QIRX BİRİNCİ DӘRS
Evlənmək və ailə qurmaq tarix boyu bütün millətlər arasında müxtəlif adət-ənənlər çərçivəsində mövcud olmuş və olmaqdadır. Әrlə arvad, uşaqlarla valideyn arasında bərqərar olunan qarşılıqlı münasibətlərdə müəyyən hüquq və qanunlar təyin edilmiş və bu məsələyə xüsusi əhəmiyyət verilmişdir. Bu və növbəti dərslərimizdə islamın evlənməyə olan münasibəti və evlənmənin islam nöqteyi-nəzərindən dəyər və əhəmiyyəti haqda söhbət açacağıq.
İSLAMIN EVLӘNMӘYӘ VERDİYİ DӘYӘR
Evlənmək və ailə qurmağın islam dinində xüsusi yeri vardır. Belə ki, ailənin qurulması din və mənəviyyatın təkamülünə səbəb olan ən başlıca amil hesab olunur. Peyğəmbər (s) və onun sadiq davamçıları olan Məsum imamlar (ə) və əməli-saleh möminlər daim müsəlmanları ruh və mənəviyyata müsbət təsir göstərən bu gözəl adət-ənənəyə sövq etmişlər. Evlənmək islam nöqteyi-nəzərindən müstəhəb və bəzi hallarda zəruri məsələlərdən hesab olunur.
Misal olaraq burada bir neçə ayəni gətiririk:
«Sizin üçün onlarla ünsiyyət edəsiniz deyə öz cinsinizdən zövcələr xəlq etməsi, aranızda dostluq, sevgi, mərhəmət yaratması da Onun qüdrət əlamətlərindəndir. Həqiqətən, bunda [bu yaradılışda] düşünən bir qövm üçün ibrətlər vardır».
Başqa bir ayədə Allah-taala möminləri evlənməyə əmr edir:
«[Ey möminlər!] Aranızda olan subay kişiləri və ərsiz qadınları, əməli-saleh [yaxud evlənməyə qabil] kölə və cariyələrinizi evləndirin».(Nur-32.)
Peyğəmbər (s) buyurur:
«Evlənmək mənim sünnəmdəndir. Kim mənim sünnəmdən üz çevirsə məndən deyildir».(Biharul-ənvar, 102-ci cild. )
Başqa bir hədisdə buyurur:
«Mənim sünnəmdən üz çevirən şəxs məndən deyildir. Bilin ki, mənim sünnəmdən biri də evlənməkdir. Elə isə məni sevən şəxslər sünnəmə əməl etsinlər.»(Səhih Buxari, 7-ci cild, Әhyayi ülümiddin, Nikah ədəbi kitabı. )
Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş hədisdə deyilir:
«Yoxsulluqdan qorxaraq evlənməyən şəxslər bizdən deyildir».(Həmən mənbə. )
«Yoxsulluqdan qorxaraq evlənməyən şəxslər Allaha qarşı bədgüman olmuşlar».(Üsuli-kafi, 5-ci cild. )
«Ümmətimin ən yaxşı şəxsləri o kəslərdir ki, evlənib ailə qurmuş olsunlar. Bundan boyun qaçıran şəxslər isə ümmətimin ən pis kəsləridir».(Biharul-ənvar, 103-cü cild.)
«Sizin ən pisiniz subay olanınızdır. Evli adamın iki rükət namazı, subay şəxsin yetmiş rükət namazından daha yaxşıdır».(Kənzül-ümmal, 44448-ci xəbər. )
«Dünyasını dəyişənlər içərisində ən pis şəxslər evlənməyənlərinizdir».(Biharul-ənvar, 103-cü cild. )
«Evli adamın yatması, Allah yanında subay bir şəxsin gecələri ibadətlə keçirməsindən daha yaxşıdır».
«Ailə quran şəxslər dinlərinin yarısını qorumuş olurlar. Elə isə dininizin qalan hissəsinin qorunması üçün pəhrizkar və təqvalı olun».(Həmən mənbə. )
«Hər bir şəxs cavanlığının oğlan çağında ailə qurduqda Şeytan nalə çəkərək deyər: Vay halıma! O, dinin yarısını məndən qorumuşdur».(Kənzül-ümmal, 44441-ci xəbər. )
«Hər kim ailə qurarsa ibadətlərinin savabının yarısı ona verilmiş olur».
«Allahın hüzuruna pak və təmiz getmək istəyənlər, Onun görüşünə ailə qurduqdan sonra getsin».(Biharul-ənvar, 103-cü cild.)
