Qəzəb barədə hədislər
Qəzəb barədə Peyğəmbər və imamlardan bir çox hədislər nəql olunmuşdur. Və qəzəbin insanın təkamülə yetməsinə mane olan xətərli amillərdən biri olması bəyan olunmuşdur.
1.قَالَ عَلِىُّ(ع): اِيَّاكَ وَالْغَضَب فَأَوَّلُهُ جُنُون وَ آخِرُهُ نَدْمٌ
1. İmam Əli(ə) buyurur:"Qəzəbdən çəkin! Çünki qəzəbin əvvəli dəlilik, axırı isə peşmançılıqdır.”(Bəqərə - 143)
2.قَالَ عَلِىُّ(ع): مَنْ طَبايِع الْجُهّال التَّسَرُّعُ اِلى الْغَضَبِ فِى كُلِّ حَالٍ
2. O həzrət başqa bir hədisdə belə buyurur: "Hər bir hadisədə və hər bir halda qəzəblənmək üçün tələsmək cahillərin əlamətlərindəndir.”(Mizanulhikmə-c7-s232)
3.قَالَ عَلِىُّ(ع): اَلْغَضَبُ يُفْسِدُ الْأَلْبابَ وَ يُبْعِدُ مِنَ الصَّوابِ
3. İmam Əli(ə) buyurur: "Qəzəb insanın ağlını əlindən alar və insanı doğru yoldan uzaqlaşdırar.”(Asarus-sadiqin-c15-s444)
4.قَالَ عَلِىُّ(ع): غَضَبُ الْعاقِل فِى فِعْلِهِ وَ غَضَبُ الْجاهِلُ فِى قَوْلِهِ
4. İmam Əli(ə) buyurur: "Ağıllı insan qəzəblənərkən öz qəzəbini əməli ilə, cahil insan isə qəzəbləndikdə öz qəzəbini ağzına gələn sözü danışmaqla sakitləşdirər.”(Asarus-sadiqin-c15-s444)
5.قَالَ عَلِىُّ(ع): مِنْ اَفْضَلِ اَعْمالِ الْبِرُّ الْجُودِ فِى الْعُسْرِ وَالصِّدْقُ فِى الْغَضَبِ وَالْعَفْوِ عِنْدَالْقُدْرَةِ
5. İmam Əli(ə) buyurur: "Əməllərin ən gözəli kasıb olan halda səxavətli olmaqdan, qüdrətli olan halda güzəşti, qəzəbli halda isə sədaqətli olmaqdan ibarətdir.”(Asarus-sadiqin-c15-s445)
6.قَالَ عَلِىُّ(ع): اَلْغَضَبُ نَارٌ مُؤْقَدَةٌ مَنْ كَظِمَهُ أَطْفَأَهَا وَ مَنْ اَطْلَقَهُ كَان أَوَّلُ مُحْتَرَقٍ بِها
6. İmam Əli(ə) buyurur: "Qəzəb yanar oddur. Qəzəbini sakitləşdirən şəxs o odu söndürən şəxs kimidir. Və öz qəzəbinə yiyə durmayan kəs bu odun içinə daxil olan birinci şəxsdir”(Asarus-sadiqin-c15-s445)
İnsan qəzəblənərkən şeytan onu tez bir zamanda yoldan çıxara bilər. Odur ki, insan qəzəbləndiyi zaman özünü cilovlamağı bacarmalıdır.
7.عَنْ اِبْنِ عَبَّاسِ قَالَ: قَالَ نُوحُ(ع) لِإِبْلِيسَ فَأَخْبِرْنِى مَتَى تَكُونُ أَقْدَر عَلى اِبْنِ آدَم؟ قَالَ: عِنْدَ الْغَضَبِ
7. İbni Abbasdan qəzəb barədə belə bir rəvayət nəql olunmuşdur: "Nuh(ə) peyğəmbər Şeytandan soruşdu: "İnsanların qəlbinə girib onları yoldan çıxardığın ən münasib vaxt hansı vaxtdır. Şeytan dedi: Qəzəbləndikləri zaman.”(Asarus-sadiqin-c15-s447)
8.قَال رَسُول الله(ص): اَلصَّرْعَةُ كُلُّ الصَّرْعَةِ اَلَّذِى يَغْضِب فَيَشْتَدُّ غَضَبَهُ وَ يَحْمُرَ وَجْهَهُ وَ يَقْشَعِرُّ شَعْرَهُ فَيَصْرَعُ غَضَبَهُ
8. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: "Hamıdan güclü pəhlivan qəzəbdən üzünün qızardığı və tüklərinin biz-biz olduğu zaman qəzəbini yatıran və qəzəbinə qələbə çalan şəxsdir.”(Mizanul-hikmə-s448 )
9.قَالَ عَلِىُّ(ع): أَعْظَمُ النَّاسِ سُلْطَانًا عَلَى نَفْسِهِ مَنْ قَمَعَ غَضَبَهُ وَ أَماتَ شَهْوَتَهُ
9. İmam Əli(ə) buyurur: "Öz nəfsinə hakim olan ən güclü şəxs qəzəbləndiyi zaman öz qəzəbini və günaha düşəcəyi zaman öz şəhvətini ram edən şəxsdir.”(Mizanul-hikmə-s454)
10.قَالَ عَلِىُّ(ع): أَعْدَى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمْنَ مَلَكَهَا عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَ بَلَغَ غَايَتُهُ
10. İmam Əli(ə) buyurur: "İnsanın ən böyük düşməni onun şəhvət və qəzəbidir. Şəhvət və qəzəbinə qələbə çalan şəxs ucalar və hədəfinə yetişər.”
