|
 27-ci dərs: Möminin ehtiyacını ödəmək Ey əziz qardaş, müsəlmanların müşkillərini həll etməyə çalış! Onlara bu işdə yardımçı ol! Bil ki, Allah dərgahında ən fəzilətli əməl ehtiyacı olanın ehtiyacını ödəməkdir. Rəsulullah (s) buyurur: "Kim mömin bir bəndənin ehtiyacını ödəyərsə dünya durduqca ibadət etmiş olar" ("Biharul-Ənvar" c.74, səh.302, "Camius-səadət" c.2, səh.230) Əmirəl-möminin (ə) Kumeyl ibn Ziyada vəsiyyətində buyurub: ;EY Kumeyl, yaxınlarına de ki, yaxşılıq etməyə çalışsınlar. Yatan insanın belə ondan xəbərsiz ehtiyacını ödəsinlər. And olsun Allaha ki,
...
Read more »
|
28-ci dərs: Möminin qəlbinə sevinc bəxş etmək Ey əziz qardaş, bacardıqca möminlərin qəlbinə sevinc bəxş etməyə çalış! Bunun savabının həddi hüdudu yoxdur. Möminin qəlbinə sevinc bəxş etmək sanki bir şəhər inşa etmək kimidir. Rəsulullahdan (s) nəql edilən rəvayətdə buyurulur: "Allah dərgahında ən sevimli əməllərdən biri möminin qəlbinə sevinc bəxş etməkdir" ("Usulul-kafi" c.2, səh.151, hədis: 2) Həmçinin, Rəsulullah 9s) buyurub: "Kim mömini sevindirərsə məni sevindirər, kim məni sevindirərsə Allahı sevindirər" ("Usulul-Kafi" c.2, səh.150, "Biharul-Ənvar" c.74, səh.287)
...
Read more »
|
29-cu dərs: Yaxşılığa dəvət və pisliklərdən çəkindirmək Ey əziz qardaş, insanları yaxşılıqlara dəvət etməyə və pislikdən çəkindirməyə çalış! Buna əhəmiyyət verməmək böyük bir fəlakətə gətirib çlıxarmaqla yanaşı, zərəri ümumi, fəsadı isə tam olur. İmam Baqir (ə) buyurub: "Allah Şüeybə (ə.s) vəhy nazil edərək buyurur: Mən sənin qövmünün yüz nəfərinə əzab verəcəyəm. Onlardan 40 mini pislər və 60 mini isə yaxşılardır. Şüeyb (ə) buyurdu: Ey Rəbbim, pisləri anladım, bəs yaxşılara nə üçün əzab verəcəksən? Allah-Təala buyurur: Çünki yaxşılar pisləri pis əməllərdən çəkindirmirlər" ("Usulul-Kafi" c.5, səh.56)
|
30-cu dərs: Ülfət Ey əziz qardaş, ülfət ən gözəl sifətlərdən biridir. Bəyənilən əxlaqi dəyərlərdəndir. Bunun üçün də möminlərin ziyarəti, onlara salam vermək, ("Əlamud-din" Deyləmi, səh.444) əlini sıxmaq, ("Mişkətul-ənvar" səh.202), xəstələrə baş çəkmək, dəfnlərində iştirak etmək, müsibətli anlarında başsağlığı vermək və bu kimi yaxşı əməllərin fəziləri barədə çoxlu hədslər nəql edilmişdir. ("Səvabul-əmal" Şüyx Səduq, sə.344) Bu mövzuda nəql edilən hədislərə nəzər yetirdikdə, Allahın bəndələri arasında ülfət və mehribanlıq yaranmasına necə önəm verdiyinin və bu sifətin kamil İslam şəraitində qeyd edildiyinin şahidi olarıq.
|
31-ci dərs: Qohumluq əlaqələri Qohum və yaxınlarla əlaqələr təkid edilmiş məsələlərdən ən fəzilətli ibadətlərdəndir. Onun başqa bir fəziləti ömrün uzanması, malın artması və Qiyamət günü hesab-kitabının asanlaşmasıdır ("Usulul-Kafi" c.2, səh.121, "Camiul-Əxbar" Səbzəvari, səh.288, 6-cı hədis) Bu əlaqələri kəsmək dünyada bəlanın nazil olmasına və axirətdə əzaba düçar olmağa səbəb olar. Təcrübələr göstərir ki, qohumluq əlaqələrini kəsən insanın ömrü az olur ("Usulul-Kafi" c.2, səh.26, 7-ci hədis) Allah-Təala Qurani-Kərimdə buyurur:
|
32-ci dərs: Ağvalideynlik Valideynin üzünə ağ olmaq - onları və onlardan birini qəzəbləndirmək, incitmək və ya qəlblərini sındırmaq deməkdir. Həmçinin, ağvalideynlik qohumluq əlaqələrinin kəsilməsinin ən şiddətli forması olmaqla yanaşı, ən böyük günahlardan biridir. Kim valideynin üzünə ağ olarsa, dünya və axirətdə xeyir görməz, ömrünün faydası olmaz, hörməti azalar, ömrü qısalar və həyatını mənasız başa vurar. Odur ki, ey əziz qardaş, valideyinin üzünə ağ olmaqdan çəkin, özünə rəhm et və qohumluq əlaqələrini kəsənlərdən olma! Valideynlərin çəkdiyi əziyyətləri, sənə görə keçirdikləri yuxusuz gecələri, verdikləri tərbiyəni, illərlə
...
Read more »
|
33-cü dərs: Qonşuluq Ey əziz qardaş, qonşuna əziyyət vermə, onların hüquqlarına riayət et! ("Mişkatul-ənvar" Təbərsi, səh.215) Onların evinə boylanıb baxma, əməllərini izləmə! Evinə axan suyu onların evinə axmasına şərait yaratma! Onların qapılarının qarşısına torpaq, zibil və digər tullantı məhsullarını atma! Yeməyinin qoxusu və evinin tüstüsü ilə onlara əziyyət vermə! Gecəni sən tox, onlar isə ac yatmamalıdır. Həmçinin, sən rahat yaşadıqda onlar məşəqqət, çətinlik və əziyyət çəkməməlidirlər. Hər bir işdə qonşuna kömək et! Çünki qonşuya yaxşılıq etmək özmrü uzadır və diyarı abadlaşdırır.
|
34-cü dərs: Eyibləri aşkara çıxarmaq Xəbis nəfsin əlamətlərindən biri insanların eyblərini aşkara çıxarmaq və xətalarını hesablamaqdır. Yalnız eyb və nöqsan sahibi olan şəxs insanların eyb və nöqsanlarını aşkara çıxarmağa çalışar. Rəsulullahdan (s) nəql edilən rəvayətdə buyurulur: "Kim başqasının nöqsanını üzə çıxarsa, özü o nöqsana düçar olar və kim möminin eybini aşkar etsə, özü o eybə sahib olar" ("Usulul-kafi" c.2, səh.265, 2-ci hədis) Əmirəm möminin (ə) buyurub: "Eybləri aşkara çıxarmaq
|
35-ci dərs: Sirr saxlamaq Ey əziz qardaş, əgər sirr saxlamaq istəyirsənsə, o zaman heç kəsin onu bilməsinə şərait yaratma! Hətta sənə ixlaslı dostun olsa belə! çünli onun da sənin kimi dostları vardır. Bəzi alimlər deyir: Sirr iki şeydən - dodaqdan və ya iki nəfər arasından kənara çıxarsa, yayılar. Əmirəl-möminin (ə) buyurur: "Sirr əsirindir, ifşa etsən əsri olacaqsan" ("Ğurarul-Hikəm" səh.320, 7416-cı hədis) "Bir sirri saxlayanlar artarsa, ifşa edənlərdə artar" ("Ğurarul-Hikəm" səh.320, 7418-cı hədis)
|
36-cı dərs: Söz gəzdirmək Sözgəzdirən - deyilən sözü yazılı və ya şifahi, açıq-aşkar və ya işarə ilə başqasına çatdıran kəsə deyilir. ("Əxlaq" Seyid Abdullah Şübbər, səh. 179) Bu, ən pis sifətlərdən biridir və bu əməlin sahibi qəbirdə əzab çəkər. Hətta bəzi alimlər bu sifətə sahib olan insanın haramdan əmələ gəldiyinidə söyləmişlər. Allah-Təala Qurani-Kərimdə buyurub:
|
37-ci dərs: Başqasının qəminə sevinməkBaşqasının qəminə sevinən deyər: Filan insan pis olduğu üçün başına belə müsibət və ya bəla gəlib. Həmçinin, o bu sözləri sevinc və fərəh hissi ilə deyər. ("Camius-səadət" Nəraqi, c.2, səh.67) Təcrübələr nəql edilən rəvayətlər onu göstərir ki, başqasının qəminə sevinən insan gec və ya tez özü həmin qəmə mübtəla olur. Rəsulullah (s) bir rəvayətdə buyurur: "Qardaşının qəminə sevinmə, yoxsa Allah ona rəhm edib, səni həmin qəmə mübtəla edər" "Kim qardaşına nazil olan müsibətə gülsə, dünyasını dəyişmədən özü bu müsibətə mübtəla olar" ("Usulul-Kaf
...
Read more »
|
38-ci cild: Danışanın sözünü kəsmək Danışanın sözünü kəsməyə və ya etiraz etməyə mira və cidal deyilir. Mira və cidal - haqqı bərabər etmək üçün deyil, məhz danışan insanın eybini və nöqsanını aşkar etmək, onun barəsində şübhə yaratmaq, ondan intiqam almaq və öz qüdrətini nümayiş etdirmək üçün sözə müdaxilə etməkdir. Bu əməl sahibi axirətdə heç bir fayda görməz ("Cəmius-səadət" c.2, səh.282) Bu əməl həmçinin pis əxlaqi xüsusiyyətlərdən biri hesab olunur. Rəsulullah (s) bir rəvayətdə buyurur: "Əhli-Bəytimi sevməyən və haqq olsa belə cidaldan əl çəkməyən şəxs həqiqətən iman gətirməz" ("Səfinətul-bihar" Qummi, c.2, "mira" bölməsi)
|
39-cu hədis: İstehza etmək İstehza etmək və ya ələ salmaq başqalarının sözlərini, əməllərini və xüsusiyyətlərini yazılı və ya işarə formasında gülmək məqsədilə başqa bir insana çatdırmaqdır. Məqsəıd onlarla düşmənçilik, onlara qarşı təkəbbür və ya onları təhqir etməkdir. Bəzən isə məqsəd sadəcə insanları güldürmək, vaxt keçirmək və onların çirkin dünyasında daxil olmaqdır. Şübhəsiz ki, belə əməllər rəzil, vara, sərsəri və nəfsi zəlil olan insanlara məxususdur. Belə insanlarda din, iman və insanlıqdan əsər-əlamət olmaz. Allah-Təala bəzi hallarda istehzanı cəhalət adlandırmışdır. Belə ki, Allah Qurani-Kərimdə buy
...
Read more »
|
40-cı dərs: Zarafatda həddi aşmaq Zarafatda həddi aşmaq bəyənilməyən bir əməldir. Nəticəsi yüngüllük, vüqarın və heybətin azalması, qəlbin ölməsi və axirətdə qəflətdə olmaqdır. Bəzən isə düşmənçilik, möminə əziyyət xəcalətlə nəticələnir. Lakin həddi aşmadan edilən zarafat fəsad əməllərə gətirib çıxarmadığı və nalayiq sözlərin söylənmədiyi təqdirdə bəyənilən əməldir. Rəsulullahdan (ə) nəql edilən rəvayətdə buyurulur: "Bəndə zarafat və yalandan çəkinmədikcə həqiqi imana yetişməz" ("ət-Tərğib" c.3, səh.594) Əmirəl-möminindən (ə) nəql edilən rəvayətdə buyurulur:
...
Read more »
|
41-ci dərs: Qeybət Qeybət - bir şəxs haqqında onun iştirakı olmadan onu alçaltmaq məqsədilə deyilən sözdür. belə ki, əgər o sözlərdən xəbər tutarsa, söylənməsinə razı olmaz. ("Biharul-Ənvar" c.72, 66-cı bab, "Camius-səadat" c.2, səh.293) Sanki bir şəxs başqa birinə deyir: filankəs bədən, nəsəb, sifət, əməl, söz və digər cəhətdən naqisdir". Rəsulullahdan (s) nəql edilən rəvayətdə buyurulur: "Bilirsiniz qeybət etmək nədir?" Dedilər: Allah və Onun Rəsulu daha yaxşı bilir. Rəsulullah (s) buyurdur: Qardaşının xoşlamadığını dilə gətirmək.
|
42-ci dərs: Yalan Yalan sahibini zəlil edən, üzünün suyunu tökən, etibarını itirən, xəcalət verən, dünya və axirətdə üzü qaraldan xəbis sifətdir. Bu sifətin xəbis olduğu haqda çolu sayda ayə nazil olmuş və rəvayətlər nəql olunmuşdur. Rəsulullahdan (s) nəql edilən rəvayətdə buyurulur: "Əgər mömin heç bir üzr olmadan yalan danışarsa, 70 min mələk ona lənət oxuyar, qəlbindən üfunətli qoxu gələr, Allahın dərgahına yetişdikdə isə oradakı mələklər də ona lənət oxuyar. Sonda isə Allah ona danışdığı yalana görə 70 zinanın günahını yazar. Bu günahlardan ən yüngülü anası ilə zina edənin günahıdır". ("Biharul-ənvar" c.72, səh. 363,
...
Read more »
|
43-cü dərs: Dilin bəlaları Şübhəsiz ki, qeybət, böhtan, yalan, məsxərə, mübahisə, zarafat, boş-boş danışmaq, söyüş söymək və bu kimi xəbis əməllər dilin zərər gətirən bəlalarındandır. Deməli, dil insana başqa üzvlərdən daha çox zərər verir. Dil insanı yoldan çıxarmaq üçün Şüytanın ən çox xoşladığı bir alətdir. Hər kəs dilinə görə cəza çəkir. Belə ki, Şeytan insanın dilindən istifadə edərək əzaba, ağrıya və peşmançılığa aparır. Nəql edilən rəvayətdə Rəsulullahdan (s) soruşurlar: "Ya Rəsulullah! İnsanı Cənnətə daha çox yaxınlaşdıran nədir?
|
44-cü dərs: Rəyasət və rəhbərlik sevgisi Rəyasət və rəhbərliyin həqiqəti insanların qəlblərini ələ keçirmək və onlara sahib olmaqdır. Əmirəl-möminindən (ə) nəql olunan rəvayətdə buyurulur: "Çoban sürünü başsız buraxsa, onları canavarlara yem edər. Dini rəhbər isə müsəlmanlara düzgün rəhbərlik etməsə, onları Şüytana həvalı etmiş olar" ("Usulul-kafi" c. 2, səh.225, hədis 1) Şübhəsiz ki, bütün şüur sahibləri yanlış iradəçiliyin olduqca böyük fəsadlar miras qoyduğunu, dünya və axirət ziyanlarına bilavasitə səbəb olduğunu gözəl anlayırlar. Rəyasət və cah-cəlal daim inadkarların hədəfi olmuşdur. Onlar davamlı olaraq zəlal
...
Read more »
|
45-ci dərs:
Sakit və alçaqdan danışmaq Sakit və alçaqdan danışmaq zahidlikdir, möminlərin və təqvalıların sifətlərindən, Cənnət əhlinin əlamətlərindəndir. Allah da bu sifətləri sevər və sahiblərini məhd edər. Rəsulullahdan (s) nəql edilən rəvayətdə buyrulur: "Azacıq riya şirkdir. Allah təqvalıları və sakit danışanları sevər. Onlar qaib olduqda itməz, hazır olduqda isə tanınmazlar. Onların ürəkləri hidayət çıraqlarıdır və hər bir zülmətdən və qaranlıqdan xilas olarlar" (""Məcməul-bəyan" c. 2, "Camius-səadət" c. 2, səh. 365) Əmirəl-möminindən (ə) nəql edilən rəvayətdə buyrulur:
|
46-cı dərs: Riyakarlıq Riya ən pis əxlaq və insanı həlaka sürükləyən xüsusiyyətdir. Qurani-Kərim və hədislər bu sifəti daim pisləmiş və bunun sahibinə Cəhənnəm vəd olunduğunu bəyan etmişdir. ("Camius-səadət" c. 2, səh.373, "Əxlaq" Seyid Abdullah Şübbər, səh. 188) Rəsulullahdan (s) nəql edilən bir rəvayətdə buyrulur: " Azacıq riya belə şirkdir". ("Məcməul-beyza" c. 6, riya fəsli) Həmçinin, nəql edilən rəvayətdə Rəsulullaha (s) sual verirlər: "Ya Rəsulullah! Sabah nicat nədədir? Rəsulullah (s) buyurur: Allahı aldatmağa çalışmayın, yoxsa Allah sizi aldadar. Allahı al
...
Read more »
|
47-ci dərs: Uzun arzular Əmirəl-möminindən (ə) nəql edilən rəvayətdə buyrulur: "Sizin üçün ən çox qorxduğum həvayi-nəfsinizə tabe olmanız və uzun arzulara qərq olmanızdır" ("Nəhcul-bəlağə" səh . 98, xütbə: 28) Uzun arzular dedikdə əsasən xəyal və arzulara qərq olmaq, çox yaşamaq və dəbdəbəli həyat istəyi nəzərdə tutulur. Bu da öz növbəsində iki şeydən irəli gəlir: 1 - Cəhalət və qürurlanmaqdan; 2 - dünya sevgisindən; Qürurlu cahil öz cavanlığına və səhhətinə güvənir. Cavan və sağlan çağlarında ölümün uzaq olduğunu düşünür. Lakin ne
...
