səmimiyyət nişanəsi idi. Yusif onlara bildirmək istəyirdi ki, qardaşlarını istəməkdə pis məqsədi yoxdur. Pulun gizli şəkildə yükün arasına qoyulmasının səbəbi bu işin minnətsiz görülməsi və həmin məbləği oğrulardan qorumaq idi.

Dünən qul və xidmətçi olan Yusif qul və xidmətçi sahibi idi. O, qardaşları ilə görüş zamanı intiqam almadı, gileylənmədi, kin saxlamadı. Sərmayələrini qaytarmaqla onlara qarşı olan sevgisini bildirdi.

1. Layiqli müdir və rəhbərin planı yaradıcı olmalıdır.

2. Pislikləri yaxşılıqlarla aradan qaldıraq.

3. Sileyi-rəhm—yəni müamilə yox, kömək etmək!

4. Ehtiyaclı ata və qardaşlardan pul almaq kəramətdən uzaqdır.

5. Yusif pulun qoyulmasını bir neçə nəfərə tapşırdı ki, hansısa qul düşünməsin ki, Yusif bu məbləği özü üçün götürür.

6. Başqalarına imkan həddində gizli yardım göstərin.

7. İntiqam və kin-küdurətdən uzaq olaq. Hədiyyə verməklə gələcək rabitələri quraq.

8. İnsanları yenidən görmək üçün puldan keçmək lazımdır.

9. İnsanların qəlbini cəzb etmək üçün ən yaxşı vasitə onlara yaxşılıq etməkdir.

10. Məsullar öz işçilərini yetərincə məlumatlandırmalıdırlar ki, yaxşı rəhbər ola bilsinlər. (Yusif yükə pul qoydurduqda bildirdi ki, bu işdə məqsəd onların yenidən qayıtmasıdır.)

11. Proqram hazırlayarkən işin nəticəsinə tam əmin olmaq zəruri deyil.

Ayə 63:

1. Yəqub ailə-övladı üzərində hakim idi.

2. Övlada əmr edib qadağa qoymaq atanın haqqıdır.

3. Benyamin atasının icazəsi olmadan səfərə çıxmazdı.

4. Bir şeyi almaq və ya etimad qazanmaq üçün mərhəmət hislərindən faydalanaq.

5. Günahkarın daxili bir nigarançılığı olduğundan danışığında ardbaard təkid edir.

Ayə 64: