1. Peyğəmbərlərin iş çərçivəsini yalnız Allah müəyyənləşdirir.

2. Peyğəmbərlərin işi məcburiyyət yox, müjdə və qorxutmadır.

3. Peyğəmbərlərin ümumi üsulu eyni olmuşdur.

4. Hidayət və tərbiyə qorxu və ümid, cəza və mükafat kimi iki əsas üzərində müəyyənləşmişdir.

5. İman və saleh əməl bir-birindən ayrı deyil. İman olmayan yerdə əməl də faydasızdır.

6. Mömin şəxs işlərini islah üzərində qurmalıdır.

7. Saleh olmaq kafi deyil, həm də islahedici olmaq lazımdır.

8. İman və saleh əməl insanı qorxu və qəm-qüssə kimi ruhi xəstəliklərdən hifz edir. (Psixoloji sağlamlıq iman və saleh əməl sayəsində əldə olunur.)

9. Peyğəmbər cəmiyyətinin nailiyyəti orta, aram və əmin-aman bir quruluşdur.

10. İnsan fitrətən aramlıq və əmin-amanlıq sorağındadır.

11. Günahı davam etdirmək ilahi əzaba zəmin yaradır.

İmansız xalq elə güman edirdi ki, yalnız ilahi xəzinələr onun ixtiyarında olan kəs peyğəmbər ola bilər. Ya da ki, onlar bütün çətinliklərini qeyb elmi yolu ilə həll etmək istəyirdilər. Bu ayədə peyğəmbərə əmr olunur ki, xalqın yersiz istəklərinin və yanlış düşüncələrinin qarşısını alsın. Peyğəmbər bu ayədəki göstərişə əsasən öz vəzifələrinin çərçivəsini bəyan etməli olur. Peyğəmbər deməlidir ki, mənim möcüzələrim sizin istəklərinizlə yox, ilahi çərçivədədir. Harada mənə vəhy olunsa möcüzə də olacaq. İstədiyiniz yerdə istədiyiniz şeyi gözləməyin.

Bu ayədə peyğəmbərin qeybi bilməsi müstəqil şəkildə inkar edilir. Bildirilir ki, bəzən qeybdən peyğəmbərə müəyyən məlumatlar əta olunur. Allah dəfələrlə həzrət Yusif, Məryəm, Nuhun tarixi haqqında İslam peyğəmbərinə buyurur: "Bu hekayələr sənə verdiyim qeybi məlumatlardır.” "Cin” surəsinin sonunda isə belə buyurulur: "Allahın qeyb elmi var və onu yalnız Öz övliyalarına əta edər.” Demək, qeyb elmi Allaha məxsusdur. Allah istədiyi vaxt bu elmdən bir hissəsini Öz övliyalarının ixtiyarına verir.

Bütün peyğəmbərlər xalqla eyni cür rəftar etmişlər. İslam peyğəmbərinin dediyi sözləri həzrət Nuh da xalqa demişdir. 

1. Peyğəmbərlər o qədər sədaqətlidirlər ki, bir iş qüdrətlərindən xaric olduqda bunu xalqa elan edirlər.

2. Xurafat və yalançı şəxslərin ortaya atılması ilə mübarizə peyğəmbərin fəaliyyətlərindəndir.

3. Peyğəmbərlərə yersiz istəklərlə müraciət etməyin.

4. Rəhbərin həyatı, məqsədləri və iş üsulu dərhal və aydın şəkildə xalqa bəyan olunmalıdır.

5. İmkan verməyin ki, xalq sizi olduğunuzdan üstün tanısın. Şəxsiyyətlər yalançı adları inkar etsələr, bir çox azğınlıqların qarşısı alınar.

6. Peyğəmbərlər pul və hədə ilə iş görmürdülər ki, başqaları qorxu və tamah üzündən onların ətrafında toplanıb, öz çətinliklərini qeyb elmi və ilahi xəzinələr vasitəsi ilə həll etmək fikrinə düşələr.

7. Peyğəmbərlər şəxsi həyatın və ya hökumətin idarəsi üçün başqaları kimi adi yollarla hərəkət edirlər. Peyğəmbərliyin sübutu üçün qeyb elmindən istifadə olunsa da, bu elmdən və ilahi xəzinələrdən şəxsi məqsədlə istifadə olunmur.

8. Peyğəmbər ilahi xəzinə və qeyb elminə malik olmasa da, ona vəhy gəldiyi üçün itaət edilməlidir.

9. Peyğəmbər nə şəxsi düşüncə və səliqə, nə də xalqın meyli əsasında iş görür. Onun işi yalnız vəhyə əsaslanır.

10. Peyğəmbərin rəftarı və sözü vəhyə əsaslandığından bizim üçün höccət, dəlildir.

11. Peyğəmbərə tabeçilik bəsirət, onlara arxa çevirmək korluqdur.

12. Düzgün düşüncə insanı peyğəmbərə tabeçiliyə vadar edir. Bu halda insan yersiz bəhanələr və istəkləri bir kənara qoyur.

Quranda Allah-təala dəfələrlə peyğəmbərə buyurur ki, sənin xəbərdarlıqların yalnız Allahdan qorxanlara təsir edər. 

1. Peyğəmbərlərin hidayətinin təsir qoymasında fərdlərin hazırlığı şərtdir.

2. Məada etiqad təqvanın açarıdır.

Ayənin nazilolma şəni haqqında deyilir ki, pullu kafirlərdən bir dəstəsi peyğəmbərin ətrafında Əmmar və Bilal kimi fəqirləri gördükdə həzrətin onları özündən uzaqlaşdırmasını təklif edirdilər. Bu vaxt haqqında danışılan ayə nazil oldu. Mövzunun oxşarı "Kəhf” surəsinin 28-ci ayəsində də bəyan olunmuşdur.

"Təfsire-Qurtubi”də nəql olunur: "Bu ayə nazil olduqdan sonra həzrət Peyğəmbər (s) son fəqir ayağa qalxanadək fəqirlərin məclisindən qalxmazdı.”

«Sübh və axşam Allahı çağırmaq» dedikdə gündəlik namazlar nəzərdə tutula bilər. 

1. Səmimi, fəqir, mücahid qüvvələrin hifzi kafir varlıları cəzb etməkdən daha mühümdür.

2. Məqsəd vasitəni əhəmiyyətsiz etmir. Küfr başçılarını cəzb etmək üçün mövcud müsəlmanlara diqqətsizlik göstərmək olmaz.

3. İslam ayrıseçkilik, millətpərəstlik, imtiyaz tələblik və bac istənilməsi ilə mübarizə aparan məktəbdir. (Ayənin nazil olma şəninə əsasən.)

4. Peyğəmbərlərin əksər tərəfdarları yoxsullar olmuşlar. (Ayənin nazil olma şəninə əsasən.)

5. Bəhanəçi adamlar rəhbər və əqidə məktəbində eyb tapa bilmədikdə, həmin məktəbin ardıcıllarının yoxsulluğunu eyb göstərirlər.(Ayənin nazil olma şəninə əsasən.)

6. Heç bir imtiyaz imanla müqayisə oluna bilməz.

7. Ölçü insanların hazırkı halıdır. Əgər mömin yoxsulların əvvəllər xataları olubsa, onlarla Allah hesab çəkəsidir.

8. Hamı ilə Allah hesab çəkəsidir. Hətta başqalarının hansı yolu seçməsi üçün peyğəmbərlər məsuliyyət daşımır. Peyğəmbərin özünün də hesab-kitabı var.

9. İxlaslı yoxsulların rədd olunması zülmdür.

Quran dəfələrlə sərmayədarların, varlıların yuxarıdan getməsini, tələbkarlığını bəyan və məhkum etmişdir. Onlar umurdular ki, vəhy və Quran onlara nazil olsun. Onlar deyirdilər: "Bizim aramızda onamı vəhy nazil oldu?!” Başqa bir ayədə bu etiraz belə bəyan olunur: "Nə üçün vəhy həmin iki yerdən olan böyük bir şəxsə nazil olmadı?!” 

Həqiqi möminlər iman nemətinə görə şükür edirlər. Bir şəxs imam Kazimə (ə) öz yoxsulluğundan şikayət etdikdə həzrət buyurdu: " Sənin nəzərincə ən varlı adam kimdir?” Həmin şəxs dedi: "Xəlifə Harun ər-Rəşid.” İmam (ə) soruşdu: "İmanını verib onun sərvətini almağa hazırsanmı?” Yoxsul dedi: "Xeyr.” İmam (ə) buyurdu: "Demək, sən ondan varlısan. Çünki səndə onun sərvəti ilə dəyişmək istəmədiyin bir şey var.” 

1. İctimai fərdlər bəzən sınaq və inkişaf vasitəsi olur. Varlılar cəmiyyətdəki kasıblarla sınağa çəkilir.

2. Varlılar yoxsulları təhqir edir və özlərini daha dəyərli sayırlar.

3. İmanlı yoxsullar Allahın seçilmişləridir.

4. Kafirlərin təhqirlərinin cavabı möminlərlə ilahi nəvaziş və məhəbbətlə verilir.

5. Allahın fəqirlərə minnəti onların şükrünün nəticəsidir.

6. Allah xalqın istəyi əsasında yox, Öz hikməti əsasında iş görür.

7. Peyğəmbərlər şükür edənlərin bariz nümunələridirlər. Peyğəmbərlərin hidayətini qəbul edən fəqirlər də hidayət nemətinə şükr edənlərdir.

Ayənin nazilolma şəni haqqında deyilir ki, bir dəstə günahkar şəxs peyğəmbərin xidmətinə gəlib dedilər: "Biz xeyli günaha yol vermişik.” Həzrət susdu və bu ayə nazil oldu.

Bu surədə iki dəfə "Özü üçün rəhməti yazdı, müəyyənləşdirdi” cümləsi işlədilmişdir. Cümlələrdən biri möminlərin qəlbini isitmək üçün dünya ilə bağlı bəyan olunur, digəri məada aiddir. (ayə 12)

Cəhalət bəzən elm, bəzən ağılla bağlı olur. 54-cü ayədə ağılla bağlı cəhalətdən danışılır. Yəni insanlar bildikləri halda, düşüncəsizlik cəhaləti səbəbindən günaha uğrayırlar.

1. Peyğəmbər ziyarətçisinin imanı ilahi lütfə çatma şərtlərindəndir.

2. Peyğəmbərin ziyarəti Allahın lütfünün əldə olunması yoludur.

3. Rəhbərlə xalq arasındakı rabitə məhəbbət üzərində qurulmalıdır.

4. Ən yaxşı salam "səlamun ələykum” deməkdir.

5. Möminlərin alçaldılmasına qarşı çıxın. 53-cü ayədə bildirildiyi kimi, möminlərə təhqiramiz şəkildə müraciət edirdilər. 54-cü ayədə isə Allah bu təhqirə cavab verir və peyğəmbərə göstəriş verir ki, möminlərə salam versin.

6. Salam İslamın şüarıdır. Böyük də kiçiyə salam verir.

7. Tərbiyəçi və təbliğatçı xalqa hörmətlə yanaşmalı və onlarla xoş rəftar etməlidir.

8. İnadkarlıq və təkəbbür üzündən olmayan günah bağışlana bilər. (Günahkarların bağışlanması üçün onların cəhaləti bir üzrdür.)

