Bildirişlər 1. Döyüş inam və etiqadların sınağı üçün bir meydandır. 2. Münafiqlər məqsədə imansız olduqlarından daim bəhanə axtarır, cəbhədən uzaqlaşmaq istəyirlər. 3. İnsanın cəbhədə iştirak edib-etməməsi onun imanlı olub-olmmasından asılıdır. 4. Tərəddüddən də pisi şəkk-şübhə üzərində dayanmaqdır. Ayə 46: وَلَوْ أَرَادُواْ الْخُرُوجَ لأَعَدُّواْ لَهُ عُدَّةً وَلَـكِن كَرِهَ اللّهُ انبِعَاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَقِيلَ اقْعُدُواْ مَعَ الْقَاعِدِينَ "(Münafiqlərin) cəbhəyə getmək üçün ciddi qərarları olsaydı, cihad üçün hazırlıq görərdilər. Amma Allah (ləyaqətsizliklərinə görə) onların səfərbərliyindən xoşlanmadı və onları saxladı. Onlara deyildi: "Evdə oturanlarla yoldaş olun.” Allahın cihadda iştirakın qarşısını alması maneçilik yox, tövfiqdən məhrum etmək mənasındadır. 1. Münafiqlər heç vaxt cəbhəyə getmək fikrində olmurlar. 2. Zəruri müqəddimə vacibdir. 3. Mömin insan cəbhəyə biganə deyil, cihada hazırlıq görür və yola düşmək intizarındadır. 4. Cihadda iştirak ləyaqətsizlərin məhrum edildiyi ilahi tövfiqdir. 5. Döyüş və cihadı tərk edənlər alçaldılmalıdır. Ayə 47: لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلاَلَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ "Əgər (münafiqlər) sizinlə birlikdə döyüş üçün xaric oldularsa, sizə yalnız fəsad (dərd, iztirab) artırdılar. Yubanmadan aranızda qarışıqlıq salırdılar ki, fitnə yaransın. Onların sözünə qulaq, könül verənləriniz (təsirləndilər). Allah sitəmkarların halından agahdır.” "Xəbal” iztirab, tərəddüd mənasını bildirir. "Xəbəl” dəlilik, "Xəbl” isə fəsad deməkdir. "İza” sözündən olan "Əvzəu” sözü hərəkət və nüfuzda sürət mənasını ifadə edir. "Fitnə” sözü ayədə təfriqə və azğınlıq mənasında işlədilmişdir. "Səmma” dedikdə düşmənin xeyrinə söz gəzdirən casus nəzərdə tutulur. 1. İslam ordusu seçilmiş və xalis olmalıdır. Say, kəmiyyət əsas deyil. 2. Allah möminlərə təsəlli verir ki, münafiqlərin cəbhədən qaçması onları nigaran etməsin. 3. Münafiqlərin cəbhədə iştirakı ruhiyyəni zəiflədir, təfriqə və tərəddüd yaradır. 4. Münafiqlər sürətlə hərəkət edirlər. 5. Bəzi müsəlmanlar münafiqlərin nə dərəcədə təhlükəli olduqlarını dərk etmirlər. Onlar sadəlövhcəsinə qısa bir zamanda münafiqlərin təsiri altına düşürlər. 6. Münafiq zalımdır və Allah bu zümrəyə xəbərdarlıq etmişdir. Ayə 48: لَقَدِ ابْتَغَوُاْ الْفِتْنَةَ مِن قَبْلُ وَقَلَّبُواْ لَكَ الأُمُورَ حَتَّى جَاء الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللّهِ وَهُمْ كَارِهُونَ "(Münafiqlər) bundan öncə fitnəkarlığa çalışır, işləri sənə dolaşıq göstərirdilər. Nəhayət, onlar narahat olan halda haqq gəldi və Allahın əmri aşkar oldu (qalib gəldiniz).” 1. Münafiqlər məqsədli şəkildə fitnə törədirlər. 2. Təfriqə və fitnə ilə rastlaşdıqda münafiqlərin izini axtarın. 3. Gerçək tövbə etməyənlərin keçmişinə diqqətli olun. 4. Rəhbərə yanlış və təhrif olunmuş məlumatlar vermək münafiqlikdir. 5. İslam ümmətinin rəhbəri ayıq olmalı, hər məlumata etimad göstərməməlidir. 6. Fitnəkarlıq və təfriqəçilik münafiqlərin daimi işi olmuşdur. Haqq cəbhəsi tam qələbə çalanadək onlar şeytançılıqdan əl çəkmirlər. 7. İlahi yardımlar münafiqlərin planlarını puça çıxarır. İslamın bütün fitnələrə qarşı cavabı var. 8. Münafiqlər heç vaxt İslam quruluşuna qəlbən təslim olmurlar. Ayə 49: وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ ائْذَن لِّي وَلاَ تَفْتِنِّي أَلاَ فِي الْفِتْنَةِ سَقَطُواْ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ "Onlardan bəziləri deyirlər: "Mənə icazə ver və məni fitnəyə salma.” Agah olun ki, belələri fitnəyə yuvarlanmışlar. Həqiqətən, cəhənnəm kafirləri əhatə edər.” Bəni-Sələmə qəbiləsinin münafiq başçılarından biri Təbuk döyüşünə getməmək üçün Peyğəmbərdən (s) icazə istədi. O, bəhanə gətirirdi ki, gözünə qadın dəydikdə aldanıb günaha düşür. Həzrət bu şəxsə icazə verdi. Ayə nazil oldu və cəbhədə iştirak etmədiyinə görə həmin şəxsi günahkar və fitnəyə uğramış bildirdi. Həzrət Peyğəmbər (s) onu qəbilə başçılığından uzaqlaşdırıb, səxavətli və xoşxasiyyət Buşr ibn Bərranı onun yerinə təyin etdi. 1. Hərbi qüvvələrə komandanlıq Peyğəmbər (s) və İslam cəmiyyətinin rəhbərinə aid məsuliyyətlərdəndir. 2. Hədəfsiz münafiqlər həzrət Peyğəmbəri(s) fitnəkar sayırdılar. 3. Münafiqlərin nəzərində Allah yolunda cihad bəladır. 4. Döyüş fitnə və sınaq butasıdır. 5. Bəzi münafiqlər imanlı insanları aldatmaq üçün dini məsələlərdən istifadə edirlər. (Onlar Rum qızlarına baxmamaq bəhanəsi ilə Allah və Onun rəsulunun əmrini ayaq altına alırlar.) 6. Döyüş fitnəsindən qorxanlar daha üstün fitnəyə düçar olurlar. 7. İlahi sınaqdan qaçmaq mümkünsüzdür. 8. Münafiqlərin cihaddan kənarlaşmaq üçün bəhanə gətirməsi küfr səbəbidir. 9. Günah kafirlərin vücudunu əhatə etdiyindən cəhənnəm odu da onları əhatəyə alır. Ayə 50: إِن تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكَ مُصِيبَةٌ يَقُولُواْ قَدْ أَخَذْنَا أَمْرَنَا مِن قَبْلُ وَيَتَوَلَّواْ وَّهُمْ فَرِحُونَ "Sənə yaxşılıq üz verdikdə münafiqlər narahat olurlar. Sənə bir müsibət üz verdikdə isə deyirlər: "Biz öncədən özümüzə çarə qılmışıq” və xoşhallıqla dönüb gedirlər.” 1. Peyğəmbər və din rəhbəri İslam quruluşunun və ümmətin simasıdır. 2. Başqalarının xoş gününə narahat olan şəxsdə həsəd və münafiq sifəti vardır. 3. Dost-düşmənimizi acı və şirin hadisələr zamanı tanıyaq. 4. Peyğəmbər döyüşlərində həm qələbə olub, həm də məğlubiyyət. 5. Fürsəti qənimət sayan münafiqlər müsəlmanların rastlaşdıqları çətinliklərdən öz məqsədləri üçün istifadə edir və uzaqgörən olduqlarını bildirirdilər. Ayə 51: قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلاَّ مَا كَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ "De ki, Allahın müəyyənləşdirdiyindən qeyri bir şey heç vaxt bizə yetişməyəcək. O, bizim mövlamızdır və möminlər yalnız Allaha təvəkkül etməlidirlər.” 1. Rəhbər və ümmət həm qəm, həm də şadlıqda şərikdir. 2. Biz vəzifəmizi yerinə yetirməliyik, nəticəyə cavabdeh deyilik. Biz cihad edirik, amma müqəddərat Allahın əlindədir. 3. Həqiqi möminlər hətta çətinlikləri də öz xeyirlərinə bilirlər. 4. İnsanın müqəddəratı öncədən yazılmışdır. 5. Ağa öz qulu üçün pislik istəməz. Allah möminlər üçün yalnız xeyir yazmışdır. 6. Mö min insan özünü ilahi hakimiyyət altında bilir. 7. Tövhidin ən üstün dərəcəsi ilahi qanun çərçivəsində hərəkət edilməsi və taleyin hikmət sahibi olan Allaha tapşırılmasıdır. 8. Yalnız Allaha sığınmaq lazımdır. 9. İman şərti Allaha təvəkküldür. Ayə 52: قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلاَّ إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَن يُصِيبَكُمُ اللّهُ بِعَذَابٍ مِّنْ عِندِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُواْ إِنَّا مَعَكُم مُّتَرَبِّصُونَ "(Ey Peyğəmbər! Münafiqlərə) de ki, bizim üçün iki yaxşıdan (qələbə və ya şəhadət) özgə bir şeymi gözləyirsiniz? Amma biz gözləyirik ki, Allahın əzabı ya Onun Özü tərəfindən, ya da bizim əlimizlə sizə yetişsin. Belə isə, siz intizarda olun, biz də sizinlə intizardayıq.” Bu ayə Allahı möminlərin mövlası bilən, Onun yalnız xeyir yazdığını bəyan edən, hətta şəhidliyin də xeyir olduğunu bildirən ötən ayəni izah edir. İmam Baqir (ə) "İhdəl-husnəyəyni” təbiri haqqında buyurmuşdur: "Məqsəd ya Allah yolunda şəhadət, ya da əsrin imamının (ə) zühurunun dərkidir.” 1.”İki yaxşılıqdan biri” baxışını dost-düşmənə aydınlaşdırıb, təbliğ etmək lazımdır. 2. Möminlərin və münafiqlərin dəyərləndirmə ölçüsü fərqlidir. İman əhlinin nəzərində həyat və ölümün fərqi yoxdur. Əsas məsələ doğru yolda olmaqdır. Bu səbəbdən də həm qələbə, həm də şəhadət möminlər üçün qələbə sayılır. 3. İslamla döyüş və çəkişmədə öldürülən münafiqlər cəhənnəm əhlidirlər. Onlar döyüş meydanından kənarda ölsələr də, cəhənnəmə düşəsidirlər. Demək, ya möminlərin əli ilə, ya da Allah tərəfindən əzaba düçar olurlar. 4. Möminlər öz işlərinin məqsəd və nəticəsinə əmindirlər. Ayə 53: قُلْ أَنفِقُواْ طَوْعًا أَوْ كَرْهًا لَّن يُتَقَبَّلَ مِنكُمْ إِنَّكُمْ كُنتُمْ قَوْمًا فَاسِقِينَ "(Cəbhədə iştirak əvəzinə maddi yardım göstərən münafiqlərə) de ki, istər könüllü, istər ikrahla etdiyiniz infaq sizdən heç vaxt qəbul olunmayacaq. Çünki siz həddi aşmış qövmsünüz.” Təfsirlərə əsasən, Təbuk döyüşündə iştirak etməyən münafiqlər cəbhəyə maddi yardım göstərməklə qələbəyə şərik olmaq istəyirdilər. Münafiqlərin infaqının qəbul olunmaması dedikdə, ya onlardan dünyada maddi yardımların qəbul olunmaması, ya da axirətdə onlara mükafat verilməməsi nəzərdə tutulur. 1. İnfaq təkcə qarın doyurmaq üçün deyil. İslam infaqın ruhun islahına və mənəvi təkamülə təsirini nəzərdə tutur. 2. Fərdlərin ruhu, niyyəti və batini onların əməllərinin dəyərinə təsir göstərir. Müsəlmanların qələbəsindən qəmlənən, onların məğlubiyyətinə sevinən münafiqin əməlləri səmərəsizdir. 3. Münafiqlərin xidmətləri və infaqları dəyərsizdir və puça çıxar. 4. Hər adamdan hər köməyi qəbul etməyək. 5. Əməllərin qəbulu üçün təqva və pak qəlb lazımdır. Siyasi, ictimai, ibadi və əxlaqi məsələlər bir-birləri ilə əlaqəlidir. 6. Günah əməllərin qəbuluna mane olur. Ayə 54: وَمَا مَنَعَهُمْ أَن تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُواْ بِاللّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلاَ يَأْتُونَ الصَّلاَةَ إِلاَّ وَهُمْ كُسَالَى وَلاَ يُنفِقُونَ إِلاَّ وَهُمْ كَارِهُونَ "Münafiqlərdən infaqın qəbul olunmamasının səbəbi yalnız Allah və Onun rəsuluna kafir olmaları, namazı süstlüklə, halsız qılmaları və ikrahla infaq etmələridir.” Ötən ayədə bəyan olundu ki, münafiqlərin istər könüllü, istər könülsüz infaqları qəbul deyil. Burada isə bəyan olunur ki, onların infaqı ikrahla müşayiət olunur. İslam dövlətinin xüms, zəkat, sədəqə və infaq kimi gəlirlərinin digər dövlət gəlirlərindən üstünlükləri: 1. Fərdlər həmin gəlirləri öz istək və iradələri, dini vicdanları əsasında ödəyirlər; 2. Bu gəlir qorxusuz və Allaha yaxınlıq məqsədi ilə ödənir; 3. Xüms, zəkat, sədəqə və infaq verənlər öz verdiklərini qiyamət ehtiyatı sayırlar; 4. Dini ödənc almaq üçün ədalətli alim seçirlər; 5. Məsrəf yeri bilinir və nəzarətdə saxlanılır; 6. Alan üçün sadə həyat tərzi şərt sayılır və Allaha şükr edilir. 1. Xeyir əməl küfr, süstlük və ikrahla müşayiət olunduqda qəbul olunmur. 2. Allah-təala Qurani-kərimdə münafiqi dəfələrlə kafir saymışdır. 3. Təbuk döyüşünə qarşı çıxanlar zahirən müsəlman, əslində isə kafirdirlər. 4. İşi dəyərli edən insanın niyyəti, razılığı və eşqidir. Bəli, əsas məsələ fiziki hərəkətlər yox, hərəkət amilidir. (Züleyxa qapıları bağlayıb Yusifi günaha çağırdığı vaxt Yusif qapıya doğru qaçdı. Züleyxa da onu təqib etdi. Zahirdə onlar hər ikisi qaçırdı. Amma bu qaçışlardakı məqsədlər kökündən fərqlənirdi.) 5. İnfaqda İslamın məqsədi seçim inkişafı və mənəvi təkamüldür. İnfaq təkcə qarın doyurmaq məqsədi daşımır. Bu səbəbdən də münafiqlərin yardımı qarın doyurur, amma mənəvi təkamülə səbəb olmur. 6. Namazın süstlüklə qılınması və ikrahla infaq edilməsi nifaq nişanələrindəndir. Ayə 55: فَلاَ تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَلاَ أَوْلاَدُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُم بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ "Münafiqlərin var-dövləti və övladları səni təəccübləndirməsin. Allah bu vasitə ilə yalnız onu istəyir ki, onlara dünya həyatında əzab versin, canları küfr halında çıxsın.” "Təzhəq” deyərkən çətinlik və təəssüflə xaric olmaq nəzərdə tutulur. Allahın təəccüb etməməyə çağırışı peyğəmbərin təəccüb etməsinə dəlil sayılmır. Bu çağırışda məqsəd gözlənilən halı qabaqlamaqdır. "Nəhcül-bəlağə”də bəzilərinin canvermə halı təsvir olunmuşdur. Onlar ölən zaman var-dövlətləri gözlərinin önündə cilvələnir və onlar bu ayrılıqdan əzab duyurlar. Var-dövlət vasitəsi ilə əzab yollarına nəzər salaq: var-dövləti qazanmaq əzabı, var-dövləti oğrudan, yanğından qorumaq əzabı, can verən zaman var-dövlətdən ayrılmaq əzabı, qiyamətdə var-dövlətin necə qazanılıb, necə sərf olunması ilə bağlı sorğu əzabı. 1. Peyğəmbərlərin müasiri olmuş möminlərin maddi durumu münafiqlərlə müqayisədə zəif idi. 2. Bəzən nemət də insana bədbəxtlik gətirir və iqtisadi imkanlar insanın məhvinə səbəb olur. 3. Münafiq varlıları zillətə salmaq ilahi sünnələrdəndir. 