Read more »
|
48-ci dərs: Razılıq Razılıqdan məqsəd batində və zahirdə, sözdə və əməldə İlahi müqəddaratla etiraz etməyi tərk etməkdir. ("Ovsaful-əşraf" Nəsrəddin Tusi, səh. 90) Bu sifət sahibi daim ləzzət, sevinc və rahatlıq içində olar. Bu şəxsdə fəqir və dövlətli, rahatlıq və əziyyət, izzət və zillət, xəstəlik və sağlamlıq arasında fərq olmaz. Çünki o, bütün bunları Allah tərəfindən bəxş edildiyini görən, qəlbində yuva salan haqq sevgizi və məşuqun bəxş etdiyi hər bir şeyə razı qalmaqdan irəli gələn Allahın bütün fellərinə olan bir eşqin bariz nümunəsidir. Deməli, səbr etmək və razı qalmaq bütün itaətlərin açarıdır. ("Usulul-kafi" c.2, səh
...
Read more »
|
49-cu dərs: Səbr etmək Səbr bəla və müsibətlər zamanı iztirab çəkməməkdir. Bunun əksi qəmginlik və məyus olmaqdır. Bunlar bəla yetişdikdə ah demək, dərindən ağlamaq, paltarı yırtmaq, üzü cırmaqlamaq, saçları yolmaq, üz=gözü turşutmaq və bu kimi nəfsin zəifliyindən irəli gələn əməllərlə (insan öz-özünə) əziyyət verməkdir. Səbr etməyin bir neçə növü vardır. (Nəsrəddin Tusi səbri üç qismə bölmüşdür: adi insanların səbri, zahid və abidlərin səbri və ariflərin səbri). Bunlar: 1 - Müharibədə və döyüşdə səbr etmək. Belə səbr şücaət adlandırılır. 2 - Qəzəblənən zaman səbr etmək. Belə səbr həlimlik adlandırılır.
|
50-ci dərs: Şükr etmək Nemətə şükr etmək neməti verəni tanımaq, buna sevinmək və Onun razı olduğu yerdə istifadə etməkdir. ("Ovsaful-əşraf" səh. 70) Şükr etmək səadət əhlinin ən fəzilətlıi məqamı, bəlanın aradan getməsinə və nemətin artmasına səbəbdir. Bunun üçün də Allah-Təala Qurani-Kərimdə buyurur:
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ O zaman Rəbbiniz bildirmişdi: "Əgər şükür etsəniz, sizə (olan nemətimi) artıraram, yox əgər nank
...
Read more »
|
Məsdərlər və mənbələr
"Usulul-Kafi" Kuleyni "Biharul-Ənvar" Əllamə məclisi "Təfsirul-Əyyaşi" "Əl-Xisal" Şeyx Səduq "Əl-Əxlaq" Seyid Abdullah Şübbər "Camius-sadət" Nəraqi "Camiul-əxbar" Səbzəvari "əd-Dəavat" Ravəndi "Rovzatul-vaizin" Nisaburi "Səfinatul-bihar" Şeyx Abbas Qummi "Şərhi Nəhcul-Bəlağa" İbn Hədid Mötəzili
|
 Müqəddimə Şübhəsiz, bütün insanlar xoşbəxtliyi sevir və arzulayırlar. Bu böyük səadətə nail olmaq üçün nəfsin saflaşdırılıb tərbiyələndirilməsi, yəni rəzil əxlaqi sifətləri uzaqlaşdırıb, bəyənilmiş keyfiyyətləri özündə yaratmaq gözəl bir xüsusiyyətdir. Allahın göndərdiyi peyğəmbər və övliyalar da bu yolla getmiş, haqsevərləri bu yola dəvət etmişlər. «Qurani-Kərim»də həmin mövzuya açıq-aydın işarə edilərək təkidlə buyurulur: "And olsun günəşə və onun işığına (günəşin qalxdığı
...
