 Bildirişlər 1. Ardıcıl peyğəmbər göndərmək ilahi sünnələrdəndir. (Allah həzrət Nuhla həzrət Musa arasındakı dövrdə başqa peyğəmbərlər göndərdi.) 2. Bütün peyğəmbərlərin möcüzəsi olmuşdur. 3. Bütün peyğəmbərlərin müxalifləri vardır. 4. İnsan azaddır. O, möcüzələrə və Allahın qəzəbinə şahid olduqdan sonra da itaətsizlik göstərir. 5. Təkəbbür və zülm qəlblərin möhürlənməsi üçün zəmindir. 6. Möcüzə gördüyü halda iman gətirməyənlər həddi aşanlardır. Ayə 75: ثُمَّ بَعَثْنَا مِن بَعْدِهِم مُّوسَى وَهَارُونَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ بِآيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُواْ وَكَانُواْ قَوْمًا مُّجْرِمِينَ "Sonra onların ardınca Musa və Harunu Öz möcüzələrimizlə Firon və onun qövmünün başçılarına doğru göndərdik. Amma onlar günahkar qövm olduqlarından təkəbbür göstərdilər. (Peyğəmbərlərin dəvətini qəbul etmədilər.)” "Mələ” dedikdə Fironun yaxınları sayılan saray adamları nəzərdə tutulur. Firon cəmiyyəti iki zümrəyə ayırmışdı: Saraydakı qiptilər və məhrum sibtilər. Bu zümrədən biri dəbdəbəli saray həyatı keçirir, digəri qul həyatı yaşayırdı. Allahlıq iddiası etməsi, günahsız körpələri qətlə yetirməsi, qızları kəniz saxlaması Fironun böyük günahlarından idi. 1. Zalım qüvvələrlə mübarizə peyğəmbərlərin ilkin vəzifəsidir. Çünki fəsadın səbəbi ilə mübarizə fəsadla mübarizədən mühümdür. 2. İctimai əlaqələr qohumluq, tayfa yaxınlığı prinsipləri üzərində qurulduqda həmin cəmiyyətə peyğəmbərlər göndərilirdi. Təşkilat və nizam olan yerdə isə fəsadın kökü ilə mübarizə aparılırdı. 3. Bütlər və zalım qüvvələrə güc verən onların ətrafıdır. Belələri daxilən puçdurlar. 4. Peyğəmbərlərin möcüzəsi olmuşdur. 5. Fironlar və bütlər daim peyğəmbərlərin yolunu kəsmişlər. 6. Günaha vərdiş verənlər peyğəmbər yolunu asanlıqla qəbul etmirlər. Ayə 76: فَلَمَّا جَاءهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُواْ إِنَّ هَـذَا لَسِحْرٌ مُّبِينٌ "Bizim tərəfimizdən haqq onlara gəldikdə, dedilər: "Şübhəsiz, bu, aşkar bir cadudur." 1. Xalq həqiqət sorağında deyil. Haqpərəstlər xalqın sorağına getməlidirlər. 2. Allahın zatı, peyğəmbərlər, ilahi qanunlar, möcüzələr, bir sözlə, Allaha aid olan hər bir şey haqdır. 3. Peyğəmbərlərin Allahla birbaşa rabitələri var. Möcüzələr və din proqramları ondan qaynaqlanır. 4. Təbliğatçı və rəhbər bilməlidir ki, cəmiyyətin bir zümrəsi onların proqramlarına müxalif olacaq. 5. Peyğəmbərə atılan ən kəskin, ən sadə və ən yayılmış böhtan cadugərlikdir. 6. Böhtan insandakı azğınlıq ruhiyyəsindən qaynaqlanır. 7. Müxaliflər böyük israrla fəaliyyət göstərirlər. Ayə 77: قَالَ مُوسَى أَتقُولُونَ لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءكُمْ أَسِحْرٌ هَـذَا وَلاَ يُفْلِحُ السَّاحِرُونَ "Musa (onlara) dedi: "Haqq sizin sorağınıza gəldiyi vaxt (onu cadu sayıb) deyirsiniz: "Bu sehrdir?” Halbuki cadugərlər heç vaxt nicat tapmır.” Adətən, qeyri-sağlam fərdlər cadugərlik edir və bu məqsədlə ad-san, var-dövlət qazanmaq istəyirlər. Düşmənlər peyğəmbərləri xalqın gözündən salmaq məqsədi ilə onlara belə bir böhtan atırdılar. Qeyd etməliyik ki, cadugərlik fiqhdə haram sayılmışdır. İmam Xomeyni sehr-cadunu, onun təlimini, qazancını haram bildirmiş, həmçinin olmayan şeyin həqiqət kimi göstərilməsinə, fokusa icazə verməmişdir. 