11.قَالَ رَسُول الله(ص): لَيْسَ الشَّدِيدُ الذِى يَغْلِبُ النَّاسَ إِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِى غَلَبَ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ
11. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: "Camaata (yarış və döyüşlərdə) qələbə çalan şəxs güclü deyildir. Ən güclü şəxs qəzəbləndiyi halda qəzəbinə qalib olan (qəzəbini yatıran) şəxsdir.”(Asarus-sadiqin-c15-s445)
Qəzəbini yatıran şəxsi Allah Öz qəzəbindən saxlayar
Yeri gəlmişkən xatırlatmaq lazımdır ki, Allaha xatir qəzəbini söndürən xəxsin savabı həddən çoxdur. Allah-təala qəzəbinə qələbə çalan şəxsi cəhənnəm əzabınnın qoruyar.
1.عَنْ اَبى عَبْدالله(ع): مَنْ كَفَّ نَفْسَهُ عَنْ إِعْرَاضِ النَّاسِ كَفَّ اللهُ عِنْدَ عَذابِ يَوْمِ الْقِيامَةِ
1. İmam Sadiq(ə) buyurur: "Hər kəs camaata əziyyət etməkdən çəkinərsə Allah qiyamət günü onun qiyamət əzabından qoruyar. Və hər kəs camaata qarşı öz qəzəbini boğub saxlayarsa Allah qiyamət günü o şəxsi əzabdan saxlayar.”(Asarus-sadiqin-c15-s445)
1.قَال رَسُول الله(ص): اَلا وَمَنْ حَفَظَ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ فَهُوَ كَالْمُجَاهِدِ فِى سَبِيلِ اللهِ
2. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: "Qəzəbləndiyi zaman öz qəzəbini saxlayan şəxs, Allah yolunda cihad edən şəxs kimidir.”
Allah rizası üçün qəzəblənmək
Bəzən elə yerlər olur ki, orada Allaha xatir qəzəblənmək lazımdır. Ümumiyyətlə insanın qəzəblənib qəzəblənməməsində əsas meyar Allahın razılığı olmalıdır. Əgər Allahın razılığı olmayan yerdə insan qəzəblənərsə bu qəzəblənmək insanı həqiqətdən ayrı salar və imanını əlindən alar. Lakin elə yerlər də vardır ki, əgər insan orada qəzəbini bildirməsə Allah ondan razı qalmaz. Bu barədə bir çox hədis və rəvayətlər vardır. Onlaın bir bir neçəsini nəzərnizə çatdırıram.
قَالَ عَلِىُّ(ع): مَنْ اَحَدٌ سِنانًا اَلْغَضَبُ لِلّهِ سُبْحَانَهُ تَعَالَى قَوى عَلى قَتْلِ أَشِدّاءِ الْبَاطِل
1. Həzrət Əli(ə) buyurur: Hər kəs batil və nahaqlığın qarşısında qəzəblənərsə, Allah ona batili və nahaqqı aradan aparmaq üçün kömək edər.”(Asarus-sadiqin-c15-s445)
Odur ki bəzən qəzəblənmək insana vacib olur. Elə yerlər olur ki, əgər insan orada qəzəbini bildirməsə Allah ondan razı qalmaz.
2. Əbuzər Ğəffari həzrət Əlinin(ə) ən yaxın dostlarından və Peyğəmbərin(s) səhabələrindən idi. Müaviyə onu Rəbəzəyə sürgün edərkən Əli(ə) ona buyurdu:
يَا أَبْاذَر, إِنَّكَ غَضِبَتْ لِلّهِ فَارْجُ مَنْ غَضِبْتَ لَهُ إِنَّ الْقَوْمَ خَافُوكَ عَلى دُنْيَاهُمْ وَ خِفْتُمْ عَلَى دِينِيكَ
"Ey Əbuzər, Sən həqiqətən Allah rizası üçün qəzəblənmisən. Belə isə kimə xatir qəzəblənmisənsə, Ona da təvəkkül et. Onlar öz dünyalarının əllərindən çıxacağından qorxub səni sürgün edirlər. Sən də öz dininə zərər gəlməsindən qorxub onlara qəzəbləndin.”(Asarus-sadiqin-c15-s472)
Bu hədislərdən məlum olur ki, Allah razılığı olan yerdə qəzəblənmək lazımdır. Lakin Allahın razı olmadığı yerdə qəzəblənmək qadağan və günahdır. Biz qəzəbin mənfi və müsbət cəhətlərindən söhbət açdıq. İndi bilmək lazımdır ki, insan qəzəbləndikdə öz qəzəbini hansı vasitələrlə söndürə bilər.