EVLӘNMӘYİN MÜSBӘT XÜSUSİYYӘTLӘRİ
Quran və nəql olunmuş rəvayətlərdə evlənməyin dəyər və əhəmiyyəti ilə tanış olduqdan sonra, söhbətimizi ailə qurmağın müsbət xüsusiyyətləri və insan həyatındakı təsirləri haqda davam etdiririk. İslam alimləri bunun bir çox müsbət nəticələrindən danışmışlar. Quran ayələrinə istinad edərək, burada onlardan bir neçəsini gətiririk:
1. Evlənməyin ilkin və ən başlıca nəticələrindən biri nəslin artımı və davam etməsidir. Bəşəriyyətin yaşaması üçün Allah-taala bu batini qüvvəni kişi ilə qadının ixtiyarına qoymuşdur ki, onlar öz istək və iradəsi ilə bu təbiət qanununu həyata keçirsinlər.
Fürqan surəsinin 74-cü ayəsində Allah-taala, övladı insanın gözünün nuru adlandırır:
«...Ey Rəbbimiz bizə zövcələrimizdən və uşaqlarımızdan [sənə itaət etməklə bizi sevindirib] gözümüzün işığı [bəbəyi] olacaq övladlar ehsan buyur...»
Yaşı ötmüş həzrət Zəkəriyya nəslinin davamı üçün Allah-taaladan (ad və şərəfini qoruya biləcək) varis bəxş etməsini diləyir:
«[Ya Məhəmməd!] Zəkəriyyanı da yada sal! Bir vaxt o: Pərvərdigara! Məni tək [kimsəsiz, varissiz] buraxma. Sən varislərin ən yaxşısısan!-deyə yalvarıb Rəbbinə dua etmişdi.
Biz Zəkəriyyanın duasını qəbul buyurduq, ona Yəhyanı bəxş etdik...»(Әnbiya 89-90)
Başqa bir ayədə buyurulur:
«[Ya Məhəmməd!] Bu, sənin Rəbbinin öz qulu Zəkəriyyaya olan mərhəmətinin xatırlanmasıdır!
Zəkəriyya, Rəbbinə gizlincə dua edib yalvardığı zaman
Belə demişdi: Pərvərdigara! Artıq sümüyüm sustamış, başım ağappaq ağarmışdır. Pərvərdigara! Sənə dua etməklə heç vaxt naümid olmamışam. [Nə dua etmişəmsə, qəbul olunmuşdur].
Mən özümdən sonra gələn qohum-əqrəbamdan [yerimə geçəcək əmioğlanlarımın və digər vərəsələrimin məsləkimi ləyaqətlə davam etdirməyəcəyindən] qorxuram. Zövcəm də ki, doğmur. Buna görə də mənə öz dərgahından bir oğul bəxş et».(Məryəm 2-5. )
Demək, ailə qurmaqda ən başlıca məqsədlərdən biri də əməli-saleh övladlar dünyaya gətirməklə nəslin qorunub saxlanılmasıdır.
HӘYA VӘ İFFӘTİN QORUNMASI
Təqva və pəhrizkarlığa nail olmaq və Şeytani vəsvəsələrdən qorunmağı, ailə qurmaqlığın ikinci səmərsi hesab etmək olar. Nəql olunmuş rəvayətlərdən belə bir qənaətə gəlmək olur ki, Şeytani vəsvəsələr hər şeydən əvvəl qəzəb və şəhvət hislərinə mənfi təsir göstərir.
Әli (ə) bu haqda buyurur:
«İblisin [insanları özünə çəkməkdə] qəzəb və qadından böyük ipi yoxdur».(Ğürərül-hikəm. )
İmam Sadiq (ə) buyurur:
«İblisin qəzəb və qadından qüdrətli ordusu yoxdur».(Biharul-ənvar, 78-ci cild. )
Lakin bu iki şeydən daha güclüsü hər bir insanda az və çoxluğundan asılı olmayaraq və büruzə verilməsi hər zaman mümkün olan şəhvət hissidir. Bir halda ki, zəif və bacarıqsız insanlar çox az hallarda öz qəzəblərini büruzə verə bilirlər. Bunun üçün də şəhvət, Şeytanın ən güclü cazibə qüvvəsi heab olunur. O, bu yolla Allah bəndələrini haqq yoldan uzaqlaşdırıb uçuruma doğru sürükləyir. Bütün bunları nəzərə alaraq islam, kişilərin onlara məhrəm olmayan qadınlarla təklikdə olmasını yasaq edir. Çünki belə bir şəraitdə Şeytani vəsvəsələrə münasib fürsət yaranmış olur. Demək, ailə qurduqda Şeytani vəsvəsələrin qarşısına böyük sədd çəkilir. Çünki ailə qurmaqla Şeytanın insanları haqq yoldan uzaqlaşdırmağa heç bir macalı olmur. Bunun üçün də nəql olunmuş rəvayətlərdə ailə qurmuş cavanların dinlərinin yarısını qoruduqları və Şeytanın nalə çəkərək «İmanını məndən qoruya bildi!» dediyinə toxunulur.