1. Musa öz qələbəsi və böhtançıların məğlubiyyəti haqqında öncədən xəbər verirdi. 2. Düşmənlər həqiqəti sehr, peyğəmbərləri də sehrbaz kimi tanıtdırırdılar. 3. Sehr göstərənlər xalqı aldatdıqları üçün və icazə verilməmiş vasitələrdən istifadə etdiklərinə görə nicat tapmazlar. Ayə 78: قَالُواْ أَجِئْتَنَا لِتَلْفِتَنَا عَمَّا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءنَا وَتَكُونَ لَكُمَا الْكِبْرِيَاء فِي الأَرْضِ وَمَا نَحْنُ لَكُمَا بِمُؤْمِنِينَ "Dedilər: "(Ey Musa,) yer üzündə böyüklük və hökumət sizin ikinizin olsun deyə bizi atalarımızın yolundan döndərmək üçünmü gəlmisən? Biz siz iki nəfərə iman gətirən deyilik.” Ata-babalara və valideynlərə hörmət onların yanlış addımlarını təkrarlamaq kimi başa düşülməməlidir. Keçmiş mədəniyyətlər araşdırılmalı və yalnız dəlillər əsasında qəbul olunmalıdır. 1. Mədəni inqilablar və düşüncə dəyişiklikləri cəmiyyətdə daim əks-əmələ səbəb olmuşdur. 2. Ata-babaların getdiyi yol növbəti nəsillərə təsir göstərir. 3. Fironçu hökumətlərin əsasını xalqın ata-babalarının xurafi əqidələri təşkil edir. 4. Bəzən ata-babalara, onların miraslarına hörmət peyğəmbərlərə qarşı müqavimət vasitəsi olur. 5. Ata-babalara əsassız təqlid batildir. 6. Mədəni irsin qorunması adı altında yanlış iş görməyə icazə verilmir. 7. Zalım hakimlər özləri rəyasətpərəst olduqlarından peyğəmbərlərin də islahatçılığını rəyasətpərəstlik kimi qələmə verirlər. 8. Din təbliğatçıları zalımların böhtanlarını eşitməyə hazırlaşsınlar. Ayə 79: وَقَالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ سَاحِرٍ عَلِيمٍ "Firon dedi: "Bütün bilikli cadugərləri mənim yanıma gətirin.” Ayə 80: فَلَمَّا جَاء السَّحَرَةُ قَالَ لَهُم مُّوسَى أَلْقُواْ مَا أَنتُم مُّلْقُونَ "Cadugərlər (mübarizə meydanına) gəldiyi vaxt Musa dedi: "(Öz cadu vasitələrinizdən) atacağınızı atın.” Firon mahir cadugərlərin köməyi ilə Musanın ilahi hərəkatını dayandırmaq istəyirdi. Cadugərlər kəndir və ağac kimi vasitələri xüsusi maddələrə batırmaqla onları günəş qarşısında hərəkətə gətirirdilər. 1. Zalım hakimlər müxtəlif fitnə və təbliğatlarla peyğəmbərlərin hərəkətinə mane olmaq istəyirlər. 2. Zalım hakimlər bütün güclərini öz müxaliflərinin məhvi üçün istifadə edirlər. 3. Zalım hakimlər bəzən alim və mütəxəssisləri satın alıb öz məqsədləri yolunda onlardan faydalanırlar. 4. Mübarizəyə çağırış peyğəmbərlərin xüsusiyyətlərindəndir. 5. Peyğəmbərlər öz hədəflərinə və ilahi yardımlara əmin olduqlarından qətiyyətlə danışırlar. Ayə 81: فَلَمَّا أَلْقَواْ قَالَ مُوسَى مَا جِئْتُم بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللّهَ سَيُبْطِلُهُ إِنَّ اللّهَ لاَ يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ "Elə ki, (sehrbazlar öz sehr vasitələrini ortaya) atdılar, Musa dedi: "Sizin gətirdikləriniz cadudur, Allah tezliklə onu batil edəcək. Çünki Allah fəsad əhlinin işini düzəltməz.” 