4. İlahi əzab təkcə axirətə aid deyil, dünyada da insanın sorağına gəlir. 5. Ölüm yoxluq yox, ruhun bədəndən ayrılmasıdır. 6. Münafiqin canında çıxarılma ləyaqəti yoxdur, o özü xaric olur. 7. Varlı münafiq çətin can verir. 8. Münafiqin malik olduğu var-dövlət və övladlar onun dünyadan kafir getməsinə zəmin yaradır. 9. İşlərin gedişini yox, aqibətini nəzərə alın. Ayə 56: وَيَحْلِفُونَ بِاللّهِ إِنَّهُمْ لَمِنكُمْ وَمَا هُم مِّنكُمْ وَلَـكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ "Münafiqlər Allaha and içirlər ki, həqiqətən, onlar sizdəndirlər. Halbuki (yalan deyildirlər,) sizdən deyillər. Onlar (sizdən) qorxan bir qövmdürlər.” "Yəfrəqunə” deyərkən şiddətli, qəlbi parçalayan qorxu nəzərdə tutulur. 1. Münafiqlər işdə yalan anddan istifadə edirlər. 2. Münafiqin tövbəsinin qəbuluna, onun iddialarına inanmağa tələsməyin. Çünki onlar yalançıdırlar. 3. Münafiqlərin həqiqi simasını ifşa etmək zəruridir. 4. Qorxu və dəhşət münafiqin digər nişanələrindəndir. Ayə 57: لَوْ يَجِدُونَ مَلْجَأً أَوْ مَغَارَاتٍ أَوْ مُدَّخَلاً لَّوَلَّوْاْ إِلَيْهِ وَهُمْ يَجْمَحُونَ "Əgər (münafiqlər) sığınacaq, mağara və ya qaçmağa yol tapsaydılar, şübhəsiz ki, tələsik ora üz tutardılar.” "Məlcə” sığınacaq, "məğarat” mağaralar, "muddəxəl” gizli, yeraltı yol mənasını bildirir. Qarşısı alınmayan tələsik hərəkət "yəcməhun”, dəlisov at "cəmuh” kimi ifadə olunur. Münafiqlər ya qorxudan, ya da tamahdan "müsəlmanam” deyirlər. Ayə birinci halı nəzərdə tutur.” 1. Münafiq mövcud vəziyyətdən qaçmaq üçün fürsət sorağındadır. 2. Münafiqlərdə İslam cəmiyyətindəki mühitə dözüm yoxdur. (Münafiqlər avara həyat tərzi keçirir və müsəlmanlarla birlikdə yaşamaq onlar üçün dözülməzdir.) 3. Var-dövləti və ailə-övladı olduğu halda İslam həyat tərzindən sıxılmaq münafiqlərin dünyəvi əzab nümunələrindəndir. 4. Münafiqlər möminlərlə dava-dalaşda itidirlər. Ayə 58: وَمِنْهُم مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُواْ مِنْهَا رَضُواْ وَإِن لَّمْ يُعْطَوْاْ مِنهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ "Münafiqlərdən bəziləri sədəqədə (zəkatın bölünməsində) sənə eyb tuturlar. Əgər onlara da bir şey verilsə razı qalarlar. Amma onlara bir şey verilməsə qəfil qəzəblənərlər ( və səni ədalətsizlikdə ittiham edərlər).” "Ləmz” üzdə, "həmz” arxada eyb tutulmasını bildirir. Sonralar yolunu azmış xəvaric və mariqinin rəhbəri olmuş şəxs Hüneyn döyüşündə qənimətin bölünməsinə etiraz edib Peyğəmbərə(s) dedi: "Ədalətlə rəftar et.” Həzrət buyurdu: "Məndən ədalətlisi kimdir?” Ömər həmin şəxsi qabalığına görə öldürmək istədi. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: "Onu azad burax. Onun elə ardıcılları olacaq ki, həmin ardıcılların ibadətinə baxdıqda öz ibadətinizi heç sayacaqsınız. Bütün bu ibadətlərinə baxmayaraq, ox kamandan xaric olan tək dindən xaric olacaqlar.” (Həzrət quru ibadətə varmış Nəhrəvan şeyxlərinə işarə edirdi.) Nəhayət, Nəhrəvan döyüşündə Həzrət Əli (ə) bu şəxsin həyatına son qoydu. |