Read more »
|
Nəfsani qüvvələrin tarazlaşdırılması Bu bəhsə qədər insan bədənində heç bir üzvün səbəbsiz yaranmadığı kimi, insan ruhunda və canında da hər bir qüvvənin həyatda rolu olduğu aydınlaşdı. Əgər bu qüvvələr daim nəzarət altında olub islah edilməzsə, onlar qorxulu və zərərli olacaqdır. Nümunə üçün buna bir neçə misal gətirək: 1.Şəhvət (cinsi qüvvə)
|
Giriş "İnsan özünü necə islah etməli?” sualına cavab vermək üçün bir neçə məsələyə diqqət yetirmək lazımdır: 1.Bədənin sağlam və gümrah olması üçün idman zəruri olduğu kimi, özünüislahetmədə də nəfslə mübarizə aparmaq zəruridir. 2.Bədən tərbiyəsində idmanın yüngül növündən başlayıb tədriclə ağır növü ilə məşq edildiyi kimi, ruhun tərbiyəsində də gərək adi işdən, aş
...
Read more »
|
I FƏSİL Özünü və Allahı dərketmə (Mərifəti-nəfs) Əxlaq alimləri nəfsin islahını və insan xoşbəxtliyini bu elmin son nailiyyəti hesab edirlər. Buna yetişmək üçün də yalnız bir yol vardır - özünüdərketmə. Buna görə də sizin diqqətinizi İslam nəzərindən bu mövzunun nə qədər əhəmiyyətli olmasına cəlb edirik, ancaq bəhsə başlamazdan əvvəl belə bir suala cavab vermək lazım gəlir: dərk olunması lazım olan, saflaşmanın
...
Read more »
|
Giriş "İnsan özünü necə islah etməli?” sualına cavab vermək üçün bir neçə məsələyə diqqət yetirmək lazımdır: 1.Bədənin sağlam və gümrah olması üçün idman zəruri olduğu kimi, özünüislahetmədə də nəfslə mübarizə aparmaq zəruridir. 2.Bədən tərbiyəsində idmanın yüngül növündən başlayıb tədriclə ağır növü ilə məşq edildiyi kimi, ruhun tərbiyəsində də gərək adi işdən, aş
...
Read more »
|
I FƏSİL Özünü və Allahı dərketmə (Mərifəti-nəfs) Əxlaq alimləri nəfsin islahını və insan xoşbəxtliyini bu elmin son nailiyyəti hesab edirlər. Buna yetişmək üçün də yalnız bir yol vardır - özünüdərketmə. Buna görə də sizin diqqətinizi İslam nəzərindən bu mövzunun nə qədər əhəmiyyətli olmasına cəlb edirik, ancaq bəhsə başlamazdan əvvəl belə bir suala cavab vermək lazım gəlir: dərk olunması lazım olan, saflaşmanın
...
Read more »
|
II FƏSİL Qəflətdən ayılmaq və məsuliyyət daşımaq Allaha tərəf gedən şəxs üçün ikinci addım qəflətdən ayılıb, məsuliyyət daşımaqdır. İnsan bu böyük dünyaya əbəs yerə gəlməmişdir. "Qurani-Kərim”də buyurulur: "Yoxsa sizi əbəs yerə yaratdığımızı və (qiyamət günü dirilib haqq-hesab üçün) hüzurumuza qa
...
Read more »
|
III FƏSİL İnsan həmişə Allahı xatırlamalı, onu düşünməli, heç vaxt Allah-təalanın qarşısında məsuliyyət və bəndəliyini unutmamalıdır, çünki hər kim Allahı unutsa, nəticədə özünü unutmuş olar. Belələri özünə yad olub qəflət vadisində sərgərdan gəzəcəkdir. "Qurani-Kərim”də buyurulur:
|
IV FƏSİL İmam Sadiq(ə) buyurur: "Təfəkkür və düşüncə yaxşılıqların güzgüsü, pisliklərin örtüyü, qəlblərin nurlandırıcısı, xoşbəxtliyin açarı və qəlbin genişliyidir. Təfəkkür vasitəsilə insan qiyamət gününün xeyrindən, öz işinin aqibətindən xəbərdar olur, elm və biliyi günbəgün artır. Təfəkkür etməkdən yaxşı ibadət yoxdur.» Peyğəmbər(s) buyurur: "Bir saat təfəkkür, bir illik ibadətdən (əlbəttə
...
Read more »
|
V FƏSİL Məhəbbət və nifrət (Təvəlla və təbərra) Əxlaq elmində şəhvət və qəzəb kimi təbir olunan məhəbbət və nifrət fəzilətləri kəsb edib, rəzilətləri rədd etmək üçün ən əhəmiyyətli düşüncə, xüsusiyyətdir. İnsan bir şeyi sevməyincə ona tərəf hərəkət etməz və bir şeyə nifrət bəsləməyincə ondan uzaqlaşmaz. İmam Sadiq(ə) buyurur: "Hər kim özünün xeyir əməlindən xoşhallanıb, pis əməlindən narahat olarsa, o, həqiqətən
...