1. Batil meydan sulasa da sonda məhv olub gedər. 2. Allah-təala fəsad əhlinin yox, möminlərin işini yoluna qoyar. 3. Sehrbaz fəsad əhli, sehr isə fəsaddır. Demək onlarla mübarizə aparmaq lazımdır. Ayə 82: وَيُحِقُّ اللّهُ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ "Günahkarlara xoş gəlməsə də, Allah haqqı Öz kəlmələri, qüdrəti və sünnələri ilə bərqərar edər.” Quran dilində Allahın iradəsinin gerçəkləşməsinə səbəb olan hər şey, o cümlədən qanunlar və sünnələr "kəlimə” adlandırılmışdır. 1. Həqiqəti gerçəkləşdirib qalib etmək Allahın vədə və sünnələrindəndir. 2. Haqqın gerçəkləşməsi üçün vasitəyə ehtiyac var. 3. Zalım təkəbbürlülərin haqqı boğmaq istəyi əbəsdir. Ayə 83: فَمَا آمَنَ لِمُوسَى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِّن قَوْمِهِ عَلَى خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِمْ أَن يَفْتِنَهُمْ وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ "(Başlanğıcda) Musa qövmünün övladları kiçik bir qrup istisna olmaqla ona iman gətirmədilər. O da elə bir halda idi ki, onlar Firon və onun əyanlarından, onların işgəncə verməsindən qorxurdular. Çünki Firon həmin yerdə üstün idi və həddi aşmışdı.” "Amənə bihi” "iman”, "aməna ləhu” "təslim” mənasını bildirir. 1. İman təslimçilik və itaətlə müşayiət olunmalıdır. 2. Gənclərdə düşüncə intibahı və haqqa meyl üçün zəmin daha güclüdür. Çünki onların qəlbi pakdır və dünyaya bir o qədər də bağlı deyillər. 3. Xalqın doğru yola dəvətində çətinlik çəkən və fərdlərin iman gətirməməsinə şahid olan təkcə İslam Peyğəmbəri (s) deyil. 4. Bəzən yaşlılar xətaya yol verir, gənclər isə haqqa üz tuturlar. 5. Mömin gənclər Firondan əlavə, öz qövmlərinin mühafizəkar və qorxaq əyanlarından da çəkinirdilər. 6. Firon hakimiyyəti insanların qəlb imanına mane ola bilməz. 7. Möhkəm imanı pis mühit, əxlaqsız quruluş, qeyri-sağlam təbliğat süstləşdirə bilmir. 8. Sıxma-boğma fironçu hakimiyyətin xüsusiyyətidir. 9. Fironçu nizam işgəncəyə önəm verir. 10. Fəsadın kökü insandakı üstünlük tələbidir. 11. İsrafçı quruluş fironçudur. Ayə 84: وَقَالَ مُوسَى يَا قَوْمِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّسْلِمِينَ "Musa dedi: "Ey mənim qövmüm! Əgər Allaha iman gətirib Ona təslim olmusunuzsa, yalnız Ona təvəkkül edin.” 1. Rəhbər ümmətə ruh verməlidir. 2. İman təvəkküldən ayrı deyil. 3. Allahın razılığı qarşısında təslimçilik imandan üstündür. ("İman” dedikdə Allaha iman, "təslim” dedikdə Musaya itaət nəzərdə tutula bilər.) 