9. Allah rəhməti Özünə vacib etmişdir. Amma bu rəhmətə çatmaq üçün üzrxahlıq və tövbə lazımdır.

10. Tövbə təkcə dildə tövbə demək deyil. Qərara gəlib islah olmaq lazımdır.

11. Möminin tövbəsi hökmən qəbul olunur. Tövbə günahdan sonra gerçəkləşir.

12. İlahi əfv rəhmətlə müşayiət olunur. (Günahkar ümidini üzməməlidir.)

13. Günahkarların simasını, yolunu aydınlaşdırmaq məktəbin məqsədlərindəndir.

1. Müşriklərin bütlərə pərəstişə əsaslanan yersiz istəklərinin cavabı qəti şəkildə verilməlidir. (Bəli, şirk heç bir halda qəbul ediləsi deyil.)

2. Peyğəmbərlərin rəftarı və mövqeyi vəhydən qaynaqlanır.

3. Şirkə etiraz İslamın tərkib hissəsidir.

4. Şirkin kökü nəfs istəklərinə tabeçilikdir.

5. Təbliğatçı xalqın nəfs istəklərini izləməməlidir.

6. Nəfs istəkləri insandakı hidayət zəminəsini aradan qaldırır.

"Bəyyinə” elə bir dəlilə deyilir ki, kamil və aşkar şəkildə haqqı batildən ayırd etsin. Peyğəmbərlərin dəlilləri və möcüzələri açıq-aşkar idi və inadkarlıq göstərməyən hər bir kəs onları anlayır və qəlbən qəbul edirdi. Ona görə də peyğəmbərlər özlərini "bəyyinə” sahibi kimi tanıtdırmışlar.

Kafirlər dedilər: "Əgər doğru deyirsənsə, nə üçün Allahın qəzəbi bizə nazil olmur? Başqa bir ayədə də oxşar bəyanatla rastlaşırıq: "Əgər bu məsələ doğrudursa, Pərvərdigara, bizə daş yağdır.”  Digər qövmlərdə də əzab istəyi müşahidə edilmişdir. Həzrət Hud, Həzrət Saleh və Həzrət Nuhun qövmləri də "əgər doğru deyirsənsə, vəd olunmuş əzabı yubanmadan bizə gətir.” 

1. Peyğəmbərlərin dəvəti onların xəyal və kor-koranə təqlidinə yox, "bəyyinəyə” əsaslanır.

2. Peyğəmbərlərə bəyyinə əta olunması Allahın rübubiyyət şölələrindəndir.

3. Peyğəmbərlərin ilahi "bəyyinəsi” olmalıdır. Onlar xalqın meylləri əsasında iş görmürlər. (Quran "bəyyinə”, aşkar dəlil və peyğəmbərin haqlı olması sübutudur.)

4. İslam Peyğəmbəri (s) onun "bəyyinəsi” olan Qurandan kamil şəkildə xəbərdardır. (Ayədəki "əla bəyyinətin” təbiri kimi əhatəni göstərir.)

5. Kafirlər peyğəmbərin bəyyinəsini təkzib etdikləri halda öz nəfs istəklərinin peyğəmbər tərəfindən qəbul olunacağını gözləyirdilər.

6. Bəhanəçi insanlarla qəti şəkildə danışın.

7. Peyğəmbər məntiq və bəyyinə ilə gəlmiş yeganə elçidir. Varlıq nizamı Allahın əlindədir. (Peyğəmbərdən tələsik ilahi əzab istəməklə öz məhvinizi diləməyin.)

8. Ayə həm kafirləri hədələyir, həm də peyğəmbərə təsəlli verir.

1. Xalqın tələsməsi ilahi hikməti dəyişməz.

2. Cəzalar Allahın əlindədir. Amma O, kafirlərin istəyi əsasında əzab verməyə tələssə, kimsə diri qalmaz. 

3. Allah Öz hikmət və sünnəsinə əsasən zalımlara möhlət verir.

4. Allahın əzabının yubanması kafirlərdə belə bir fikir yaratmasın ki, onların küfrü yaddan çıxmışdır.

5. İmandan dönmək və əzaba tələsmək zülmdür.