Read more »
|
VI FƏSİL Şəriət hökmlərindən xəbərdar olmaq Saleh bəndə olmaq istəyən şəxs müəyyən bir işə başlamazdan əvvəl onun haqqında məlumat toplayıb öz işini şəriət ölçüləri ilə uyğun şəkildə qurmalıdır. Şəri hökmləri, qanunları bilmədən tərbiyələnmək və öhdəmizə düşən vəzifəni yerinə yetirmək mümkün deyil. Buna əsasən, dində müəyyən zəruri hömkləri (təqlidlə və ya ictihadla) bilmək hamıya vacibdir. Heç olmazsa, dini məs
...
Read more »
|
VII FƏSİL Sədaqətli yoldaş seçib, günahkar (pis) adamlardan uzaqlaşmaq. Hər hansı bir səfərdə vəfalı və sədaqətli yoldaşın çətinlikləri həll etməkdə mühüm rolu olduğu kimi, mənəviyyatı saflaşdırmaqda da yaxşı yoldaş böyük əhəmiyyətə malikdir. Həzrəti-Musa(ə) Bəni-İsrail tayfasını Fironun əlindən qur
...
Read more »
|
VIII FƏSİL Haram əməllərdən çəkinmək (Günahlardan uzaqlaşmaq) İlkin mərhələdə atılan addımlardan səkkizincisi haram əməlləri tərk etməkdir, yəni bədən tərbiyəsində bir qisim iş və yeməklərdən çəkinmək zəruri olduğu kimi, nəfsin saflaşdırılmasında da bəzi əməl və yeməklərdən imtina etmək lazımdır.
|
Dil günahları Ən mühüm və əsas bəhslərdən biri də dil günahları, ondan törəyən bəlalardır. Dil ünsiyyət vasitəsi kimi faydalı və dəyərli olsa da, ondan baş verən günahlar da ziyanverici və xoşagəlməzdir. Allah dərgahında haqq sözü deməkdən yaxşı ibadət olmadığı kimi, batil sözü də söyləməkdən də pis günah yoxdur. Dil bəlaları haqqında səmavi təlimlərdə və hikmət sahiblərinin kəlamlarında o qədər faydalı, maraqlı mətləblər vardır ki, onların hamısını burada araşdırmağa bizim vaxtımız çatmaz. Lakin bacardıqca deyilənlərdən bir neçəsinə işarə edəcəyik. Əsl mövzu barədə söhbətə başlamazdan öncə
...
Read more »
|
Dilin məsuliyyətləri Əxlaq alimləri bu əqidədədirlər ki, dili islah etmək çox çətindir. Əlləri dinc qoyub başqasının üzünə sillə vurmaqdan, ayaqları nalayiq yerə getməkdən çəkindirmək mümkün olduğu halda, dilə sahib durub, onu islah etmək çox müşkül məsələdir. Buna görə də məsum İmamlar(ə) dili günahdan qoruyub saxlamaq üçün ciddi tapşırıqlar vermişlər. Çünki insanda baş verən günahların çoxu dilin islah olunmamasından irəli gəlir. Peyğəmbər(s) buyurur: "İnsanın buraxdığı səhvl
...
Read more »
|
Qeybətə qulaq asmağın haramlığı Qeybət etmək kimi qeybətə qulaq asmaq da haram və günahdır. Bu məsələdə fiqh, əxlaq alimləri arasında heç bir fikir ayrılığı yoxdur. «Cəvahir» adlı kitabın müəllifi Şeyx Ənsari və həzrət İmam Xomeyni(r.ə) buyurublar: "Qeybətə qulaq asmaq haramdır. Onun haram olması barədə heç bir fikir müxtəlifliyi yoxdur".(«Məhəccətül-beyza» V c,
səh.268; «Təfsiri-Qürtəbi» XVI, səh.332)
|
Rəvayətlər və bədgümanlığın ziyanları Bəhsimizin bu bölməsində bədgümanlığın ictimai, fərdi və mənəvi baxımdan nə qədər təhlükəli olması haqda məlumat verən hədisləri qeyd edirik. Çünki bu təhlükə və zərərləri bilməklə ola bilsin ki, öz xəstəliklərimizi müalicə edək. Bədgümanlığın fərdi təsirləri |
«Quran» baxımından özünütərif Qurani-Kərim”də belə göstəriş verilir ki, insan heç vaxt özünü tərifləyib başqalarını pisləməməlidir, çünki heç kimin başqasının daxilindən xəbəri yoxdur: "Özünüzü təmizə çıxartmayın. O, Allahdan qorxub, pis əməllərdən çəkinənin kim olduğunu ən gözəl biləndir". («Nəcm»-32) "Özlərini təmizə çıxaranları görmürsənmi? Xeyr (elə d
...