4. Problemləri Allaha təvəkkül və təslimçiliklə adlamaq lazımdır. Ayə 85: فَقَالُواْ عَلَى اللّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ "Onlar dedilər: "Yalnız Allaha təvəkkül etmişik. Pərvərdigara, bizi çətinliklərə, zalımların sınağına düçar etmə.” Ayə 86: وَنَجِّنَا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ "Öz rəhmətinlə bizi kafir qövmün şərindən xilas et.” "Zalimin” dedikdə Bəni-İsrailin başçıları nəzərdə tutula bilər. Onlar öz mənfəətləri və rifahları xatirinə Firona itaət edirdilər. "Kafirin” dedikdə isə Firon tərəfdarları nəzərdə tutula bilər. Demək, möminlərin istəyi daxili və xarici müxaliflərin şərindən amanda qalmaqdır. Allaha təvəkkül edən kəsi Allah həm cevir, həm də təmin edir. 1. Öncə təvəkkül, sonra dua. 2. İman, təvəkkül və dua vasitəsi ilə zalımların şərindən qurtulaq. 3. Fironçular həm israfçı, həm zalım, həm də kafirdirlər. İsraf zülmə, zülm isə küfrə zəmin yaradır. 4. Öncə əqidə məktəbinin hifzi, sonra şəxsi salamatçılıq üçün dua etməliyik. Çünki zülmkar qalib gəldikdə zülm və küfr hakim olur, möminlər alçaldılırlar. Ayə 87: وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِيهِ أَن تَبَوَّءَا لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُواْ بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ "Musa və onun qardaşına vəhy etdik ki, Misirdə öz qövmləri üçün evlər hazırlasınlar. Evlərinizi qarşı-qarşıya (ya üzü qibləyə) tikin. Namazı bərpa edin, möminlərə müjdə verin.” "Qiblətən” dedikdə həm "qarşı-qarşıya”, həm də "Kəbəyə doğru” mənaları başa düşülür. Ayədə belə bir məna nəzərdə tutula bilər ki, nə qədər ki, Firon qüdrət sahibidir və sizi məhv etmək istəyir, öz ibadətlərinizi evlərinizdə yerinə yetirin. Besətin ilk üç ilində İslam peyğəmbəri də belə etmişdi. Sıxıntıya düşmüş möminlərə ən böyük müjdə onların dualarının qəbul olması və Fironun zülmlərindən qurtulmalarıdır. 1. Peyğəmbərlərin bütün proqramları, o cümlədən məskunlaşmaları vəhyə əsaslanır. 2. Məskən ilahi nemətlərdən biridir. 3. Dini rəhbərlər xalqın maddi vəziyyətinə qarşı da diqqətli olmalıdırlar. 4. Möminlərin yaşayış məskənləri kafirlərin yaşayış məskənlərindən kənarda olmalıdır. Bu uzaqlıq möminlərə izzət, qüdrət, istiqlal verir. 5. Şəhərsalma tarixi həzrət Musaya gedib çıxır. 6. İslamda memarlıq və şəhərsalma əqidə prinsiplərinə uyğun olmalıdır. Bu işdə qiblə məsələsi unudulmamalıdır. 7. Elə bir ev tikək ki, onda dini mərasimlər keçirmək və namaz qılmaq mümkün olsun. 8. Möminlərin evi namaz evi olmalıdır. 9. Qarşı-qarşıya tikilmiş evlər mərkəzləşmə, mühafizə, nəzarət və qarşılıqlı ünsiyyət üçün daha münasibdir. 10. Biganələrə imkan verməyək ki, yaşadığımız məhəllə və cəmiyyətdə fəsad törədələr. 11. Peyğəmbərlərin proqramlarında namaz öndə gəlir. Ayə 88: وَقَالَ مُوسَى رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلأهُ زِينَةً وَأَمْوَالاً فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَى أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُواْ حَتَّى يَرَوُاْ الْعَذَابَ الأَلِيمَ "Musa dedi: "Pərvərdigara! Sən Firon və onun qövmünün başçılarına dünya həyatında zinət və çoxlu var-dövlət vermisən. Pərvərdigara, (nəticədə bu vasitələrlə xalqı) Sənin yolundan azdırdılar. Pərvərdigara! Onların var-dövlətini məhv et, qəlblərini bərkit. Çünki onlar ağrılı əzabı görməyincə iman gətirməyəcəklər.” | 