3. Ailə qurmağın digər müsbət nəticələrindən biri də insanda mənəvi rahatlığın yaranmasıdır. Çünki təklik, insan üçün yorucu və getdikcə dözülməz olur. Bunun üçün də o, özü ilə həmsöhbət və dərdlərini bölüşdürə biləcək həyat yoldaşı tapmağa can atır. Yorucu təklik həyatı eyni zamanda insanın ruhi sarsıntısına səbəb olduğu üçün ibadətlərinin lazımınca yerinə yetirilməsinə mane olur. Bunun üçün də hər bir insan mənəviyyatının güclənməsi və ruhunun rahatlıq tapması üçün istirahət və aram həyata ehtiyac duyur. Ailə qurduqda isə insan bütün bunlara nail olur. Buna görə də Allah-taala Rum surəsinin 21-ci ayəsində, bəşəriyyətin ailə qurmasını Öz əlamət və nişanlarından olduğunu bildirir və insan üçün həyat yoldaşı yaratmasının səbəbini belə izah edir:
«Sizin üçün onlarla ünsiyyət edəsiniz deyə öz cinsindən zövcələr xəlq etməsi, aranızda dostluq, sevgi və mərhəmət yaratması da Onun qüdrət əlamətlərindəndir...»
4. Ailə qurmaqla hər iki tərəf yeni müştərək həyat tərzinə qədəm qoymuş olurlar. Fikir və düşüncələr, zehni məşğuliyyətlər azalır və insan özündə bir növ mənəvi rahatlıq hiss etməyə başlayır. Çünki subay şəxs özünün həm ev, həm də evdən xaric işlərinin öhdəsindən gəlmək məcburiyyətində qalır. Ailə qurduqda isə bütün bu işlər ərlə-arvadın arasında bölünür və hər birinin həyat tərzində müəyyən rahatlıq yaranır. Diqqət yetirmək lazımdır ki, Allah-taala evlilərin ehtiyaclarını təmin edəcəyinə dair verdiyi vədəni subay şəxslərə verməmişdir. Demək, belə bir şəraitdə onlar mənəvi saflığa və gündəlik ibadətlərinə daha çox diqqət yetirirlər.
5. Evlənmək yüksək əxlaqi xüsusiyyətlərə yiyələnməkdə və nəfsani istəklərlə mübarizədə ən başlıca yollardan biri hesab olunur. Nəql olunmuş bir çox rəvayətlərdə ailənin maddi ehtiyaclarının təmin olunması, övlad və həyat yoldaşının hüququnu qorumaq, təsadüfü hallarda onların xoşagəlməz rəftar və davranışlarına səbr etmək və s. nəfs ilə mübarizə olduğu xatırladılır və bütün bunların müqabilində təqva sahiblərinin böyük savaba nail olacaqlarına vədə verilir.
Peyğəmbər (s) bu haqda buyurur:
«Ailəsinin maddi ehtiyaclarını təmin edən şəxslər sanki Allah yolunda cihad etmiş olurlar».(Üsuli-kafi, 5-ci cild.)
Bununla yanaşı, müsəlman əxlaq alimləri belə bir fikirdədirlər ki, ailə qurmaqla istər kişi, istərsə də qadın ruhi təkamülə və bunun da nəticəsində əbədi səadətə nail ola bilərlər. Başqa sözlə desək, Allah-taala kişi ilə qadını kamil yaratmamış, kişidə olan müsbət xüsusiyyətləri qadında, qadında olan müsbət xüsusiyyətləri isə kişidə qərar verməmişdir. Onları kamilliyyə aparan və kamil insan olmaqlarına səbəb olacaq şey varsa, o da onların ailə qurmalarıdır.
1. Quran, həyat yoldaşını nə üçün ilahi əlamət və nişanələrdən hesab edir?
2. Peyğəmbər (s) ümmətinin subay təbəqəsi haqda nə buyurur?
3. Ailə qurmağın müsbət nəticələrini ixtisarla bəyan edin.
4. Әli (ə) Şeytanın insanları haqq yoldan uzaqlaşdıracaq şeylərin hansına daha çox diqqət yetirir?
5. Peyğəmbər (s) ailəsinin maddi ehtiyaclarını təmin edən şəxsləri kimlərlə müqayisə edir?