Read more »
|
Qeybətin kəffarəsi (cəriməsi) Kəffarə günahın təsirini itirib Allah-təalanın bağışlamaq və əfv etmək şəraitini yaradan əmələ deyilir. Təbii ki, hər bir günahın özünəməxsus kəffarəsi vardır. Qeybət elə günahlardandır ki, iki mənfi təsirə malikdir: 1) Allah əmrinə tabe olmamaq; 2) bir və ya bir neçə Tanrı bəndəsini incidib narahat etmək.
|
Özündəki eyibləri tapıb paklaşdırmaq və başqasından eyib tutmaq Mömin və gözəl əxlaqlı insanın xüsusiyyətlərindən biri də özündəki eyibləri tapıb paklaşdırmaqdır. Hamı bilir ki, başqasından eyib tutmaq pis və rəzil sifətlərdəndir, lakin özündəki eybi axtarıb aradan götürmək isə yaxşı və fəzilətli sifətlərdən sayılır. Çünki insan yalnız özündəki eyibləri paklaşdırdığı zaman kamillik dərəcəsinə çata bilər. Şübhə yoxdur ki, Məsumlardan(ə) başqa bütün insanlarda çatışmamazlıq və qüsurlar olub, onlar heç biri nöqsandan xali deyildir. Buna görə də hamı öz eybini axtarıb düzəltməlidir. Bu əməl o v
...
Read more »
|
«Quran» baxımından yalan «Qurani-Məcid»də yalan və hiylə Allaha şərikqoşma sırasında vurğulanmışdır: "... Murdar bütlərdən qaçın, yalan sözlərdən də çəkinin.” («Həcc» - 30).
|
2.İnsanlar arasında sülh yaratmaq Müstəsna hallardan biri də insanlar arasında sülh yaratmaqdır, yəni insan kin-küdurəti aradan qaldırmaq və mehribanlıq yaratmaq üçün yalan danışıb bu yolla xalq arasında dostluq ya
...
Read more »
|
İstehza və rişxənd Haram buyurulmuş əməllərdən biri də (həm də qeybət amillərindən olduğuna görə) istehza və rişxənddir. Bu amilin özünün başqa səbəblərdən qaynaqlandığına baxmayaraq, öz yerində araşdırılmalı bir məsələdir. Lakin bəhsimiz hələlik qeybətə yaxın amillər (yəni, bilavasitə qeybət etməkdə təsirli olan amillər) barədədir. Şübhə yoxdur ki, rişxənd və istehza da çox zaman zəif imanlı adamları qeybətə vadar edən həmin amillərdən biridir. Elələri vardır ki, başqalarını g
...
Read more »
|
IX FƏSİL Başlanğıc mərhələlərindən biri də tövbə və istiğfardır. İnsan qəflət, nadanlıq, heyvani və nəfsani qüvvələrin coşub-daşması nəticəsində günaha batarsa, gecikmədən Allahın mərhəmətinə sığınıb ondan bağışlanmasını istəsin. Tövbə və istiğfar suyu ilə qəlbini, ruhunu yuyub təmizləsin, əks təqdirdə səhlənkarlıq və işi bu gün-sabaha qoymaq özü də bir günah olub inadkarlığa dəlalət edər.
...
Read more »
|
X FƏSİL Vacib əməllərin yerinə yetirilməsi Əxlaqi dəyərlərin yetişdirilməsində rol oynayan ən mühüm mətləblərdən biri də vacib əməllərə yüksək əhəmiyyət verib onları layiqincə yerinə yetirməkdir. Xüsusən namaz, oruc, zəkat, həcc, cihad, əmr be məruf (yaxşılığa dəvət) və nəhy əz münkər (pisliklərdən çəkindirmək) bu əməllərin əsasını təşkil edir. Allah yolunu tutmuş mömin bəndə namazını vaxtında qılmalı, vacib nam
...
Read more »
|
| |