Qəzəbi sakitləşdirən amillər
Yuxarıda qeyd olundu ki, öz qəzəbini sakitləşdirən şəxsə Allah-təala savab verər və belə şəxslər Allah yolunda cihad edən şəxslər kimidir. Burada qarşıya belə bir sual çıxır ki, insan qəzəblənərkən öz hirsini hansı vasitələrlə sakitləşdirməlidir bu barədə Peyğəmbər(s) və imamlardan(ə) bir çox hədislərimiz vardır. O hədislərdən bir neçəsini nəzərnizə çatdırıram.
Həzrət Peyğəmbərin(s) buyurur ki, insan qəzəblənərkən vəziyyətini dəyişməlidir. Məsələn, ayaq üstə qəzəbləndikdə əyləşməklə, danışarkən qəzəbləndikdə sakit qalmaqla qəzəbini sakitləşdirə bilər.”
1.قَال رَسُول الله(ص): اِذَا غَضِبْتَ فَاجْلِس
1. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: "Qəzəbləndiyin zaman əyləş.”(Asarus-sadiqin-c15-s474)
2.قَال رَسُول الله(ص): اِذَا غَضِبَ اَحَدُكُمْ فَلْيَسْكُتْ
2. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: Qəzəbləndiyin zaman sakit qal.(Asarus-sadiqin-c15-s475)
3.قَال رَسُول الله(ص): اِذَا غَضِبَ الرَّجُولُ فَقَالَ: اَعُوذُ بِالله سَكَنَ غَضَبُهُ
3. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: "Qəzəblənən zaman Allaha pənah aparan "əuzu billah” deyənin qəzəbi sakitləşər.”(Asarus-sadiqin-c15-s475)
4.كَانَ النَّبِى(ص): اِذَا غَضِبَ وَ هُوَ قَائِمٌ جَلَسَ وَ إِذَا غَضِبَ وَ هُوَ جَالِسٌ اِضْطَجَعَ فَيَذْهَبَ غَيْظُهُ
4. Həzrət Peyğəmbər(s) qəzəblənən zaman öz vəziyyətini dəyişməklə hirsini soyudardı. Hədislərdə o Həzrətin barəsində belə nəql edirlər: Həzrət Peyğəmbər(s) ayaq üstə qəzəbləndikdə əyləşər, əyləşdiyi zaman qəzəblənsəydi böyrü üstə uzanardı. Beləliklə qəzəbi soyuyardı.
Əgər bir şəxs qəzəbləndiyi halda Allaha pənah apararsa yavaş-yavaş onun qəzəbi sakitləşər.
5.قَال رَسُول الله(ص): قَالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: مَنْ ذَكَرَنِى حِينَ يَغْضِبُ ذَكَرْتُهُ حِيْنَ اَغْضِبُ وَلا اُمْحِقْهُ فِيمَنْ اُمْحِقُ
5. Allah-təala Həzrət Peyğəmbərə(s) buyurur: "Hər kəs qəzəbləndiyi zaman Məni yada salıb xatırlasa, Mən də ona qəzəbləndiyim zaman onu xatırlayıb həlak etmərəm.”(Asarus-sadiqin-c15-s474)
Buna görə də insan qəzəbləndiyi zaman Allahı yadına salıb Ona zikr edərsə "sübhanəllah”, "əlhəmdulillah” kimi zikrləri deyərsə, o şəxsin qəzəbi sakitləşər.
6.قَال رَسُول الله(ص): فَإِذَا غَضِبَ اَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأ
6. Həzrət Peyğəmbər(s) buyurur: Qəzəbləndiyiniz zaman dəstəmaz alın.
Bu bəhsdə biz qəzəbin barəsində söhbət etdik və onun insan üçün nə qədər zərərli bir şey olduğunu bildik. Qeyd olunan hədis və rəvayətlərdən istifadə etdik və bildik ki, qəzəbli insanı qanun idarə və islah edə bilmir. Buna görə də insana qanundan əlavə qəlbində iman olmasına ehtiyacı vardır. Əgər insanın qəlbində iman olmasa qanun onu xəlvətdə olduğu halda hidayət edə bilməz.
